فیلودی
فیلودی رشد غیرعادی قسمت‌های گل به ساختارهای برگی است. این بیماری توسط فیتوپلاسما یا برخی ویروسها ایجاد می‌شود،[۱] اگرچه ممکن است به دلیل عوامل محیطی نیز باشد که منجر به عدم تعادل در هورمون‌های گیاهی می شوند.[۲] فیلودی باعث می‌شود که گیاه آسیب دیده نسبتأ یا کاملاً عقیم شود، زیرا قادر به تولید گل به شکل طبیعی نیست.[۱]
تاریخچه[ویرایش]
در اواخر قرن هجدهم، شاعر و فیلسوف آلمانی، یوهان ولفگانگ فون گوته، به گلهای رز با ظاهری عجیب برخورد کرد که در آن اندام‌های گل به شکل اندام‌های برگ یا ساقه درآمده‌بودند. این باعث شد که او این فرضیه را مطرح کند که اندام‌های گیاهی که از ساقه به‌وجود می‌آیند صرفاً تغییراتی از اندام اصلی برگ هستند. در طول رشد، این اندام‌ها به‌طور طبیعی به ساختارهای تخصصی یا عمومی مانند گلبرگ‌ها یا برگ‌ها متمایز می‌شوند. با این حال، اگر عوامل خاصی در مراحل اولیه رشد دخالت کنند، این اندام‌ها می‌توانند به چیزی غیر از «طرح ساخت و ساز» اصلی تبدیل شوند. گوته این رشد غیرطبیعی را «دگردیسی» نامید و این موضوع اصلی مقاله او Versuch die Metamorphose der Pflanzen zu erklären است که در سال ۱۷۹۰ چاپ شد.[۲] فرضیه گوته در زمان او توسط دانشمندان دیگر مورد استقبال قرار نگرفت، اما اکنون مشخص شده‌است که اساساً درست است. مفاهیمی که او در حین توصیف دگردیسی مورد بحث قرار می‌دهد اکنون به عنوان همسانی شناخته می‌شود، که اساس علم مدرن آناتومی تطبیقی و کشفی است که معمولاً به زیست‌شناس انگلیسی سر ریچارد اوون نسبت داده می‌شود.[۳]
اصطلاح "phyllody" توسط گیاه‌شناس انگلیسی ماکسول تی مسترز در کتابش در مورد ناهنجاری‌های گیاهی، تراتولوژی گیاهی (۱۸۶۹) ابداع شد.[۲] این اصطلاح از واژه لاتین phyllodium گرفته شده‌است، که خود از یونان باستان φυλλώδης (phullodes، "برگ مانند") مشتق شده‌است.[۴]
شرح[ویرایش]
فیلودی با جایگزینی جزئی یا کامل اندام‌های گل با برگ‌های واقعی مشخص می‌شود. فیلودی می‌تواند براکت‌ها، کاسه گل (کاسبرگ‌ها)، تاج گل (گلبرگ)، ژینوسیوم (برچه‌ها / مادگی) و آندروسیوم (پرچم‌ها) را تحت تأثیر قرار دهد. فیلودی ممکن است جزئی باشد و فقط بر روی برخی از اندام‌های گل یا حتی نیمی از اندام‌های گل تأثیر بگذارد (مثلاً تنها سه گلبرگ از شش گلبرگ در یک گل)، یا می‌تواند کامل باشد، با جایگزینی تمام اندام‌های گل با برگ.[۵]
علل بیماری[ویرایش]
عوامل زنده (بیوتیک) و محیطی می‌توانند منجر به بیماری فیلودی شوند. از عوامل بیوتیک، ویروسها، فیتوپلاسما و برخی قارچها اهمیت دارند. در بسیاری موارد، حشرات به عنوان عامل انتقال ویروس یا میکوپلاسما کار می‌کنند.
فیتوپلاسماها شایع‌ترین علت فیلودی هستند. و باعث فیلودی شبدر و کنجد می‌شوند.[۶]
عوامل غیرزیست محیطی مانند آب و هوای گرم یا کم‌آبی که منجر به عدم تعادل در هورمون‌های گیاهی در طول گلدهی می‌شود، می‌توانند باعث ایجاد فیلودی شوند. وقتی شرایط عادی شد، گیاهان گلدهی طبیعی خود را از سر میگیرند. حساسیت گیاهان به فیلودی ناشی از محیط می‌تواند ژنتیکی باشد.[۲]
فیلودی را می‌توان به‌طور مصنوعی با استفاده از هورمون‌های سیتوکینین (CK)، القا کرد. برعکس، می‌توان آن را با استفاده از هورمون جیبرلین (GA) سرکوب کرد.[۲]
در برخی موارد از بروز فیلودی در اصلاح نباتات استفاده شده‌است. یکی از معروف‌ترین نمونه‌ها رز سبز (Rosa chinensis 'Viridiflora')، یک رقم رز چینی باستانی است که برگ‌های سبز رنگ به شکل گل ظاهر می‌شوند. این انتخاب مصنوعی باعث شده‌است که فیلودی به عنوان یک جهش پایدار باقی بماند.[۲][۷]
فیلودی در ایران[ویرایش]
این بیماری در ایران دامنه میزبانی نسبتاً محدودی دارد. کنجد و تعدادی دیگر از گیاهان از جمله کلزا، توتون و حبوبات مورد هدف آن قرار میگیرند. فيلودي يكي از بيماريهاي مهم و اقتصادي كنجد در استان‌هاي خوزستان و لرستان است و در سال‌هاي اخير خسارات جبران ناپذيري را متوجه كشاورزان كرده‌است. عامل بیماری توسط زنجره‌های گونه Circulifer haematoceps یا Neoaliturus haematoceps منتقل می‌شود.[۸][۹]
روش مبارزه[ویرایش]
تنظیم دقیق تاریخ کشت با توجه به شرایط محیط٬ کشت ارقام مقاوم٬ و کنترل زنجره ناقل بیماری از راه های کاهش خسارت فیلودی میباشند.
منابع[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Mor, Y.; Zieslin, N. (1992). "Phyllody Malformation in Flowers of Rosa × hybrida cv. 'Motrea': Effects of Rootstocks, Flower Position, Growth Regulators and Season". Journal of Experimental Botany. 43: 89–93. doi:10.1093/jxb/43.1.89.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ Sim, S. ; Rowhani, A. ; Golino, D. (2004). "Phyllody in Roses" (PDF). American Rose. 38 (18): 32–34.
- ↑ Gábor, Z. "Form as Movement in Goethe's The Metamorphosis of Plants". Technical University of Budapest. Retrieved 3 November 2012.
- ↑ "Etymology of the English word phyllody". MyEtymology.
- ↑ Masters, M.T. (1869). Vegetable Teratology, an Account of the Principal Deviations from the Usual Construction of Plants. Robert Hardwicke. p. 240–281.
- ↑ Akhtar, K.P.; Sarwar, G.; Dickinson, M.; Ahmad, M.; Haq, M.A.; Hameed, S.; Iqbal, M.J. (2009). "Sesame phyllody disease: its symptomatology, etiology, and transmission in Pakistan" (PDF). Turkish Journal of Agriculture and Forestry. 33: 477–486. Archived from the original (PDF) on 17 June 2016. Retrieved 11 February 2022.
- ↑ Foucher, F. (2009). "Functional Genomics in Rose". In Folta, K.M. ; Gardiner, S.E. (eds.). Genetics and Genomics of Rosaceae. Springer. p. 387. ISBN 978-0-387-77490-9.
- ↑ دهقاني علي، صالحي محمد، خواجه زاده يداله، تقي زاده محمد. ۱۳۸۸. بيماري فيلودي كنجد و اثرات تاريخ كشت و حشره كش در كنترل آن در استان خوزستان. آفات و بيماريهاي گياهي. دوره ۷۷، شماره ۱ (پياپي ۸۸)٬ از صفحه ۲۳ تا صفحه ۳۶ .
- ↑ احسان صلاحي. گیاهپزشکی۱۱۰. گیاهپزشکی، حشره شناسی کشاورزی و بیماری شناسی گیاهی. وبلاگ تاریخ بازبینی: پنجشنبه ۲۸ بهمن