سیردریا

سیردریا
کشورهای زردرنگ در حوضهٔ آبخیز دریاچه آرال قرار دارند.
ویژگی‌های ظاهری
دهانه	دریاچه آرال
طول	۲٬۲۱۲ کیلومتر
دبی	۷۰۳ متر مکعب بر ثانیه (نزدیک ریزشگاه)

سیردَریا (پارسی باستان: یَخشَه اَرتَه، به‌معنای مروارید واقعی؛ پهلوی: یَخشَرت؛ یونانی: Jaxartes/Ιαξάρτης/یَکسارتِس؛ عربی: سیحون) یا گل‌زریون، یکی از دو رود پرآبی است که به دریاچه خوارزم (آرال) می‌ریزد. رود دیگر آمودریا نام دارد. بخش تُرکی این نام، سیر، تا پیش از سدهٔ دهم هجری|شانزدهم میلادی در هیچ منبع تاریخی یافت نشده‌است؛ نخستین مرجع این نام در این سده (دهم هجری) است، که ابوالغازی بهادُرخان، مورخ و خان خیوه، دریاچه خوارزم را سیر تِنیزی (دریای سرخ‌رنگ) نامید. در منابع اروپای غربی، سیردریا با نام یونانی باستانی‌اش Jaxartes/Ιαξάρτης/یَکسارتِس شناخته می‌شود، که برگرفته از واژهٔ زبان پهلوی یَخشَرت (آنطور که یوزف مارکوارت، خاورشناس نامدار آلمانی، در «Die Chronologic der alttiirkischen Inschriften» یاد کرده)، برگرفته از واژهٔ پارسی باستانی یَخشَه اَرتَه، به‌معنای مروارید واقعی است.

این رود دو سرچشمه دارد، یکی کوههای تین شان در قرقیزستان کنونی و دیگری شرق ازبکستان. این رود در ۲۲۲۰ کیلومتر در غرب و شمال غربی سرچشمه دارد و پس از گذر از جنوب کشور کنونی قزاقستان به دریاچه خوارزم می‌رسد. این رود در گذارش سرتاسر کشتزارهای پنبه را در آسیای مرکزی آبیاری می‌کند. سیردریا از کنار شهرهای خجند و قیزیل‌اوردا و خوقند می‌گذرد.

جستارهای وابسته

• آمودریا

منبع

• Wikipedia contributors, «Syr Darya,» Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Syr_Darya&oldid=201995618
• W. Barthold, C. E. Bosworth, Encyclopaedia of Islam, 'SIR DARYA', Volume IX: SAN - SZE, Brill, Leiden, 1997, ISBN 90-04-10422-4