زین‌الاخبار: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
Behaafarid (بحث | مشارکت‌ها) جز حذف کپی‌کاری |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''''زین‌الاخبار''''' یا '''''تاریخ گردیزی''''' از قدیمی‌ترین کتابهای فارسی دربارهٔ تاریخ—از آغاز خلقت تا پایان پادشاهی مودود بن مسعود غزنوی—نوشتهٔ [[ابوسعید عبدالحی بن ضحاک بن محمود گردیزی]] است. تاریخ تألیف کتاب [[۴۴۲ (قمری)|۴۴۲]] یا [[۴۴۳ (قمری)|۴۴۳]] قمری بوده‌است. |
|||
'''''زین‌الاخبار''''' یا '''''تاریخ گردیزی''''' از قدیمی‌ترین کتابهای فارسی دربارهٔ تاریخ—از آغاز خلقت تا پایان پادشاهی مودود بن مسعود غزنوی—نوشتهٔ [[ابوسعید عبدالحی بن ضحاک بن محمود گردیزی]] است. تاریخ تألیف کتاب [[۴۴۲ (قمری)|۴۴۲]] یا [[۴۴۳ (قمری)|۴۴۳]] قمری بوده‌است. این کتاب یکی از کتاب های معتبر زبان فارسی که حاوی اطلاعات دقیق و کهن در باب تاریخ عمومی و تاریخ ایران باستان است و مولف آن رعایت ایجاز و اختصار را کرده و کتاب خود را با نثری ساده و روان و متمایل به شیوه عصر سامانی تدوین کرده است. مولف کتاب، «ابوسعید عبدالحی بن ضحاک بن محمود گردیزی»، از نویسندگان و دبیران دوره غزنوی (قرن پنجم هجری) است.«زین الاخبار» در سال ۴۴۳ ه. ق تالیف شده و وقایع سال های میان ۳۸۹ تا ۴۴۳ را از دیده ها و شنیده های مولف از معاصران خویش بازتاب می دهد. این کتاب ارزشمند در واقع کهن ترین تاریخ مستقل فارسی به نثر درباره سلسله های شاهان ایرانی قبل از اسلام و بعد از آن است و در آن درباره اعیاد مسلمانان، یهودیان، نصارا، پارسیان و هندوان مطالب و اطلاعات مهمی آمده است. علاوه براین،«زین الاخبار» شامل بیش از نیم قرن از تاریخ غزنویان است که مولف آن را با استفاده از مشاهدات خود و به نثری روان نگاشته است. تصحیح انتقادی حاضر از این کتاب، با پیشگفتار مفصلی درباره «زین الاخبار» و نسخه های آن آغاز می شود. نویسندهٔ این کتاب، نام «زین‌الاخبار» را به مناسب نام مخدوم خویش – زین الملة عبدالرشید بن مودود غزنوی – برگزیده است. البته کتاب به خاطر نام خود نویسنده، به «تاریخ گردیزی» نیز مشهور است، ولی نام «زین‌الاخبار» معروفتر است. ابوسعید عبدالحی بن ضحاک بن محمود گردیزی با ابوریحان بیرونی ارتباط داشته است و از او دانش اندوزی کرده است و شاید با ابوالفضل بیهقی نیز حشر و نشر داشته است. زین الملة عبدالرشید بن مودود غزنوی یکسال پس از تألیف کتاب به‌دست طغرل – غلام پدرش – کشته می‌شود و پس از آن معلوم نیست که چه بر سر مؤلف کتاب می آید. صفحه‌های ابتدایی این کتاب در دسترس نیست و مطالب موجود با شرح سلسلهٔ پیشدادیان آغاز می‌گردد و پس از آن به سرگذشت کیانیان و ملوک الطوایف (اشکانیان) و ساسانیان پرداخته شده است. سپس به ملوک اسلام و سرنوشت امیران خراسان رسیده است و به ذکر اعیاد ملل گوناگون مانند جهودان و ترسایان و مغان و هندوان هم پرداخته و کتاب را با معارف و انساب رومیان به پایان برده است. |
|||
== نام کتاب == |
== نام کتاب == |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
* [[عبدالحسین نوایی|نوایی، عبدالحسین،]] ''[[متون تاریخی به زبان فارسی]]''، [[سمت]]، ۱۳۷۶. (صص ۹ تا ۱۲) |
* [[عبدالحسین نوایی|نوایی، عبدالحسین،]] ''[[متون تاریخی به زبان فارسی]]''، [[سمت]]، ۱۳۷۶. (صص ۹ تا ۱۲) |
||
{{پانویس}} |
{{پانویس}} |
||
==پیوند به بیرون== |
|||
[http://ebook.tarikhfa.com/642-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%B2%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D8%B2%DB%8C.html کتاب زین الاخبار (تاریخ گردیزی)، متن کامل از تاریخ فا] |
|||
[[رده:کتابهای تاریخی ایران]] |
[[رده:کتابهای تاریخی ایران]] |
||
[[رده:کتابهای تاریخی قرن پنجم هجری]] |
[[رده:کتابهای تاریخی قرن پنجم هجری]] |
||
نسخهٔ ۲۲ ژانویهٔ ۲۰۱۳، ساعت ۰۹:۲۶
زین‌الاخبار یا تاریخ گردیزی از قدیمی‌ترین کتابهای فارسی دربارهٔ تاریخ—از آغاز خلقت تا پایان پادشاهی مودود بن مسعود غزنوی—نوشتهٔ ابوسعید عبدالحی بن ضحاک بن محمود گردیزی است. تاریخ تألیف کتاب ۴۴۲ یا ۴۴۳ قمری بوده‌است.
نام کتاب
نویسندهٔ این کتاب، نام «زین‌الاخبار» را به مناسب نام مخدوم خویش - زین‌الملة عبدالرشید بن مودود غزنوی - برگزیده است. البته کتاب به‌خاطر نام خود نویسنده، به «تاریخ گردیزی» نیز مشهور است، ولی نام «زین‌الاخبار» معروفتر است.
سبک نگارش
سبک انشا نزدیک به سبک سامانی، روان و موجز است؛ یعنی جمله‌ها کوتاه است و واژه‌های عربی کمی دارد و اصطلاحات کهن و فراموش‌شده را در خود جای داده است.
نویسنده
ابوسعید عبدالحی بن ضحاک بن محمود گردیزی با ابوریحان بیرونی ارتباط داشته است و از او دانش‌اندوزی کرده است و شاید با ابوالفضل بیهقی نیز حشر و نشر داشته است. زین‌الملة عبدالرشید بن مودود غزنوی یکسال پس از تألیف کتاب به‌دست طغرل - غلام پدرش - کشته می‌شود و پس از آن معلوم نیست که چه بر سر مؤلف کتاب می‌آید.
مطالب کتاب
صفحه‌های ابتدایی این کتاب در دسترس نیست و مطالب موجود با شرح سلسلهٔ پیشدادیان آغاز می‌گردد و پس از آن به سرگذشت کیانیان و ملوک‌الطوایف (اشکانیان) و ساسانیان پرداخته شده است. سپس به ملوک اسلام و سرنوشت امیران خراسان رسیده است و به ذکر اعیاد ملل گوناگون مانند جهودان و ترسایان و مغان و هندوان هم پرداخته و کتاب را با معارف و انساب رومیان به پایان برده است.
تصحیح کتاب
زین‌الاخبار یا تاریخ گردیزی را نخستین بار عبدالحی حبیبی - استاد دانشگاه کابل - تصحیح کرده است و سپس بنیاد فرهنگ ایران در سال ۱۳۴۷ چاپ منقحی با حروف سربی بیرون داده است.
نمونه‌ای از کتاب
ابومسلم عبدالرحمن بن مسلم
... و به‌آفرید مُغ اندر روستای خواف و بست نشابور بیرون آمد و این به‌آفرید از روستای زوزن بود و اندر میان مغان دعوی پیغمبری کرد و بسیار مردم را از ایشان مخالف کرد و هفت نماز فریضه کرد سوی آفتاب، هر جای که باشد. ازین نمازها یکی اندر توحید خدای عزوجل. دیگر اندر آفریدن آسمان و زمین. و سوم اندر آفرینش جانوران و روزی‌های ایشان. و چهارم اندر مرگ. و پنجم اندر رستاخیز و شمار. و ششم اندر بهشت و دوزخ. و هفتم اندر تحمید و سپاسداری بهشتیان.
و گوشت مردار حرام کرد بر ایشان خوردن و نکاح مادر و خواهر و برادرزاده حرام بود و کابین زن از چهارصد درم گذشتن حرام کرد و هفت یک بخواست از خواسته‌های ایشان و از دسترنجشان همچنین و آن ملت بر مغان تباه کرد.
پس مؤبدان پیش ابومسلم آمدند و از به‌آفرید شکایت کردند و گفتند که دین بر شما و بر ما تباه کرد. پس ابومسلم مر به‌آفرید را بگرفت و بردار کرد و قومی را که بدو گرویده بودند، بکشت ...[۱]
منابع
- گردیزی، ابوسعید عبدالحی بن ضحاک بن محمود (۱۳۶۳)، تاریخ گردیزی، به کوشش به تصحیح و مقابله عبدالحی حبیبی.، تهران: دنیای کتاب پارامتر
|چاپ=اضافه است (کمک) - شمیسا، سیروس (۱۳۸۴)، سبک‌شناسی نثر، تهران: میترا، شابک ISBN ۹۶۴-۵۹۹۸-۱۱-۵ مقدار
|شابک=را بررسی کنید: invalid character (کمک) پارامتر|چاپ=اضافه است (کمک) - نوایی، عبدالحسین، متون تاریخی به زبان فارسی، سمت، ۱۳۷۶. (صص ۹ تا ۱۲)
- ↑ نوایی، عبدالحسین، متون تاریخی به زبان فارسی، سمت، ۱۳۷۶. (ص ۱۲)