ایل کردلی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز ویرایش 83.120.123.166 (بحث) به آخرین تغییری که KINGKURD6 انجام داده بود واگردانده شد برچسب: واگردانی |
Atefehlord (بحث | مشارکتها) برچسب‌ها: خنثی‌سازی ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه ویرایش پیشرفتهٔ همراه |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
|related= [[کرد]]ها، [[مردم فیلی]] و [[اقوام ایرانی‌تبار]] |
|related= [[کرد]]ها، [[مردم فیلی]] و [[اقوام ایرانی‌تبار]] |
||
}} |
}} |
||
ایل '''کردلی''' یا '''کردالی''' یا '''ایل کرد''' یکی از ایلات |
ایل '''کردلی''' یا '''کردالی''' یا '''ایل کرد''' یکی از ایلات ساکن [[استان ایلام]] است.<ref name=":0">{{یادکرد کتاب|عنوان=با ایلامیان در ایلام|نام=علیرضا|نام خانوادگی=اسدی|صفحه=۷۷۱-۷۷۲}}</ref> این ایل دارای طوایف مختلفی است که در [[شهرستان آبدانان]] و [[شهرستان دهلران]] ساکن هستند.<ref name=":0" /> همچنین گویش آنان [[کردی کردلی]] از گویش های [[کردی جنوبی]] است<ref>{{یادکرد وب|عنوان=انتشار کتاب «دستور زبان کُردی پهلەای - پهلوی» در انستیتو زانست ایلام|نشانی=https://kurdpress.com/fa/news/26550/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%C2%AB%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D9%8F%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%D9%BE%D9%87%D9%84%DB%95%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C%C2%BB-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%AA%D9%88-%D8%B2%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85/|وبگاه=kurdpress.com|بازبینی=2022-09-29}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=انتشار کتاب «دستور زبان کوردی پهلەای - پهلوی» در انستیتو زانست ایلام|نشانی=https://saqqezrudaw.ir/%d8%a7%d9%86%d8%aa%d8%b4%d8%a7%d8%b1-%da%a9%d8%aa%d8%a7%d8%a8-%d8%af%d8%b3%d8%aa%d9%88%d8%b1-%d8%b2%d8%a8%d8%a7%d9%86-%da%a9%d9%8f%d8%b1%d8%af%db%8c-%d9%be%d9%87%d9%84%db%95%d8%a7%db%8c-%d9%be/|وبگاه=سایت خبری سقز رووداو|تاریخ=2022-02-07|بازبینی=2022-09-29}}</ref> و شیعه‌مذهب هستند.<ref name=":0" />در برخی از منابع از این ایل به عنوان مردم لر ذکر شده است. |
||
<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سیاحت نامه مسیو چریکوف. ترجمه: آبکار مسیحی. ص. ۵۲}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=خاطرات شرقی سفرنامه پشتکوهلرستان، نویسنده: فردریش روزن. ترجمه: اصغر حاتم وند، محمد سلیمان پور. ص. ۱۸}}</ref> |
|||
== سکونتگاه == |
== سکونتگاه == |
||
مردمان این ایل تا قبل از سال ۱۳۰۸ در [[شهرستان دهلران]] ([[بخش سراب میمه|بخش سراب‌میمه]] ، [[بخش زرین‌آباد]] و شمال [[بخش مرکزی شهرستان دهلران|بخش مرکزی]]) و شمال [[شهرستان آبدانان]] ساکن بودند ، بعد از سال ۱۳۰۸ [[توشمال (منصب حکومتی)|توشمالان]] حاکمان یا کدخدایان ایل کردلی ، یک‌سوم جمعیت ایل را به نواحی جنوبی شهرستان آبدانان کوچ دادند.<ref name=":0" /> طوایفی به همین نام در [[کردستان سوریه]] و [[کردستان ترکیه]] سکونت دارند. که این ایلات و طوایف در این منطقه از دیرباز به استان ایلام مهاجرت کرده اند.<ref name=":0" /> در بخش‌هایی از عراق از جمله [[شهرستان علی الغربی|شهرستان علی‌الغربی]] و شهرستان شیخ سعد استان [[استان واسط|واسط]] نیز مردمان این ایل سکونت دارند.<ref>{{cite book|last=Fattah|first=Ismaïl Kamandâr|title=Les dialectes kurdes méridionaux|publisher=[[Acta Iranica]] 37|publication-date=2000|page=32}}</ref> |
مردمان این ایل تا قبل از سال ۱۳۰۸ در [[شهرستان دهلران]] ([[بخش سراب میمه|بخش سراب‌میمه]] ، [[بخش زرین‌آباد]] و شمال [[بخش مرکزی شهرستان دهلران|بخش مرکزی]]) و شمال [[شهرستان آبدانان]] ساکن بودند ، بعد از سال ۱۳۰۸ [[توشمال (منصب حکومتی)|توشمالان]] حاکمان یا کدخدایان ایل کردلی ، یک‌سوم جمعیت ایل را به نواحی جنوبی شهرستان آبدانان کوچ دادند.<ref name=":0" /> طوایفی به همین نام در [[کردستان سوریه]] و [[کردستان ترکیه]] سکونت دارند. که این ایلات و طوایف در این منطقه از دیرباز به استان ایلام مهاجرت کرده اند.<ref name=":0" /> در بخش‌هایی از عراق از جمله [[شهرستان علی الغربی|شهرستان علی‌الغربی]] و شهرستان شیخ سعد استان [[استان واسط|واسط]] نیز مردمان این ایل سکونت دارند.<ref>{{cite book|last=Fattah|first=Ismaïl Kamandâr|title=Les dialectes kurdes méridionaux|publisher=[[Acta Iranica]] 37|publication-date=2000|page=32}}</ref> |
||
نسخهٔ ۲۵ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۸:۱۶
| مناطق با جمعیت چشمگیر | |
|---|---|
| دهلران ، سراب‌باغ ، آبدانان ، میمه ، پهله ، علی‌الغربی ، شیخ‌السعد و به صورت مهاجر پراکنده در شهر های ایلام و اندیمشک و اهواز و تهران و یزد و کرمانشاه و عماره و بغداد و ... | |
| زبان‌ها | |
| لهجه‌ی کردی کردلی و اقلیت لر یا عرب زبان شده | |
| دین | |
| شیعه | |
| قومیت‌های وابسته | |
| کردها، مردم فیلی و اقوام ایرانی‌تبار |
ایل کردلی یا کردالی یا ایل کرد یکی از ایلات ساکن استان ایلام است.[۱] این ایل دارای طوایف مختلفی است که در شهرستان آبدانان و شهرستان دهلران ساکن هستند.[۱] همچنین گویش آنان کردی کردلی از گویش های کردی جنوبی است[۲] [۳] و شیعه‌مذهب هستند.[۱]در برخی از منابع از این ایل به عنوان مردم لر ذکر شده است. [۴][۵]
سکونتگاه
مردمان این ایل تا قبل از سال ۱۳۰۸ در شهرستان دهلران (بخش سراب‌میمه ، بخش زرین‌آباد و شمال بخش مرکزی) و شمال شهرستان آبدانان ساکن بودند ، بعد از سال ۱۳۰۸ توشمالان حاکمان یا کدخدایان ایل کردلی ، یک‌سوم جمعیت ایل را به نواحی جنوبی شهرستان آبدانان کوچ دادند.[۱] طوایفی به همین نام در کردستان سوریه و کردستان ترکیه سکونت دارند. که این ایلات و طوایف در این منطقه از دیرباز به استان ایلام مهاجرت کرده اند.[۱] در بخش‌هایی از عراق از جمله شهرستان علی‌الغربی و شهرستان شیخ سعد استان واسط نیز مردمان این ایل سکونت دارند.[۶]
وجه تسمیه
برخی معتقدند که کردلی به معنای کرد کوچک و برخی معتقدند که این نام مخفف کردفیلی است. برخی نیز به علت شیعه‌مذهب بودن این ایل، آن را به معنای کردعلی می‌دانند. اما در اسناد به جای مانده از کنسول مندلی، این ایل به نام کردعلی‌خانی معرفی شده‌است. علی‌خان پسر ارشد حسن‌خان والی بوده‌است که بعد از مرگ پدرش به همراه برادرانش به صورت مشترک بر پشتکوه (استان ایلام کنونی) حکومت کرده‌اند و از آنجا که علی‌خان بر این ایل حکومت می‌کرده‌است این ایل به نام کردعلی‌خانی معروف شده‌است و به مرور زمان به کردلی تغییر یافته‌است.[۱]
تقسیمات ایلی
ایل کرد از مردمان فیلی در پشتکوه محسوب می‌شود.[۷] فیلی‌های پشتکوه شامل دو دسته مهکی و کرد هستند.[۷]
تقسیم‌بندی اول (بر اساس چگونگی قرارگیری)
این ایل به چهار مجموعه جایروند، مه‌میه‌وند، مستقل و وابسته تقسیم می‌شود.[۸]
۱-مجموعه طوایف جایروند: به دو دسته اصلی و همجرش تقسیم می‌شوند. طوایف رضا، مفروند، احمد جشنی، گاکله، شهریاروند و مرالوند از طوایف اصلی جایروند هستند و طوایف بالوی، پیرانی، هیوری، ایسیوند، دشتی، نوکرپیر، گرکی، کولیوند چمکبود، گلال‌زیری و مال ملائی از طوایف همجرش جایروند هستند. همچنین طایفه سادات ابراهیم قتال و طایفه سادات سیدابراهیم، وابسته به مجموعه طوایف جایروند هستند.
۲-مجموعه طوایف مه‌میه‌وند: شامل طوایف قطبین، برامسین، گوران، جانقلی، پاپی، گلگلی، مموس مزیه، نوروژوند و کاکلی می‌شود همچنین طایفه سادات سیدفخرالدین و طایفه سیدناصرالدین از طوایف وابسته به مجموعه طوایف مه‌میه‌وند هستند.
۳-طوایف وابسته:طوایف سادات سیدفخرالدین، سادات سیدناصرالدین، سادات ابراهیم قتال، سادات سیدابراهیم، سادات سیدصالح‌الدین، جودکی، کولیوند و شیخ جابری وابسته به ایل کرد هستند.
۴-مجموعه طوایف مستقل: شامل طوایف باپیروند، جایری، سالورزی، دوستعلیوند و ناصرعالی است.
تقسیم‌بندی دوم (بر اساس مالیات)
چون طایفه دوستعلیوند از توشمالان ایل کرد محسوب می‌شده‌اند و تابع حکومت مرکزی بوده‌اند، به خاطر گرفتن مالیات، این ایل به چهار بخش مرادخانی، شکربیگی، سلیمان‌خانی و زیدعلی تقسیم شده‌اند و هرکدام مسئول گرفتن مالیات از چند طایفه این ایل بوده‌اند.[۸]
تقسیم بندی سوم
رزم‌آرا در کتاب خود این ایل را به سه بخش تقسیم کرده‌است:
طایفه مرادخانی: شامل تیره‌های شهریاروند، جابره‌وند، مموس، ناصرعالی و ایل‌بگی
طایفه شکربگی: شامل تیره‌های دشتی، قیطولی، بازگیر و یاسی
طایفه سلیمان‌خانی: شامل تیره‌های زرگوش، مموس و مال‌ملائی
همچنین طوایف سادات سیدصالح‌الدین، باباهای پیرمحمد(آبدانان)، دراویش، سله‌ورزی و قلائی را طوایف همجرش ایل کرد معرفی کرده‌است.[۸]
طایفه ماسپی
طایفه ماسپی از طوایف قدیمی در منطقه سکونت این ایل است. این طایفه به دو دسته سراشون و دماشون تقسیم می‌شود.[۸]
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ اسدی، علیرضا. با ایلامیان در ایلام. ص. ۷۷۱-۷۷۲.
- ↑ «انتشار کتاب «دستور زبان کُردی پهلەای - پهلوی» در انستیتو زانست ایلام». kurdpress.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۹.
- ↑ «انتشار کتاب «دستور زبان کوردی پهلەای - پهلوی» در انستیتو زانست ایلام». سایت خبری سقز رووداو. ۲۰۲۲-۰۲-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۹.
- ↑ سیاحت نامه مسیو چریکوف. ترجمه: آبکار مسیحی. ص. ۵۲.
- ↑ خاطرات شرقی سفرنامه پشتکوهلرستان، نویسنده: فردریش روزن. ترجمه: اصغر حاتم وند، محمد سلیمان پور. ص. ۱۸.
- ↑ Fattah, Ismaïl Kamandâr (2000). Les dialectes kurdes méridionaux. Acta Iranica 37. p. 32.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ «مردم فیلی در ایرانیکا».
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ اسدی، علیرضا. با ایلامیان در ایلام. ص. ۷۷۳-۷۷۴.