اف‌ام‌ای آی‌ای ۵۸ پوکارا

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
آی‌ای ۵۸ پوکارا
یک فروند آی‌ای ۵۸ پوکارا متعلق به نیروی هوایی آرژانتین
کاربری هواگرد ضدشورش
کشور سازنده آرژانتین
تولیدکننده فابریکا میلیتار دی اویونز
نخستین پرواز ۲۰ اوت ۱۹۶۹ (۲۹ مرداد ۱۳۴۹ خورشیدی)
معرفی مه ۱۹۷۵
وضعیت در حال خدمت
کاربر اصلی نیروی هوایی آرژانتین
نیروی هوایی سریلانکا (بازنشسته‌شده)
نیروی هوایی اروگوئه (بازنشسته‌شده)
ساخته‌شده ۱۹۷۴–۱۹۹۳
تعداد ساخته‌شده ۱۱۰

اف‌ام‌ای آی‌ای ۵۸ پوکارا (به معنای دژ به زبان کچوا) هواگرد تهاجمی و ضدشورش آرژانتینی است که توسط فابریکا میلیتار دی اویونز ساخته شده است. این هواپیما، تمام فلزی تک‌باله، بال پایین و دارای دو موتور توربوپراپ با ارابه فرود جمع‌شونده است که می‌تواند در صورت نیاز عملیاتی از باندهای فرود نیمه آماده، پرواز کند. این هواگرد در جنگ فالکلند و جنگ داخلی سری‌لانکا خدمت کرد.

توسعه[ویرایش]

در اوت ۱۹۶۶، کارخانه هواپیماسازی دولتی آرژانتین، اداره ملی ساخت و تحقیقات هوانوردی (DINFIA)، توسعه ای. ایکس-۲، یک هواگرد ضدشورش را برای برآورده کردن نیاز نیروی هوایی آرژانتین آغاز نمود. این پروژه توسط مهندس ریکاردو اولمدو دنبال شد و تحت هدایت مهندس آنیبال دردمی قرار گرفت، که همچنین آی. ای-۶۳ گوارانی-II و آی. ای-۶۳ پامپا را طراحی کرده است. طرح انتخابی یک هواگرد تک‌باله بود که پیشرانه آن از دو موتور توربوپراپ نصب شده در بال‌ها تأمین می‌شد. به منظور آزمایش طرح پیشنهادی، اداره هوانوردی ابتدا یک وسیله نقلیه آزمایشی گلایدر بدون نیرو در مقیاس کامل ساخت که برای اولین بار در ۲۶ دسامبر ۱۹۶۷ پرواز کرد.[۱][۲]

آزمایش گلایدر هیچ مشکل عمده‌ای در کتترل و پرواز نشان نداد و در سپتامبر ۱۹۶۸، ساخت یک نمونه اولیه موتوری به نام آی. ای-۵۸ دلقین آغاز شد، اما بعداً به پوکارا تغییر نام داد، تا از یک جفت موتور گرت تی‌پی‌ئی۳۳۱آی به قدرت ۶۷۴ کیلووات (۹۰۴ اسب بخار) نیرو بگیرد. اداره هوانوردی در اوایل همان سال به فابریکا میلیتار دی اویونز" (اف.ام. آ)" تغییر نام داد.[۱] پیش‌نمونه اولین پرواز خود را در ۲۰ اوت ۱۹۶۹ انجام داد، در دومین نمونه موتور در ۶ دسامبر ۱۹۷۰، موتورهای هواپیما به موتور قدرتمند تر توربومکا Astazou XVIG به قدرت ۷۲۹ کیلووات (۹۷۸ اسب بخار) تغییر یافت .[۳] اولین نمونه اولیه بعداً با موتور Astazou طراحی و مهندسی مجدد شد، این موتور برای نسخه تولیدی انتخاب شد، و در پی آن سومین نمونه اولیه در سال ۱۹۷۳ تولید شد.[۴] اولین مدل تولیدی در ۸ نوامبر ۱۹۷۴ پرواز کرد و تحویل در اوایل سال ۱۹۷۶ آغاز شد.[۵]

حداقل سه طرح توسعه از آی. ای-۵۸ پوکارا نشات گرفت. اولین مورد، یک بدنه هواپیمای پوکارا با بدنه افزایش طول یافته و با کابین تحت فشار برای شش سرنشین، مجهز به موتورهای توربوفن آستافان برای حمل و نقل سبک و وظایف عکاسی بود. دومی یک هواپیمای رصدی و شناسایی بود که پیکربندی مشابهی با فیرچایلد ریپابلیک ای-۱۰ داشت. سومین آی. ای ۶۰ نام داشت و یک هواپیمای آموزشی پیشرفته و تهاجمی سبک بود که توسط دو آستافن نیرو می‌گرفت که از بدنه اصلی هواپیما و کاناپی پوکارا با دم تی-شکل با بال‌های بلند بهره می‌برد. برخی آزمایش‌ها بر روی تونل‌های باد انجام شد، اما برای ادامه برنامه آی. ای-۶۳ پامپا، توسعه بیشتری صورت نگرفت.[۶]

طراحی[ویرایش]

آی ای ۵۸ پوکارا با تسلیحات مختلف

آی ای ۵۸ پوکارا دارای ساختاری متعارف، تمام فلزی و عمدتاً از دورآلومین ساخته شده است.

آی ای ۵۸ دارای بدنه ای باریک با آرایش کابین‌های خلبان پشت سرهم است، خدمه هواپیما در زیر کاناپی تاشوی رو به بالا، و بروی صندلی‌پران با عملکرد در سرعت/ارتفاع صفر/صفر، ساخت مارتین-بیکر مدل Mk 6AP6A مستقرشده و دارای کنترل‌های دوگانه و دید خوب، حداقل در قسمت‌های جانبی و جلویی هستند.

طراحی آیرودینامیکی تمیز به پوکارا اجازه می‌دهد به سرعت نسبتاً بالایی، و بالاتر از هواپیمای دیگر ضدشورش آمریکایی او وی-۱۰ برونکو دست یابد

سابقه عملیاتی[ویرایش]

اولین واحدها در ماه مه ۱۹۷۵ به نیروی هوایی آرژانتین (FAA) تحویل داده شدند، و گُردان هوایی (اسکاردان) دوم تهاجمی و شناسایی را تجهیز نمودند، که بخشی از تیپ هوایی سوم مستقر در رکونکیستا در استان سانتافه شمالی بود. پوکاراهای مذکور اولین عملیات خود را در اواخر سال ۱۹۷۵ انجام دادند، زمانی که تعدادی از آنها به عنوان بخشی از عملیات استقلال، حملات ضد شورشی را از کوردوبا علیه چریک‌های ERP کمونیست در استان توکومان انجام دادند.[۷]

جنگ فالکلند ۱۹۸۲[ویرایش]

یک فروند پوکارا به غنیمت گرفته شده در موزه نیروی هوایی سلطنتی در کاسفورد

در زمان جنگ فالکلند، حدود ۶۰ پوکارا تحویل داده شد.[۸] پوکارا یکی از معدود هواپیماهای در خدمت نیروهای آرژانتینی بود که قادر به پرواز عملیاتی از فرودگاه‌های کوچک در فالکلند بود، از آنجایی که طول باند فرودگاه پورت استنلی برای استفادهای-۴ اسکای‌هاوک‌ها و میراژهای نیروی هوایی آرژانتین کافی نبود،[۹] تصمیم گرفته شد تعدادی از پوکاراها در فالکلند مستقر شوند و چهار فروند در ۲ آوریل ۱۹۸۲ به پورت استنلی رسیده، و هشت فروند دیگردر ۹ آوریل به فرودگاه مذکور وارد شدند.

بسیاری از پوکاراهای باقی مانده در سرزمین اصلی آرژانتین به پورتو سانتا کروز یا کومودورو ریواداویا در جنوب کشور منتقل شدند، جایی که در صورت نیاز برای تقویت نیروها در فالکلند، به آنها نزدیکتر بودند و برای ماموریت‌های گشت و نظارت ساحلی مورد استفاده قرار گرفتند.[۱۰][۱۱]

بیشتر پوکاراهای مورد استفاده در جنگ فالکلند با بمب‌های غیرقابل هدایت، غلاف‌های راکت ۲٫۷۵ اینچی یا غلاف مسلسل‌های ۷٫۶۲ میلی‌متری مسلح بودند. پوکاراها از فرودگاه پورت استنلی و دو فرودگاه کوچک دست‌ساز با چمن در گوس گرین و جزیره پبل پرواز می‌کرد. آنها در نقش شناسایی و حمله سبک مورد استفاده قرار گرفتند.

در ۱ مِه ۱۹۸۲ سه فروند پوکارا مستقر در گوس گرین با بمب‌های خوشه ای که از یک فروند سی هاریر از گردان ۸۰۰ هوا-دریا پرتاب شد، منهدم شدند و یکی از خلبانان آنها نیز کشته شد. شش فروند دیگر در حمله نیروهای سرویس هوایی ویژه به جزیره پبل در ۱۵ مِه ۱۹۸۲ از بین رفتند.[۱۲]

بک فروند پوکارا منهدم شده در جزیره پبل، سال ۱۹۸۲

در ۲۱ ماه مِه یک پوکارا توسط یک موشک استینگر شلیک شده توسط گُردان دی از نیروهای سرویس هوایی ویژه (اولین استینگر پرتاب شده در جنگ) منهدم شد.[۱۳] پوکارای دیگری با گلوله‌های توپ ۳۰ میلی‌متری شلیک شده توسط فرمانده نایجل وارد (یکی از خلبانان برجسته نیروی دریایی سلطنتی که بعداً به Sharkey Ward (وارد کوسه) معروف شد)، که یک سی هاریر را هدایت می‌کرد، سرنگون شد.[۱۴][۱۵] کمی بعد از حمله موفقیت‌آمیز دو فروند پوکارا به سوله ای که گفته می‌شد به عنوان یک پست دیده‌بانی توسط نیروهای انگلیسی استفاده می‌شد. هواپیما به طرز شگفت‌انگیزی جان‌سخت بود، براساس مشاهدات فرمانده وارد، پوکارا بعد از اصابت حداقل ۲۰ گلوله توپ شروع به سقوط کرد.

پوکارای دیگر که توسط ستوان خوان میکلود هدایت می‌شد، پس از تعقیب و گریز توسط یک سی هاریر که توسط ستوان سیدر آلاسدایر کریگ هدایت می‌شد، موفق به فرار گردید. سرگرد کارلوس تومبا، خلبان هواپیمای مورد اصابت قرار گرفته توسط فرمانده وارد، پس از خروج با صندلی پَران جان سالم به در برد، توسط نیروهای خودی نجات یافت.[۱۶][۱۷]

در ۲۸ مِه، ناوچه اچ‌ام‌اس آرو با شلیک ۱۶۱ گلوله توپ ۴٫۵ اینچی (۱۱۳ میلی‌متری) به فرودگاه گوس گرین حمله کرد.

ناوچه آرو به هنگ ۲ چترباز کمک می‌کرد تا منطقه را از نبروهای آرژانتینی بازپس گیرند. بر اساس گزارش‌ها، این گلوله‌های توپ شلیک شده دو فروند پوکارا را در فرودگاه منهدم کردند. در همان روز، دو فروند پوکارا یک هلیکوپتر وستلند-اسکاوت متعلق تقنگداران دریایی سلطنتی را در حالی که در حال انجام مأموریت تخلیه مجروح در حین نبرد گوس گرین بود با شلیک مسلسل ۷٫۶۲ میلی‌متری سرنگون کردند. این تنها پیروزی هوا به هوای تأیید شده آرژانتین در جنگ بود.[۱۸] یکی از این پوکاراها در پرواز برگشت به پورت استنلی به کوه بلو برخورد کرده و از بین رفت - جسد خلبان (ستوان میگل گیمنز) در سال ۱۹۸۶ پیدا شد و توسط خانواده اش، با افتخارات نظامی در گورستان کشته شدگان نظامی آرژانتین واقع در پورت داروین به خاک سپرده شد. بستگان خلبان متوفی که در مراسم خاکسپاری شرکت کردند، اولین آرژانتینی‌هایی بودند که پس از پایان جنگ به فالکلند وارد شدند.[۱۹]

همچنین در ۲۸ مِه و در طول نبرد گوس گرین، نیروهای گردان دوم، هنگ چترباز، یک پوکارا را پس از آنکه به سمت آنها راکت شلیک کرد (البته منجر به تلفاتی نشد)، با شلیک اسلحه سبک ساقط کردند. ستوان میگل کروزادو پس از خروج با صندلی پَران توسط نیروهای انگلیسی اسیر شد.[۲۰]

کلاه خلبان پوکارا که توسط آنش سلاح‌های سبک نیروهای نیروهای گردان دوم، هنگ چترباز در جنگ فالکلند سرنگون شد

هواپیماهای به غنیمت گرفته شده[ویرایش]

پس از تسلیم آرژانتین، یازده فروند پوکارا که چهار نفر از آنها در شرایط پرواز بودند، توسط نیروهای انگلیسی به غنیمت گرفته شده و شش فروند از این هواپیماها به بریتانیا فرستاده شدند. وضعیت فعلی شش فروند هواپیمای مذکور به شرح زیر است:

جنگ داخلی سریلانکا[ویرایش]

پوکارا در موزه نیروی هوایی سریلانکا

نیروی هوایی سریلانکا در جستجوی یک هواگرد ضدشورش بود. کشورهای غربی که تأمین کنندگان سنتی جنگ‌افزارها و تجهیزات نطامی هستند، از تأمین آن خوداری نمودند؛ بنابراین نیروی هوایی سریلانکا، دو فروند پوکارا از نیروی هوایی آرژانتین خریداری نمود.

هواپیماهای مذکور به پایگاه اول آموزش پروازی در فرودگاه اس‌ال‌ای‌اف انوردهاپورا منتقل شده و نیروی هوایی سریلانکا سریال‌های CA-601 و CA-602 را به آنها اختصاص داد. پس از آموزش‌های اولیه، از پوکاراها برای آموزش خلبانی پیشرفته با دو خلبان و ماموریت‌های تهاجمی، با یک خلبان استفاده می‌شد. در سال ۱۹۹۳ دو پوکارای دیگر به شماره سریال CA-604 و CA-605 به آنها اضافه شدند. مشخص شد که پوکاراها برای نیروی هوایی سریلانکا بسیار مؤثر هستند، ظرفیت حمل مهمات بالایی داشته و سرعت کروز آنها برای ماموریت‌های مناسب برای پشتیبانی هوایی نزدیک مناسب بود. عملیات پوکاراها عمدتاً خارج از پایگاه نبروی هوایی سریلانکا در فرودگاه انوردهاپورا بود. گاهی اوقات ماموریت‌های پوکاراها از پایگاه فرودگاه اس‌ال‌ای‌اف پالالی انجام شده و پشتیبانی هوایی نزدیک را برای ارتش سری‌لانکا به ویژه در طول عملیات ریویرسا (علیه نیروهای ببرهای تامیل) فراهم می‌نمودند. نیروی هوایی سریلانکا همچنین از پوکاراها برای گشت دریایی استفاده می‌نمود.

هواپیمای به شماره سریال CA-605 بر فراز تالاب کیلالی مورد اصابت آتش زمینی قرار گرفت، اما موفق شد در فرودگاه اس‌ال‌ای‌اف پالالی فرود آید. هواپیمای مذکور، در حال حاضر در موزه نیروی هوایی سریلانکا به نمایش گذاشته شده است. در ژوئیه ۱۹۹۵ در طی نبردی سنگین در استان شمالی در طول عملیات پیشروی، پوکارای به شماره سریال CA-601، توسط موشک دوش پرتاب هدف قرارگرفته، سرنگون شد و خلبان آن، ستوان پرواز دیلهان پررا، کشته شد.[۲۷] CA-604 در حین یک سورتی بمباران شبانه در حادثه ای که به نظر می‌رسد یک انفجار زودرس مهمات بود، منهدم شد. خلبان آن، ستوان آر. ای.یو. پی راجاپاکسا موفق شد به سلامت از هواپیما خارج شود.

پس از این حادثه، در سال ۱۹۹۷ تنها هواپیمای باقیمانده با شماره سریال CA-602، بازنشسته شد و هلیکوپتر میل -۲۴ و بعداً هواپیمای میگ-۲۷ نقش پشتیبانی هوایی نزدیک را در نیروی هوایی سریلانکا بر عهده گرفتند. فقدان سیستم اکسیژن که هواپیما را به پرواز درارتفاعات پایین محدود می‌نمود، و همچنین فقدان تجهیزاتی برای اقدام متقابل در برابر موشک سطح‌به‌هوا، محدودیت‌های اصلی پوکارا بودند.[۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲]

قراردادهای ناموفق[ویرایش]

در اواسط سال ۱۹۷۲ گزارش شد که نیروی هوایی پرو علاقه زیادی به خرید ۲۵ فروند پوکارا با زمان تحویل مورد نظردر سال ۱۹۷۴ را نشان داده است.[۳۳]

اولین قرارداد خارجی فروش پوکارا، در فوریه ۱۹۷۸ با نیروی هوایی اسلامی موریتانی برای چهار فروند هواپیمای آی. ای ۵۸ به همراه پشتیبانی و آموزش با هزینه کل ۱۰٫۸ میلیون دلار بود. ۸ فروند دیگر نیز به عنوان گزینه پیشنهادی مورد مذاکره قرار گرفت. با سقوط رئیس‌جمهور موریتانی مختار ولد داداه در یک کودتا، قرارداد لغو شد. هواپیماهایی که ساخته شده، با شماره سریال موریتانی n°۰۱۵ تا n°۰۱۸ ثبت شده و آماده ارسال شده بودند، یا شماره سریال‌های A-515 تا A-518 به نیروی هوایی آرژانتین تحویل داده شدند ولی رنگ و پیکربندی استتار صحرایی را حفظ کردند.[۳۴]

در ماه مارس ۱۹۸۲، مذاکراتی با نیروی هوایی جمهوری آفریقای مرکزی برای فروش ۲ فروند پوکارا به همراه پشتیبانی، آموزش و قطعات یدکی به مبلغ ۹٫۵ میلیون دلار شامل انجام شد، اما قرارداد در نهایت فسخ شد.[۳۴]

در سپتامبر ۱۹۸۳، قرارداد دیگری، این بار با نیروی هوایی ونزوئلا برای ۲۴ فروند آی. ای ۵۸ مجهز به موتورهای توربوپراپ Garrett TPE331-11-601W به قیمت ۱۱۰ میلیون دلار منعقد شد. ونزوئلا سفارش خرید را لغو کرده و به جای آن تعدادی او وی-۱۰ برونکو از نیروی هوایی ایالات منحده آمریکا، با تسهیلاتی در پرداخت را دریافت نمود.[۳۴]

در ماه مه ۱۹۸۶، نیروی هوایی بولیوی ۱۲ فروند پوکارا به قیمت ۵۲ میلیون دلار آمریکا، را درخواست کرد، بدون اینکه بعداً هیچ سفارش خریدی داده شود.[۳۴]

در مارس ۱۹۸۵، قرارداد جدیدی برای ۲۰ فروند پوکارا و ۲۰ فروند دیگر به صورت پیشنهادی با نیروی هوایی عراق به مبلغ ۷۶ میلیون دلار منعقد شد، قراردادی که بعداً به دلیل مسائل سیاسی خارجی منحل شد.[۳۴]

ایران تا آوریل ۱۹۸۷ مذاکراتی برای خرید ۶۰ فروند فروند آی. ای ۵۸ای به مبلغ ۲۸۳ میلیون دلار انجام داد و در پایان همان سال قرارداد جدیدی برای ۵۰ فروند هواپیما به قیمت ۱۶۰ میلیون دلار منعقد شد که به سفارش خریدیی منجر نشد.[۳۴]

در نوامبر ۱۹۸۷، برای فروش ۶ فروند پوکارا مذاکراتی با نیروی هوایی زئیر به مبلغ ۲۶٫۷ میلیون دلار آمریکا انجام شد، قراردادی که در نهایت لغو شد.[۳۴]

در سال ۱۹۹۰ نیروی هوایی برزیل خرید ۳۰ فروند آی. ای ۵۸ای را به عنوان بخشی از پروژه SIVAM اعلام کرد. اما با توسعه امبرائر ئی‌ام‌بی ۳۱۴ سوپر توکانو، این سفارش لغو شد.[۳۵]

در سال ۱۹۹۱ یک سفارش خریدی توسط نیروی هوایی پاراگوئه برای چهار آی. ای ۵۸ای به ارزش ۱۰٫۶ میلیون دلار آمریکا مورد مذاکره قرار گرفت این مذاکرات بعداً رهاشده و مورد توجه قرار نگرفت.[۳۴]

کاربران[ویرایش]

کاربران فعلی[ویرایش]

 آرژانتین
  • "Fenix" آزمایش شده از ۲۰۱۹, تأیید شده از ۲۰۲۱.[۳۶][۳۷]

کاربران قبلی[ویرایش]

پوکاراهای نیروی هوایی اروگوئه
 آرژانتین
 کلمبیا
۳ فروند پوکارا در اختیار داشت.[۳۸]
 سری‌لانکا
۴ فروند در طی سالهای ۱۹۹۳–۱۹۹۹, ۲ عدد سقوط کردندو ۲ عدد بازنشسته شدند)[۳۹][۴۰]
 بریتانیا
یازده فروند پوکارا به غنیمت گرفته شده و شش فروند از این هواپیماها به بریتانیا فرستاده شدند. قبل از واگذاری به موزه‌ها و کلکسیون‌ها در مؤسسه آزمایشی هواپیما و تسلیحات مورد ارزیابی قرار گرفتند.[۴۱]
 اروگوئه
در سال ۲۰۱۷ بازنشسته شد.[۴۲]

جستارهای وابسته[ویرایش]

هواگردهای با عملکرد، پیکربندی و یا دوره زمانی مشابه

منابع[ویرایش]

Citations[ویرایش]

  • ویکی‌پدیای انگلیسی
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Air International October 1977, p. 166.
  2. ↑ Donald World Air Power Journal Volume 6, p. 137.
  3. ↑ Donald World Air Power Journal Volume 6, pp. 137–138.
  4. ↑ Air International October 1977, pp. 166–167.
  5. ↑ Taylor 1982, p. 4.
  6. ↑ Historia de la Industria Aereonaútica Argentina, Halbritter, Francisco, Biblioteca Nacional de Aereonáutica, Tomo II, 2006
  7. ↑ Air International October 1977, p. 167.
  8. ↑ Huertas Air International April 1996, p. 248.
  9. ↑ Burden et al. 1986, p. 95.
  10. ↑ Burden et al. 1986, pp. 95, 97.
  11. ↑ Huertas Air International April 1996, pp. 248–249.
  12. ↑ "List of Argentine Aircraft Destroyed". Retrieved 2009-11-06.
  13. ↑ San Carlos Air Battles – Falklands War 1982. Naval-history.net. Retrieved on 2011-11-01.
  14. ↑ "Major Carlos Tomba's Pucara". BBC News. Retrieved 2009-06-24.
  15. ↑ "Lost Argentine Pucara found". Retrieved 2009-06-24.
  16. ↑ Ethell, Jeffrey L. and Price, Alfred (1983). Air war South Atlantic. Macmillan, p. 111. شابک ‎۰−۰۲−۵۳۶۳۰۰-X
  17. ↑ Higgitt, Mark (2000). Through fire and water: HMS Ardent, the forgotten frigate of the Falklands. Mainstream, p. 171. شابک ‎۱−۸۴۰۱۸−۳۵۶-X
  18. ↑ "Argentine aircraft and successes against British ships". Naval-History.net.
  19. ↑ "One of their aircraft is missing". Archived from the original on 2009-11-07. Retrieved 2009-11-06.
  20. ↑ "List of Argentine Aircraft Destroyed". Retrieved 8 Jan 2010.
  21. ↑ Photos: FMA IA-58A Pucara Aircraft Pictures. Airliners.net (2010-02-14). Retrieved on 2011-11-01.
  22. ↑ "A-517 fighting plane for parts only". craigslist. 13 November 2018. Archived from the original on 13 November 2018.
  23. ↑ Photos: FMA IA-58A Pucara Aircraft Pictures. Airliners.net (2006-11-18). Retrieved on 2011-11-01.
  24. ↑ Photos: FMA IA-58A Pucara Aircraft Pictures. Airliners.net (1992-07-12). Retrieved on 2011-11-01.
  25. ↑ Photos: FMA IA-58A Pucara Aircraft Pictures. Airliners.net (2005-01-20). Retrieved on 2011-11-01.
  26. ↑ Photos: FMA IA-58A Pucara Aircraft Pictures. Airliners.net (2008-08-22). Retrieved on 2011-11-01.
  27. ↑ "Bravery All throughout his career". Sunday Observer. Retrieved 21 July 2022.
  28. ↑ Cooper, Tom (2003-10-29). "Sri Lanka, since 1971". Indian-Subcontinent Database. ACIG. Retrieved 2011-09-08.
  29. ↑ "Secessionists Down Sri Lanka Fighter; Thousands Flee Battles". New York Times. 14 July 1995.
  30. ↑ "The Island - Features". www.island.lk. Retrieved 16 July 2018.
  31. ↑ "Bravery". Archived from the original on December 16, 2014.
  32. ↑ Ratwatte, Suren. "The Pucará at war". Sunday Observer. Retrieved 21 July 2022.
  33. ↑ Air Enthusiast June 1972
  34. ↑ ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ ۳۴٫۲ ۳۴٫۳ ۳۴٫۴ ۳۴٫۵ ۳۴٫۶ ۳۴٫۷ IA-58A Pucará, Colección Fabrica Militar de Aviones-Fuerza Aerea Argentina N°3, Cettolo, Mosquera & Nuñez Padín, Jorge Nuñez Padín Editores, 1999
  35. ↑ Roger Ferreira (16 de março de 1990). Menem atrai onda de azar na Argentina Folha de S.Paulo
  36. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام fenix1 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  37. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام fenix2 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  38. ↑ ماهنامه صنایع هوایی، سال یکم، شماره ششم، آذرماه ۱۳۷۰ صفحه ۴۵ ( نیروهای هوایی جهان، نوشته مهندس علیرضاجاویدی)
  39. ↑ "Old Wings New Wings - Sri Lanka Air Force". www.airforce.lk. Retrieved 16 July 2018.
  40. ↑ "Sri_Lanka". Archived from the original on 2015-05-03. Retrieved 2017-03-07.
  41. ↑ INDIVIDUAL HISTORY. FMA 1A 58 PUCARA A-515/ZD485/9245M. MUSEUM ACCESSION NUMBER 83/A/1159. rafmuseum.org.uk
  42. ↑ "Un Adiós… ¡Con orgullo!" [Goodbye… Proudly!] (به اسپانیایی). Fuerza Aérea Uruguaya. 17 March 2017. Archived from the original on 17 March 2017.

کتابشناسی[ویرایش]

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=اف‌ام‌ای_آی‌ای_۵۸_پوکارا&oldid=39418696»