گور و گهواره

گور و گهواره
نویسنده	غلامحسین ساعدی
ناشر	انتشارات آگاه
محل نشر	تهران، ایران
چاپ	نخست، ۱۳۵۶
زبان	فارسی

گور و گهواره از رمان‌های فارسی و نوشته غلامحسین ساعدی دربارهٔ لمپنیسم است.

داستان

این روایت‌گر سه داستان کوتاه از نگاه اول شخص است:

۱) زنبورک خانه: داستان پیرمردی با سه دختر دم بخت و پسر جوانی است که به اصرار پیرمرد، مهمانِ خانه می‌شود.

۲) سایه به سایه: داستان مردی که به عنوان پادو، در خانه زنی زندگی می‌کند و پولی را به‌طور اتفاقی بدست می آورد.

۳) آشغالدونی: داستان پسر نوجوان و پدری بی خانمان است که در پی حادثه‌ای در نزدیکی یک بیمارستان، زندگی کرده و به تدریج وارد آن محیط می‌شوند.

نقد

در «سایه به سایه» نویسنده، قصد نمایش زخمی را دارد که نقاب تمدن بزرگ شاهنشاهی آن را پوشانده است. داستان، عرق‌خوری‌ها، ولگردی‌ها و شیرین‌کاری‌های یک ولگرد لمپن در یک قلعه است. تنها پشت و پناه او زنی به نام «دلبر خانم» است که در همان محله از دوا فروشی، گذران می‌کند. در این میان ولگرد با دو مبارز فراری که به خاطر قتل از دست ساواک به قلعه پناه آورده‌اند آشنا می‌شود. محبت می‌بیند و متعهد می‌شود.

تنها ارزش‌های برتر، همان ارزش‌های جامعه مردم سالار (دانش، جوانمردی، وفاداری و البته بیزاری، خشم و ستیز با قدرت) هستند. فراتر از این ارزش‌ها، ترس عاملی بازدارنده و ضامن و تثبیت‌کننده قدرت است. با وقوع قتل، راوی در پایان داستان بر ترس خود چیره می‌شود و به مردمی می‌پیوندد که خشمگین‌اند و شورش کرده‌اند. یعنی راوی میان سازشکاری و شورش، به اعتبار همان ارزش‌های معتبر جوانمردی، شورش را برمی‌گزیند.

فیلم

گفته می‌شود که فیلم دایره مینا ساخته داریوش مهرجویی براساس داستان «آشغالدونی» ساخته شده‌است.

منابع

• متن اصلی کتاب گور و گهواره از goodreads.com
• بررسی پدیده‌ای به نام لومپن و لمپنیسم ماهنامه ماندگار، لمپنیسم در ادبیات، مرداد ۱۳۸۶