نوسکا (ایزد)

نوسکا یا نوسکو و یا به گونه‌ای دیگر Našuḫ، خدایی بین‌النهرینی است که در جایگاه سوکال (وزیر الهی) انلیل تصویر شده است.

مرکز اصلی آیینی نوسکا در نیپور قرار داشت و نام او از ابتدای دوره دودمانی بین‌النهرین ذکر شده است. او هم در معبدهای متعلق به خود و هم در مجموعه اکور پرستش می‌شد. در دوره پسین، او به پانتئون‌های سایر شهرها وارد شد، از جمله در بابل، اور و اوروک در جنوب و آشور و حران در شمال. آخرین این شهرها ممکن است مرکز آیینی اصلی او در هزاره اول پیشا دوران مشترک بوده باشد. برخی شواهد از پرستش نوسکا در خارج از بین‌النهرین به دست آمده است از جمله کتیبه‌هایی از چغازنبیل در عیلام و اسنادی به زبان آرامی از الفانتین در مصر.

در اساطیر شناخته‌شده، نوسکا معمولا در نقش خدمتکار انلیل به تصویر کشیده می‌شود. او در این نقش، در دو روایت متفاوت از ازدواج این خدا، انلیل و سود و انلیل و نینلیل، در آترا-هاسیس، در روایت آنزو و سایر قطعه‌ها ظاهر می‌شود. سرودهایی نیز به دست آمده که به او تقدیم شده‌اند.

نام

ریشه‌شناسی نام نوسکا نامشخص است.

شخصیت

نوسکا را سوکال الهی («وزیر») یا sukkalmaḫ («وزیر بزرگ») انلیل می‌دانستند.

ارتباط با سایر خدایان

نوسکا را یکی از پسران انلیل و در نتیجه یکی از برادران نینورتا می‌دانستند.

پرستش

نخستین شاهد برای پرستش نوسکا یک نام تئوفوریک است که در متنی از شوروپاک آمده است.

بیرون از بین‌النهرین

فرمانروای عیلامی به نام اونتاش ناپیریشا جایگاهی برای نوسکا در مجموعه چغازنبیل ساخت.

اسطوره‌شناسی

در اساطیر، نوسکا معمولا به عنوان خدمتکار انلیل به تصویر کشیده می‌شود.

منابع

• Bartelmus, Alexa (2017). "Die Götter der Kassitenzeit. Eine Analyse ihres Vorkommens in zeitgenössischen Textquellen". Karduniaš. Babylonia under the Kassites. De Gruyter. doi:10.1515/9781501503566-011.
• Beaulieu, Paul-Alain (2003). The pantheon of Uruk during the neo-Babylonian period. Leiden Boston: Brill STYX. ISBN 978-90-04-13024-1. OCLC 51944564.
• Black, Jeremy A. (2006). The Literature of Ancient Sumer. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-929633-0. Retrieved 2022-09-22.
• Boivin, Odette (2018). The First Dynasty of the Sealand in Mesopotamia. De Gruyter. doi:10.1515/9781501507823. ISBN 978-1-5015-0782-3.
• Brinkman, John A.. (1997), "Mutakkil-Nusku", Reallexikon der Assyriologie, retrieved 2022-09-22
• Civil, Miguel (2017). Studies in Sumerian Civilization. Selected writings of Miguel Civil. Publicacions i Edicions de la Universitat de Barcelona. ISBN 978-84-9168-237-0. OCLC 1193017085.
• Cohen, Mark E.; Krebernik, Manfred (2008), "Sadar(a)nunna, Sadir(i)-nuna", Reallexikon der Assyriologie, retrieved 2022-09-22
• Foster, Benjamin (1996). Before the muses: an anthology of Akkadian literature. Potomac, MD: CDL Press. ISBN 1-883053-23-4. OCLC 34149948.
• George, Andrew R. (1992). Babylonian Topographical Texts. Orientalia Lovaniensia analecta. Departement Oriëntalistiek. ISBN 978-90-6831-410-6. Retrieved 2022-09-22.
• George, Andrew R. (1993). House most high: the temples of ancient Mesopotamia. Winona Lake: Eisenbrauns. ISBN 0-931464-80-3. OCLC 27813103.
• Horry, Ruth (2016), "Nuska/Nusku (god)", Ancient Mesopotamian Gods and Goddesses, Open Richly Annotated Cuneiform Corpus, UK Higher Education Academy
• Krebernik, Manfred (1997), "Mondgott A. I. In Mesopotamien", Reallexikon der Assyriologie (به آلمانی), retrieved 2022-09-21
• Krul, Julia (2018). The Revival of the Anu Cult and the Nocturnal Fire Ceremony at Late Babylonian Uruk. Brill. doi:10.1163/9789004364943_004. ISBN 9789004364936.
• Lambert, Wilfred G. (2002). "The name of Nuska". Revue d'assyriologie et d'archéologie orientale. CAIRN. 95 (1). doi:10.3917/assy.095.0057. ISSN 0373-6032.
• Lambert, Wilfred G. (2013). Babylonian creation myths. Winona Lake, Indiana: Eisenbrauns. ISBN 978-1-57506-861-9. OCLC 861537250.
• Lambert, Wilfred G. (2017). "Appendix. Further Notes on Enlil and Ninlil: the Marriage of Sud". Studies in Sumerian Civilization. Selected writings of Miguel Civil. Publicacions i Edicions de la Universitat de Barcelona. pp. 452–454. ISBN 978-84-9168-237-0.
• Litke, Richard L. (1998). A reconstruction of the Assyro-Babylonian god lists, AN:^dA-nu-um and AN:Anu šá Ameli (PDF). New Haven: Yale Babylonian Collection. ISBN 978-0-9667495-0-2. OCLC 470337605.
• Marchesi, Gianni (2006). LUMMA in the onomasticon and literature of Ancient Mesopotamia. Padova: S.A.R.G.O.N. Ed. e Libr. ISBN 978-88-901286-4-6. OCLC 237144973.
• Peterson, Jeremiah (2009). God lists from Old Babylonian Nippur in the University Museum, Philadelphia. Münster: Ugarit Verlag. ISBN 978-3-86835-019-7. OCLC 460044951.
• Peterson, Jeremiah (2020). "Christopher Metcalf: Sumerian Literary Texts in the Schøyen Collection, Volume 1: Literary Sources on Old Babylonian Religion. (Cornell University Studies in Assyriology and Sumerology 38) (review)". Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie. Walter de Gruyter GmbH. 111 (1). doi:10.1515/za-2020-0025. ISSN 1613-1150.
• Pongratz-Leisten, Beate (2015). Religion and Ideology in Assyria. Studies in Ancient Near Eastern Records (SANER). De Gruyter. ISBN 978-1-61451-426-8. Retrieved 2022-09-22.
• Potts, Daniel T. (2010). "Elamite Temple Building". From the foundations to the crenellations: essays on temple building in the Ancient Near East and Hebrew Bible. Münster: Ugarit-Verlag. ISBN 978-3-86835-031-9. OCLC 618338811.
• Streck, Michael P. (1998), "Našuḫ", Reallexikon der Assyriologie (به آلمانی), retrieved 2022-09-21
• Streck, Michael P. (1998a), "Nusku", Reallexikon der Assyriologie (به آلمانی), retrieved 2022-09-21
• Wang, Xianhua (2011). The metamorphosis of Enlil in early Mesopotamia. Münster. ISBN 3-86835-052-7. OCLC 712921671.
• Wiggermann, Frans A. M. (1987). "The Staff of Ninšubura: Studies in Babylonian Demonology II". Ex Oriente Lux. Brill. 29.
• Zólyomi, Gábor G. (2010). "Hymns to Ninisina and Nergal on the tablets Ashmolean 1911.235 and Ni 9672". Your Praise is Sweet. A Memorial Volume for Jeremy Black from Students, Colleagues and Friends. London: British Institute for the Study of Iraq. ISBN 978-0-903472-28-9. OCLC 612335579.