پیش‌نویس:سید محمد حجت کوه‌کمری

سید محمد حجت کوهکمری(۱۲۷۰ تبریز- ۱۳۳۲ قم) مرجع تقلید و از فقهای ساکن قم، مؤسس مدرسه حجتیه و استاد بسیاری از عالمان عصر جمهوری اسلامی به شمار می رفت.

تولد و خاندان

سید محمد حجت کوهکمری از خاندان معروف حجت کوهکمری است. نام وی به صورت کوهکمری درست است و اینکه گاه کوهکمره ای می نویسند نادرست می باشد. عموی پدر وی سید حسین کوهکمری (متوفای ۱۲۹۹ق) از علمای ساکن عراق بود. سید علی حجت نیز پدر سید محمد بود که در زمرۀ علما قرار داشت. سید محمد بنابر قول معروف و نیز تاریخی که پدر نگاشته، در سال ۱۳۱۰ ق (برابر ۱۲۷۰ش) در تبریز متولد شده است. ولی سید موسی شبیری زنجانی که شاگرد وی بوده معتقد است این تاریخ اشتباه است و گزارش هایی بر مسن تر بودن وی هست و نیز احتمالا ۱۳۱۰ همان ۱۳۰۱ بوده است. این در حالی است که حجت کوهکمری در نامه ای به ملا علی خیابانی تولد خویش را ۱۳۱۰ ق ثبت کرده است.

تحصیلات و اساتید

حجت کوهکمری مقدمات علوم و ادبیات را در تبریز فرا گرفت. سپس ریاضی، فقه، اصول، فلسفه، طب قدیم، طب جدید و برخی علوم جدید را در این شهر از محضر اساتید آموخت و راهی نجف شد. در نجف به درس سید محمدکاظم یزدی، شیخ الشریعه اصفهانی،‌ میرزای نائینی، سید ابوتراب خوانساری و... حاضر گشت و به درجه اجتهاد (بالاترین درجه علمی در حوزه های دینی) دست یافت. سپس به تبریز بازگشت و به تدریس و انجام وظایف روحانی خویش پرداخت.

هجرت به قم

در پی اختلال اوضاع سیاسی در دهه ابتدای قرن حاضر، وی در سال ۱۳۴۹ ق برابر ۱۳۰۹ ش راهی شهر قم شد که حوزه علمیه نوین آن ۸ سال قبل یعنی در سال ۱۳۰۱ش توسط شیخ عبدالکریم حائری یزدی بنیان نهاده شده بود. وی در این شهر به تدریس علوم پرداخت و به درس حائری یزدی نیز حاضر گشت و حائری او را در میان جانشینان خویش قرار داد و احتیاطاتش را بدو ارجاع نمود.

مراجع ثلاث

تعبیر آیات ثلاث به سه مرجع تقلید حامی مشروطه در عصر قاجار اطلاق می شد. اما پس از درگذشت شیخ عبدالکریم حائری یزدی در سال ۱۳۱۵ش، سه شاگرد وی که حجت کوهکمری نیزیکی از آنان بود به عنوان مراجع تقلید شیعه در قم شناخته شدند و به آیات ثلاث و مراجع ثلاث معروف گشتند.

تالیفات

حجت دارای تالیفاتی در زمینه فلسفه، حدیث، فقه و اصول است که شیخ آقا بزرگ تهرانی در الذریعه و نقباء البشر از آنها یاد کرده است.

شاگردان

حجت کوهکمری در تبریز، نجف و قم علوم مختلف به ویژه فقه و اصول را تدریس کرده و از این رو صدها شاگرد پرورش داد که ده ها مجتهد و مرجع تقلید از میان آنها پرورش یافتند. برخی از شاگردان وی عبارتند از: علامه طباطبایی، سید رضا بهاءالدینی، ناصر مکارم شیرازی، حسینعلی منتظری و...

تاسیس مدرسه حجتیه

آیت الله حجت کوهکمری در پی تاسیس یک مدرسه با سبک معماری تلفیقی جدید و سنتی بود. هیچ مهندسی طرح دلخواه وی را ترسیم نکرد تا اینکه علامه طباطبایی که در ریاضی و هندسه نیز مهارت داشت طرحی افکند و مدرسه بر اساس طرح وی ساخته شد. ولی حجت کوهکمری چند ماه قبل از تاسیس مدرسه درگذشت. عده ای از علما و مراجع تقلید در این مدرسه درس خوانده اند، نظیر سید علی خامنه ای، سید هادی خسروشاهی، سید محسن خرازی، سید جمال الدین دین پرور، علی سعادت پرور و...

درگذشت

حجت کوهکمری در سال ۱۳۳۲ ش در قم درگذشت و در مدرسه ای که خویش بنیان نهاده بود(هر چند تاسیس آن چند ماه پس از رحلت وی بود) دفن گردید. مقبره وی بعدها محل دفن برخی دیگر از فرزندان و اقوامش شد. سید علی خامنه ای از اشخاصی است که مدتی از تحصیلاتش را در مدرسه حجتیه گذرانده است.

فرزندان و دامادها

سید حسن حجت و سید محسن حجت از فرزندان معروف سید محمد حجت بودند و مرتضی حائری یزدی، عباس مصباح‌زاده (ساکن امریکا) و شیخ عبدالله شهیدی قزوینی ۳ داماد وی هستند.

جستارهای وابسته

مدرسه حجتیه

حوزه علمیه قم

مراجع ثلاث

منابع

× نقباء البشر، شیخ آقابزرگ تهرانی، ج۵، تهران، مجلس شورا، ۱۳۸۸ش. شابک: ۶-۹۳-۶۶۹۰-۹۶۴-۹۷۸

× علمای معاصر، ملا علی خیابانی، قم، نشر نوید اسلام، ۱۳۸۲ش. شابک: ۶-۹۳-۴۶۸۵-۹۶۴

× جرعه ای از دریا، سید موسی شبیری زنجانی، ج۲، کتابشناسی شیعه، ۱۳۹۰ش. شابک: ۰-۲-۹۰۶۴۱-۶۰۰-۹۷۸

× جرعه ای از دریا، سید موسی شبیری زنجانی، ج۳، کتابشناسی شیعه، ۱۳۹۳ش. شابک: ۳-۰۵-۷۰۰۳-۶۰۰-۹۷۸

× گلشن ابرار آذربایجان، محمد الوانساز خویی، قم، پژوهشکده باقرالعلوم(ع)، ۱۳۹۳ش. شابک: ۳-۸۸-۵۵۲۹-۶۰۰-۹۷۸

رده:اهالی تبریز رده:درگذشتگان ۱۳۳۲ رده:مراجع تقلید شیعه رده:عالمان شیعه رده:فقیهان شیعه