زردان
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | خراسان جنوبی |
| شهرستان | زیرکوه |
| بخش | زهان |
| دهستان | افین |
| نام محلی | زُردو (زُردون) |
| نام‌های دیگر | زَردان |
| نام‌های قدیمی | زوردان |
| سال بنیاد | قبل میلاد |
  زُردان | |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۸۷ نفر (سرشماری ۹۵) |
| رشد جمعیت | ۴٪ منفی |
| اطلاعات روستایی | |
| کد آماری | ۱۵۵۲۵۸ |
| ره‌آورد | زرشک _ محصولات دامی |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۵۶۵ |
روستای زُردان روستایی تاریخی در دهستان افین بخش زهان شهرستان زیرکوه استان خراسان جنوبی ایران است. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ جمعیت این روستا ۲۰۵ نفر (در ۶۵ خانوار) بوده است.[۱]
| جمعیت تاریخی | ||
|---|---|---|
| سال | جمعیت | ±% |
| ۱۳۸۵ | ۱۵۷ | — |
| ۱۳۹۰ | ۱۵۱ | ۳٫۸٪− |
پیشینه[ویرایش]
وجه تسمیه[ویرایش]
چند وجه متصور است: ۱_ زَردان: الف) یکی از اکابر زرتشت را زردان نامند و بر اساس شواهد رباط زردان بر پایه آتشکده زرتشت واقع گردیده است و همچنین آثار قبور گبر در اطراف روستا خصوصا محدوده کاروانسرا موجود است. ب) زردان از پیوند زر + دان ؛ به مکانی گفته می‌شود که زرخیز و سرسبز و سود آور است. ج) زردان از پیوند زرد + ان به معنای جای زرد است. در گذشته بیابان پایین دست روستای زردان تا روستای فعلی عباس اباد، گندم و جو کاشته میشد و در زمان برداشت، تمام آن منطقه زرد بوده، لذا زردان گفته شده به معنای جایی که همش زرد است؛ مانند: روستای جو زردان در فردوس و روستای تم زردان در منوجان کرمان. ۲_ زوردان: از ترکیب زور + دان به معنایی جایی که زور و قدرت دارند. با توجه به ساخت ابنیه تاریخی مانند رباط و قلعه کوه و قدرتی که قبلا حاکمان زردان در منطقه قاینات و قهستان داشته اند، و بارها از حمله مغولان و ترکمانان در امان بوده اند، بعید نیست که نام آنرا زوردان می‌گفتند.
موقعیت[ویرایش]
روستای زردان از روستاهای تاریخی وگردشگری شهرستان زیرکوه قاینات در فاصله ۹۶ کیلومتری (جنوب شرقی) شهر قائن و در ۱۸ کیلومتری شهر زهان (زیرکوه) در دهستان افین واقع گردیده. این روستا از شمال به روستای گردشگری افین و عباس آباد از شرق به کبودان (زیرکوه) از جنوب به نخرود و دهستان شاخن (شهرستان بیرجند) و از غرب به روستاهای شاج و حسین آباد محدود می شود و فاصله ان تا مرکز استان خراسان جنوبی شهر بیرجند ۱۱۵ کیلومتر میباشد. وجود آثار تاریخی باستانی زیادی از جمله قلعه کوه زردان، رباط زردان، آرامستان های قدیمی معروف به قبرستان گبرها و برج های دارای خندق در حومه آن، همه حکایت از قدمت این روستا دارد. زردان با قرار گرفتن در مسیر فرعی جاده ابریشم در زمان گذشته مکان مناسبی برای حمل و نقل کالا بود که وجود کاروانسرا و قلاع به جای مانده همه حکایت از این امر دارد.
جاذبه‌های گردشگری[ویرایش]
مسجد قدیمی زردان دارای 4 گنبد مدور و یک ستون مرکزی به شکل چهار گوش مکعب مربع است که و از خشت و سنگ و گل و گچ ساخته شده است.
کاروانسرای آجری شاه عباسی زردان در داخل روستای زردان واقع شده است. هرچند تاریخ ساخت رباط مربوط به دوره صفویه و در حدود سالهای ۱۰۹۷ هجری قمری میباشد؛ لیکن کاروانسرا بر پایه های آتشکده زرتشت بنا شده است. مصالح به کار رفته در این کاروانسرا آجر، سنگ، آهک و خاک رس است. این کاروانسرا که شباهت بسیار زیادی با بقیه کاروانسراهای دوره شاه عباس دارد بعد از گذشت سال‌ها همچنان استوار مانده و مورد توجه تاریخ پژوهان و گردشگران است. جهت اطلاع به صفحه اختصاصی رباط زردان مراجعه شود.
قلعه کوه خارج از روستای زردان، در مسیر جاده فرعی ابریشم و در نزدیکی رودخانه زردان به افین واقع گردیده. از بررسی آثار و شواهد پیرامونی چنین برمی‌آید که بعد از قلعه کوه قاین مهمترین قلعه به لحاظ نظامی و استراتژیک در این منطقه، است. علاوه بر آثار بالای قله کوه، برخی از آثار پیرامونی شامل قبرستان، حوض انبار و منبع ذخیره آب مشاهده می‌شود. برای نتایج بیشتر به صفحه اختصاصی قلعه کوه زردان مراجعه شود. این قلعه علاوه بر ارتباط با قلعه کوه قاین، با قلعه کوه افین و قلعه کوه شاخن ارتباط نزدیکی داشته است.
- قلاورخانه زردان یک برجک نگهبانی طبیعی، بر نوک قله رشته کوه معروف به "چنگ وسیع" و مشرف بر دشت و منطقه اطراف زردان واقع گردیده و در همه ساعات، در ارتباط تنگاتنگی با قلعه کوه قاین و قلعه کوه زردان بوده است.
جاذبه‌های طبیعی[ویرایش]
کشمان زردان: شامل مظهر قنات و استخر آب و باغات زیبای زرشک می باشد. و در ورودی روستا به شکل زیبایی خودنمایی می‌کند.
کشمان محمد اباد زردان: این قنات در حاشیه روستا و شامل استخر و باغات زرشک و میوه بوده و منظره جلو قنات در کنار استخر برای یک روز استراحت و تفریح بسیار دل انگیز است.
بزرگان[ویرایش]
- سیدعلی زوردانی؛ میر زین العابدین سیدعلی زوردانی معروف به سیدعلی خراسانی، از حاکمان منطقه قهستان و آشنایان خواجه نصیرالدین طوسی می باشد.بنا به تصریح کمال الدین حسین، پدرش سید علی معروف و مشهور به سید علی زوردانی، از اهالی و اکابر زوردان قاینات و از حکام قهستان می باشد.
- کمال‌الدین محمد زوردانی؛ فرزند سید علی زوردانی و از شاگردان خواجه نصیرالدین طوسی؛ که پس از گذراندن مدارج علمی به وزارت دربار ایلخانان رسید.
- میر سید حسین اخلاطی معروف به علامه کمال الدین حسین؛ فرزند میر سید علی زوردانی، از جمله برجسته ترین دانشمندان ایالت بزرگ قهستان، در دوره تیموری می باشد. ایشان در زمان حمله مغول، همگامی که خواجه نصیر در قلعه کوه قاین کتاب اخلاق ناصری را می نوشت، ملازم و شاگرد او بود. وی پس از سفرهای طولانی و جهانگردی که داشته به سبب اقامت در شهر تاریخی اخلاط (ترکیه) به کمال الدین حسین اخلاطی ملقب گردید. علامه کمال الدین حسین، در قرن هفتم هجری جهت کسب علم و در راه دانش کیمیاگری، از زوردان و قهستان به شهر تبریز و سپس به شهر اخلاط در ترکیه فعلی (پایتخت ارمنستان قدیم) که در ان زمان تحت قلمرو سلجوقیان بود، مهاجرت کرده و در سال 808 هجری قمری در قاهره مصر از دنیا رفته است.
- سلیم بیک از جنگ اوران نامی زرران که جای مقبره او معروف است. و تا ۳۰ سال پیش دیواره های مقبره و آرامگاه او موجود بود.
معادن[ویرایش]
- معدن سنگ لاشه زردان معروف به معدن لاخ زرد
محصولات تولیدی زراعی و دامی[ویرایش]
- محصولات زراعی و باغی : زرشک- گندم- جو -بادام -
- محصولات دامی و دامپروری : گوشت گوسفند- کشک- لبنیات
منابع[ویرایش]
- ↑ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۰» (اکسل). درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Zardan, Zirkuh». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۷ مارس ۲۰۱۷.
 | این یک مقالهٔ خرد یک روستا است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |