روح کینه‌توز
روح کینه‌توز یا روح انتقامجو (به انگلیسی: Vengeful ghost) در اسطوره‌شناسی و فولکلور به روح یا شبح یک شخص مُرده گفته می‌شود که از زندگی پس از مرگ بازمی‌گردد تا انتقام مرگ خشونتبار، غیرطبیعی یا غیرعادلانه‌اش را بستاند. در بعضی فرهنگ‌ها که اجرای مراسم تشییع جنازه و کفن و دفن یا سوزاندن جسد از اهمیت خاصی برخوردار هستند، ممکن است چنین صفتی به روح ناراضی فردی گفته شود که پس از مرگش، به شکل مناسبی تشییع و خاکسپاری نشده‌است.[۱]
ریشهٔ فرهنگی[ویرایش]
مفهوم روح کینه‌توزی که به خاطر زجری که به عنوان یک فرد زنده متحمل شده به‌دنبال مجازات مسببان است، به دوران باستان بر می‌گردد و در بسیاری از فرهنگ‌ها وجود دارد. طبق چنین افسانه‌ها و باورهایی، آنها ارواح بی‌قرار و سرگردانی هستند که به قصد تلافی در دنیای زندگان پرسه می‌زنند و ممکن است تا زمانی که موفق به مجازات قاتلان یا شکنجه‌گران‌شان نشوند رضایت‌شان جلب نشود.[۲]
در بعضی فرهنگ‌ها، ارواح انتقامجو عمدتاً زنانی هستند که در دوران حیات‌شان با آنها ناعادلانه رفتار شده‌است. این زن‌ها یا دختران، ممکن است در ناامیدی یا رنج مرده باشند و زندگی‌شان در حالی به‌پایان رسیده که در معرض سوءاستفاده یا شکنجه بوده‌اند.[۳][۴]
جن‌گیری یا تسلی‌بخشی روح از جمله مراسمی هستند که در برخی جوامع و مذاهب در رابطه با ارواح کینه‌توز اجرا می‌شوند. شاخهٔ شمالی قوم آچی در پاراگوئه بر این باورند که به آتش سپردن جسد مردگان به جای دفن کردنشان، ارواح انتقام‌جوی خطرناک را به آرامش می‌رساند.[۵] در مواردی که شخصی کشته شده و مراسم تدفین مناسب برگزار نشده، ممکن است اجرای نمادین مراسم تشییع و خاکسپاری طبق آئین‌ها، به منظور به آرامش رساندن روح انجام شود. استفاده از نمک یا سوزاندن برای مکانی که شخص در آنجا مُرده یا آلت قتاله‌ای که با آن کشته شده هم میان بعضی فرهنگ‌ها رواج دارد.
نمونه‌ها[ویرایش]
یونان باستان[ویرایش]
- کِرها ارواح مرگ‌های خشونتبار یا بی‌رحمانه در اساطیر یونانی.
فرهنگ یهودی[ویرایش]
- دیبوک روح خبیثی که به‌قصد انجام عملی که در دوران حیاتش قادر به انجام آن نبوده، زندگان را تسخیر می‌کند.
جزایر بریتانیا[ویرایش]
- بانوی سبزپوش روح بی‌قرار زنی که مکان‌های خاصی در اسکاتلند مانند قلعهٔ کرثز را تسخیر کرده‌است. بنابر بعضی روایت‌ها، او با لباس سبز به قتل رسید و جسدش توسط یک خدمتکار در لولهٔ دودکش چپانده شد. گفته می‌شود صدای پای او که با اندوه در قلعه قدم می‌زند، هنوز هم بعضی اوقات شنیده می‌شود.[۶]
آمریکای لاتین[ویرایش]
- پاتاسولا روحی که به شکل زنی دلربا ظاهر می‌شود و مردها را فریب داده و به جایی در عمق جنگل‌های بارانی می‌برد. در آنجا پاتاسولا به شکل واقعی‌اش-که یک موجود یک پا و وحشی است-درمی‌آید و قربانیان را می‌بلعد.
در رسانه[ویرایش]
در تعدادی از فیلم‌های محصول کشورهای مختلف، داستان‌های مربوط به ارواح انتقامجو روایت شده که از میان آنها می‌توان به کینه، مغاک و آونگ، غریبه دشت‌های بالا، نگهبان، چپ برای مرده و سایه‌های سیاه اشاره کرد.
منابع[ویرایش]
- ↑ Kwon, Heonik (2008). Ghosts of War in Vietnam. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-88061-9.
- ↑ Jerrold E. Hogle (4 December 2014). The Cambridge Companion to the Modern Gothic. Cambridge University Press. pp. 216–. ISBN 978-1-316-19435-5.
- ↑ هنری وایت‌هد، The Village Gods of South India, Asian Educational Services, New Delhi 1988 (First ed. 1921), شابک ۹۷۸−۸۱۲۰۶۰۱۳۷۶
- ↑ ژاویه رومرو فریاس، The Maldive Islanders, A Study of the Popular Culture of an Ancient Ocean Kingdom, Barcelona 1999, شابک ۸۴−۷۲۵۴−۸۰۱−۵
- ↑ پیر کلاسترز، Chronique des indiens Guayaki. Ce que savent les Aché, chasseurs nomades du Paraguay. Plon. Paris, 1972
- ↑ Crathes Castle
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Vengeful ghost». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۹.