فدیورس

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
گزیده‌ای از شیوه‌نامه‌ها و سکوهای نرم‌افزاری رایج در فدیورس (۲۰۲۳)

فدیورس (انگلیسی: Fediverse)(یک واژه چندوجهی از ترکیب "فدراسیون" و "جهانی") می‌باشد. مفهوم آن، گروهی از کارسازهای به‌هم‌پیوسته (فدراسیونی) هستند که که برای انتشار محتوا در وب (نظیر شبکه‌های اجتماعی، میکروبلاگینگ، وبلاگ‌نویسی یا تارنماها) و خدمات میزبانی پرونده به‌کار می‌روند. این کارسازها درحالی که به صورت مستقل میزبانی شده‌اند، می‌توانند با یک‌دیگر ارتباط برقرار کنند.

کاربران می‌توانند روی نمونه‌های متفاوت (کارسازهای مختلف) حساب بسازند. سپس می‌توانند با حساب‌هایی که روی نمونه‌های دیگر هستند ارتباط برقرار کنند؛ چرا که نرم‌افزار در حال اجرا روی این کارسازها از یک یا چند شیوه‌نامه ارتباطی (پروتکل) استفاده می‌کند که از یک استاندارد باز پیروی می‌کند.[۱] کاربران می‌توانند به‌عنوان حساب‌های موجود در فدیورس، متن یا دیگر داده‌های چندرسانه‌ای را ارسال کنند یا فرسته‌های حساب‌های کاربری دیگر را دنبال کنند[۲] در برخی موارد، کاربران می‌توانند تعیین کنند که داده‌ای که هم‌رسانی می‌کنند (ویدیو، صدا، متن و پرونده‌های دیگر) برای عموم قابل مشاهده باشد یا به گروهی خاص نمایش داده شود. همچنین می‌توانند به یک گروه انتخاب‌شده از کاربران دسترسی ویرایش داده‌های کاربران دیگر (مانند:تقویم یا دفترچه آدرس) را بدهند.

یکی از ویژگی‌های اصلی متمایزکننده فدیورس، عدم‌تمرکز است. هیچ مرجع مرکزی وجود ندارد که کنترل یا تعیین کند که چه چیزی قابل پذیرش است؛ زیرا هر نمونه مستقل از نمونه‌های دیگر است.[۳]

تاریخچه[ویرایش]

سکوهای نرم‌افزاری مختلف فدیورس و همچنین سایر شبکه‌های فدرالی، ترسیم‌شده به شکل یک درخت

در سال ۲۰۰۸ شبکه اجتماعی ایدنتیکا توسط اوان پرودرومو تأسیس شد. او نرم‌افزار گنو سوشال را تحت پروانه آزاد (پروانه عمومی همگانی آفرو، AGPL) منتشر کرد. همچنین شیوه‌نامهٔ OStatus را تعریف کرد. علاوه بر کارساز اصلی، یعنی identi.ca، تعداد محدودی نمونهٔ ایدنتیکا موجود بود که توسط افراد برای استفاده‌های شخصی راه‌اندازی شده بود. در سال‌های ۲۰۱۱ یا ۲۰۱۲، identi.ca به نرم‌افزار دیگری به نام pump.io تغییر یافت.[۴] تعداد زیادی نمونه گنو سوشال ساخته شدند. همزمان با گنو سوشال پروژه‌های دیگری مثل فرندیکا، هاب‌زیلا[۵]، ماستودون و پلرما [۶] شیوه‌نامهٔ Ostatus را یکپارچه کردند تا بدین ترتیب فدیورس گسترش یابد (گرچه ماستودون و پلرما پس از آن زمان OStatus را با اکتیویتی‌پاب جایگزین کردند).

در ژانویه ۲۰۱۸ کنسرسیوم وب جهان‌گستر، شیوه‌نامه اکتیویتی‌پاب (ActivityPub) را ارائه کرد که هدف آن، بهبود قابلیت همکاری بین بسته‌های نرم‌افزاری مختلفی است که در شبکهٔ گسترده‌ای از سرورها اجرا می‌شوند. در اوت ۲۰۱۸، این شیوه‌نامه توسط ۱۳ بسته نرم‌افزاری پشتیبانی می‌شود و شیوه‌نامه غالب استفاده‌شده در فدیورس است. اکنون این شیوه‌نامه توسط تعداد بیش‌تری از نرم‌افزارها و سکوها پشتیبانی می‌شود (جدول زیر را ببینید).

شیوه‌نامه‌های ارتباطی که در فدیورس استفاده می‌شوند[ویرایش]

نماد پیشنهادی فدیورس

این شیوه‌نامه‌های ارتباطات که استاندارد باز را پیاده‌سازی می‌کنند در فدیورس استفاده می‌شوند:

سکوهای نرم‌افزارهای فدیورس[ویرایش]

استفاده از نرم‌افزارهای فدیورس کاملاً آزاد و متن‌باز هستند. برخی از آن‌ها (مانند Misskey، ماستودون، گنو سوشال و Pelorma) که عملکرد مشابهی در میکروبلاگینگ خود دارند، به شکل مبهمی شبیه به توییتر هستند. برخی دیگر از آن‌ها شامل گزینه‌های ارتباطی و تعاملی بیشتری هستند و در عوض با گوگل‌پلاس و فیس‌بوک قابل مقایسه‌اند. (در این مورد می‌توانیم به فرندیکا و هاب‌زیلا اشاره کنیم).

سکوهای نرم‌افزاری زیر با استفاده از شیوه‌نامه‌های فهرست‌شده، گسترهٔ فدیورس را دربر می‌گیرند

سکوهای نرم‌افزاری استفاده‌شده در فدیورس
نام دسته اکتیویتی‌پاب DFRN Diaspora
Network 		OStatus Zot
Zot/6
Aardwolf شبکه اجتماعی آری نه نه نه نه
Anfora میزبانی تصویر در حال انجام[۱۰] نه نه نه نه
دیاسپورا شبکه اجتماعی، میکروبلاگینگ پیشنهاد شده[۱۱][۱۲] نه آری نه نه
distbin Pastebin آری نه نه نه نه
Frendica شبکه اجتماعی، میکروبلاگینگ آری آری آری آری نه
Funkwhale[۱۳] صوت، میزبانی صدا آری نه نه نه نه
GNU MediaGoblin پرونده، نگاره، صوت، میزبانی ویدئو پیشنهاد شده[۱۴] نه نه نه نه
گنو سوشال میکروبلاگینگ پیشنهاد شده[۱۵][۱۶] نه نه آری نه
Honk شبکه اجتماعی آری نه نه نه نه
Hubzilla
(f. RedMatrix; orig. Friendica-Red) 		سامانه مدیریت محتوا، شبکه اجتماعی، میکروبلاگینگ، ویکی، وبلاگ نویسی، گالری نگاره‌ها، میزبانی فایل آری نه آری آری[۵] Zot
Kibou شبکه اجتماعی، میکروبلاگینگ آری نه نه نه نه
Littr.me اشتراک گذاری پیوند آری نه نه نه نه
ماستودون میکروبلاگینگ آری[۱۷] نه نه مردود شد[۱۸] نه
microblog.pub میکروبلاگینگ آری نه نه نه نه
Misskey[۱۹] شبکه اجتماعی، میکروبلاگینگ آری نه نه نه نه
Nextcloud میزبانی فایل آری[۲۰] نه نه نه نه
Numaverse میکروبلاگینگ، اتریوم آری نه نه نه نه
Osada شبکه اجتماعی، میکروبلاگینگ آری نه نه نه Zot/6
PeerPx میزبانی تصویر آری نه نه نه نه
پیرتیوب میزبانی ویدئو آری نه نه نه نه
PixelFed[۲۱] میزبانی تصویر آری[۲۲] نه نه نه نه
Pleroma میکروبلاگینگ آری نه نه آری[۶] نه
Plume[۲۳] وبلاگ نویسی آری نه نه نه نه
postActiv میکروبلاگینگ پیشنهاد شده[۲۴] نه نه آری نه
Prismo اشتراک گذاری پیوند آری نه نه نه نه
Pubcast (f. Metapods) پخش اینترنتی آری نه نه نه نه
pump.io میکروبلاگینگ پیشنهاد شده[۲۵] نه نه مردود شده[۲۶] نه
Read.as فیدخوان آری[۲۷] نه نه نه نه
Socialhome وبگاه، شبکه اجتماعی، میکروبلاگینگ در حال انجام[۲۸] نه آری نه پیشنهاد شده[۲۹]
Write.as / WriteFreely وبلاگ نویسی آری نه نه نه نه
Zap شبکه اجتماعی، Macroblogging نه نه نه نه Zot/6


منابع[ویرایش]

  1. ↑ "Mastodon User Guide". Archived from the original on 9 April 2017. Retrieved 27 October 2019.
  2. ↑ "What on Earth is the fediverse and why does it matter?".
  3. ↑ Okeke، Nnamdi (۲۰۲۳-۰۳-۲۲). «Fediverse: What It Is And How It Works». TargetTrend (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۱۵.
  4. ↑ «StatusNet, Identi.ca, and transitioning to pump.io [LWN.net]». lwn.net. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۲۰.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ framagit.org/hubzilla/. "gnusoc · master · hubzilla / addons". Retrieved 2018-07-17.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ pleroma.social. "Pleroma". Retrieved 2018-07-17.
  7. ↑ github.com/friendica/. "DFRN2" (PDF). Retrieved 2018-08-18.
  8. ↑ Mike Macgirvin. "Zot/6". Archived from the original on 28 December 2018. Retrieved 30 اكتبر 2019. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)
  9. ↑ project.hubzilla.org. "Zot Protocol". Archived from the original on 18 August 2018. Retrieved 27 October 2019. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |4= (help)
  10. ↑ Anfora. "Implement mastodon API endpoints #23". Retrieved 2018-12-10.
  11. ↑ diaspora*. "Support ActivityPub #7422". Retrieved 2018-08-18.
  12. ↑ diaspora*. "Let's talk about ActivityPub". Retrieved 2018-08-18.
  13. ↑ funkwhale. "Funkwhale".
  14. ↑ GNU MediaGoblin. "Move federation code to ActivityPub spec #5503". Archived from the original on 11 April 2017. Retrieved 26 October 2019.
  15. ↑ GNU social. "Support ActivityPub #256". Archived from the original on 26 اكتبر 2019. Retrieved 2018-08-18. {{cite web}}: Check date values in: |archivedate= (help)
  16. ↑ GNU social. "Plugin". Archived from the original on 26 اكتبر 2019. Retrieved 2018-08-18. {{cite web}}: Check date values in: |archivedate= (help)
  17. ↑ Mastodon. "ActivityPub support #1557". Retrieved 2018-08-18.
  18. ↑ Mastodon. "Release v3.0.0". Retrieved 2019-10-08.
  19. ↑ misskey.io. "Misskey". Retrieved 2019-05-02.
  20. ↑ Nextcloud. "Nextcloud introduces social features, joins the fediverse". Retrieved 2018-12-10.
  21. ↑ PixelFed. "PixelFed". Retrieved 2019-05-02.
  22. ↑ PixelFed. "Pixelfed federates now". Retrieved 2018-12-31.
  23. ↑ joinplu.me. "Plume". Retrieved 2019-05-02.
  24. ↑ postActiv. "ActivityPub support #97".[پیوند مرده]
  25. ↑ pump.io. "ActivityPub support #1241". Retrieved 2018-08-18.
  26. ↑ pump.io. "OStatus #8". Retrieved 2018-08-18.
  27. ↑ Read.as. "Long-form ActivityPub-enabled reader". Retrieved 2018-08-29.
  28. ↑ Socialhome. "Federation - ActivityPub support is work in progress". Retrieved 2018-09-16.
  29. ↑ Jason Robinson (May 19, 2018). "Implementing Zot". Archived from the original on 26 اكتبر 2019. Retrieved 26 اكتبر 2019. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= و |archive-date= (help)

مطالعه بیش‌تر[ویرایش]

پیوند به بیرون[ویرایش]

  • Fediverse Observer – نقشه، آمار، مروری بر نرم‌افزارها
  • Fediverse Party – تاریخچه، گروه‌های موضوعی، مرور کلی نرم‌افزارها
  • FediDB – مروری بر نرم‌افزارها و آمار
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=فدیورس&oldid=38780407»