ایوان چهارم

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر از ایوان چهارم (روسیه))
ایوان چهارم
بازسازی چهرهٔ ایوان چهارم از پیکرش، کار میخائیل گراسیموف[۱]
تزار همه روس‌ها
سلطنت۲۶ ژانویه [سبک قدیمی: ۱۶ ژانویه] ۱۵۴۷ – ۲۸ مارس ۱۵۸۴
تاج‌گذاری۲۶ ژانویه [سبک قدیمی: ۱۶ ژانویه] ۱۵۴۷
پیشینخودش به‌عنوان شاهزاده بزرگ
جانشینفیودور یکم
شاهزاده بزرگ مسکو و همه روس‌ها
سلطنت۱۳ دسامبر [سبک قدیمی: ۳ دسامبر] ۱۵۳۳ – ۲۶ ژانویه ۱۵۴۷
پیشینواسیلی سوم
جانشین خودش به‌عنوان تزار همه روس‌ها
نایب السلطنهالنا گلینسکایا (۱۵۳۳–۱۵۳۸)
زاده۲۵ اوت [سبک قدیمی: ۱۵ اوت] ۱۵۳۰
کولومنسکویه، دوک‌نشین بزرگ مسکو
درگذشته۲۸ مارس [سبک قدیمی: ۱۸ مارس] ۱۵۸۴ (۵۳ سال)
مسکو، روسیه تزاری
آرامگاه
همسران
فهرست
فرزند(ان)
نام کامل
ایوان واسیلیویچ
دودمانروریک
پدرواسیلی سوم
مادرالنا گلینسکایا

ایوان چهارم واسیلیویچ (به روسی: Ива́н Четвёртый, Васи́льевич)[الف] (۲۵ اوت ۱۵۳۰ میلادی - ۲۸ مارس [سبک قدیمی: ۱۸ مارس] ۱۵۴۸)[۲] که معمولاً به عنوان ایوان مخوف شناخته می‌شود،[یادداشت ۱][۳][۴][۵] شاهزاده بزرگ مسکو و تمام روسیه از سال ۱۵۳۳،[۶][۷][۸] و تزار تمام روسیه، از ۱۵۴۷ تا زمان مرگش در ۱۵۸۴ بود.[۹][۱۰] او اولین پادشاه روسیه بود که به عنوان تزار، تاج گذاری کرد.

ایوان چهارم بزرگ‌ترین پسر واسیلی سوم از همسر دومش النا گلینسکایا و نوه ایوان سوم و سوفیا پالایولوژینا بود. او پس از مرگ پدرش در سه سالگی جانشین او شد. گروهی از اصلاح طلبان حول ایوان جوان متحد شدند و او را در سال ۱۵۴۷ و در سن ۱۶ سالگی به عنوان تزار تمام روسیه تاج گذاری کردند. مشخصا سلطنت ایوان منجر به تبدیل روسیه از یک دولت قرون وسطایی به یک امپراتوری تحت فرمان یک تزار شده‌بود اما هزینه زیادی برای مردم آن و اقتصاد طولانی مدت این کشور داشت.

ایوان در سال‌های اولیه سلطنت خود با گروهی از اصلاح طلبان موسوم به شورای برگزیده حکومت کرد و زمسکی سوبور را تأسیس کرد، مجمع جدیدی که توسط تزار تشکیل داده شده‌بود. او همچنین قوانین حقوقی روسیه مورد بازنگری قرار داد (۱۵۵۰) و اصلاحاتی از جمله عوامل خودگردانی محلی و همچنین تأسیس اولین ارتش دائمی روسیه به نام استرلتسی را ارائه کرد. ایوان خانات قازان و آستراخان را فتح کرد و قلمرو روسیه را به میزان قابل توجهی گسترش داد.

ایوان پس از تثبیت قدرتش، خود را از شر مشاوران شورای منتخب خلاص و جنگ لیوونی را آغاز کرد که روسیه را ویران و منجر به از دست رفتن لیوونی و اینگریا شد اما به او اجازه داد تا کنترل استبدادی بیشتری بر اشرافیان روسیه داشته باشد که او با استفاده از اولین پلیس سیاسی روسیه، اپریچنیکی، شدیداً دست به پاکسازی زد. سال‌های بعدی سلطنت ایوان با قتل‌عام نووگورد (۱۵۷۰) و سوزاندن مسکو توسط تاتارها (۱۵۷۱) مشخص شد.

ایوان به دنبال پیشرفت‌های فرهنگی بود مانند واردات اولین ماشین چاپ به روسیه. او همچنین چندین فرایند را آغاز کرد که برای قرن‌ها ادامه داشت از جمله تعمیق ارتباطات با سایر کشورهای اروپایی به ویژه انگلستان، نبردهایی علیه امپراتوری عثمانی، و فتح آهسته سیبری.

منابع معاصر گزارش‌های متفاوتی از شخصیت پیچیده ایوان ارائه می‌دهند. او به عنوان فردی باهوش و مؤمن توصیف شد، اما همچنین مستعد پارانویا، خشم و شیوع فصلی بی‌ثباتی ذهنی بود که با افزایش سن بدتر می‌شد.[۱۱][۱۲][۱۳] مورخان عموماً بر این باورند که او در یک حمله خشمناک، پسر ارشد و وارث خود، ایوان ایوانویچ را به قتل رساند؛[۱۴] همچنین ممکن است باعث سقط جنین فرزند آخر نازاده نیز شده باشد. این باعث شد که پسر کوچکترش، فیودور ایوانویچ که از نظر سیاسی بی‌تاثیر بود، تاج و تخت را به ارث ببرد، مردی که حکومتش و مرگ بدون فرزند وراثش، مستقیماً به پایان سلسله روریک و آغاز زمان مشکلات منجر شد.

زندگی‌نامه[ویرایش]

او در سال ۱۵۳۳ به شاهزادگی اعظم مسکو رسید. در زبان روسی به او لقب «گروزنی» داده‌اند که به معنای توانایی قدرت و بی‌رحم است؛ و در فارسی امروز آن را «مخوف» ترجمه نموده‌اند. ایوان در مقام شاهزادگی اعظم شاهد تغییرات بسیاری بود که او را از زمامداری یک ایالت به کنترل یک امپراتوری کوچک و به یک قدرت منطقه‌ای تبدیل نمود و در سال ۱۵۴۷ به عنوان اولین تزار به مقام «تزار تمامی روسیه» رسید.

ایوان ۳ ساله بود که پس از مرگ پدرش گراندوک مسکو شد و در سن ۱۶ سالگی با لقب تزار حکومت بر شاهزاده‌نشین مسکو و قلمروی آن روزگار روسیه را دست گرفت. او خود را جانشین امپراتورهای بیزانس می‌دانست که یک سده پیش توسط امپراتوری عثمانی منقرض شده بود. او می‌خواست کشورش را از زیر سایه اشغال مغولها که موجب عقب‌ماندگی روسیه شده بود، بیرون آورده و به سطح کشورهای غربی برساند. اما تا زمان مرگش موفق نشد روسیه را به یک کشور پیشرفته تبدیل کند. ایوان چهارم در چندین نبرد تاتارهای ولگا را شکست داد و شهرهای قازان و آستراخان را به خاک روسیه ضمیمه کرد.

قتل‌عام نووگورد[ویرایش]

ایوان چهارم به شدت مذهبی بود و از طرفداران کلیسای ارتدوکس بوده‌است و دستور داد که مخالفان را در استخری از آب یخ بریزند تا تمام آنها کشته شوند.[۱]

او سپس گروهی از کازاک‌ها را به جنگ خان سیبری فرستاد و با شکست او سیبری نیز به خاک روسیه پیوست. با این حال، ایوان چهارم از خان تاتار کریمه شکست سختی خورد و خان تاتار کریمه بی‌وقفه قلمروی او و حتی شهر مسکو را مورد تهدید قرار می‌داد. ایوان در تلاش برای گشودن دروازه‌های غرب و دریای بالتیک به روی روسیه نیز با ناکامی مواجه شد.

ایوان چهارم از اواسط سلطنتش به دلیل خیانت بسیاری از بویارها دچار بدبینی شد و دست به قتل و کشتار زد. او ۱۲۰۰۰ نفر از بویارها را از بین برد و زمین‌های آن‌ها را تصاحب کرد. پس از کشتار هزاران بویار دستور داد اهالی شهر نووگورد در شمال مسکو که شورش کرده بودند را در رودخانه غرق کنند. جنون مرگبار او تا جایی پیش رفت که پسر بزرگش را به ضرب چوبدستی کشت.

از دیگر وقایع دوران پادشاهی ایوان ایجاد تشکیلات پلیس مخفی به نام اپریچنینا بود که مدت هفت سال میان سال‌های ۱۵۶۵ تا ۱۵۷۲ دوام داشت و نهایتاً توسط خود وی منحل شد.

سرانجام ایوان مخوف در سن ۵۵ سالگی در روز ۱۸ مارس ۱۵۸۴ میلادی در مسکو در حین بازی شطرنج بر اثر سکته قلبی درگذشت و در پی مرگش روسیه برای چندین دهه دچار آشوب و هرج و مرج گردید.

منابع[ویرایش]

  1. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Gerasimov وارد نشده‌است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  2. «28 March: This Date in History». web.archive.org. ۲۰۰۵-۰۳-۱۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اکتبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۲۴.
  3. «Иван Васильевич Грозный». www.hrono.ru. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۲۴.
  4. "«Иван Грозный — первый русский модернист»". Год Литературы (به روسی). Retrieved 2023-11-24.
  5. "Иван Грозный — первый русский модернист" (به روسی). ۲۰ اوت ۲۰۲۱.
  6. Payne, Robert (2002). Ivan the Terrible (1st Cooper Square Press ed.). New York: Cooper Square Press. pp. 24–25. ISBN 978-0-8154-1229-8.
  7. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام title وارد نشده‌است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  8. HALPERIN, CHARLES J. (2014). "Ivan Iv as Autocrat (Samoderzhets)". Cahiers du Monde russe. 55 (3/4): 197–213. doi:10.4000/monderusse.8000. ISSN 1252-6576. JSTOR 24567509.
  9. Filjushkin, Alexander (2008). Ivan the Terrible: a military history. London. p. 278. ISBN 978-1-84832-504-3.
  10. Julicher, Peter (2003). Renegades, rebels and rogues under the Tsars. Jefferson (N.C.) London: McFarland. pp. 5. ISBN 0-7864-1612-2.
  11. Shvidkovskiĭ, Dmitriĭ Olegovich (2007) Russian Architecture and the West. Yale University Press. p. 147. شابک ‎۰۳۰۰۱۰۹۱۲۱.
  12. Yanov, p. 208
  13. Del Testa, David W. (2001) Government Leaders, Military Rulers and Political Activists. Greenwood Publishing Group. p. 91. شابک ‎۱۵۷۳۵۶۱۵۳۳
  14. "Ivan the Terrible". Wikipedia (به انگلیسی). 2023-11-22.
  • ویکی‌پدیای انگلیسی
  1. اسلاوی کلیسایی: Іѡа́ннъ Васи́лїевичъ


خطای یادکرد: خطای یادکرد: برچسب <ref> برای گروهی به نام «یادداشت» وجود دارد، اما برچسب <references group="یادداشت"/> متناظر پیدا نشد. ().