فوتوداینامیک تراپی

فوتوداینامیک تراپی (Photodynamic therapy (PDT روش نوین در درمان غیر تهاجمی و سرپایی سرطان است. در این روش به بیمار دارو حساس به نور که اصطلاحاً به آن photosensitizer گفته می شود تزریق می شود. این دارو در بدن بیمار پخش شده و توسط سلولها جذب می شود و بعد از مدت ۲۴ تا ۷۲ ساعت از سلولهای سالم دفع میشود اما در سلولهای بیمار مدت بیشتری باقی خواهد ماند. در مرحله بعد سلولهای سرطانی حاوی دارو تحت تابش نور با طول موج مخصوص دارو قرار میگیرند. دارو با جذب نور فعال شده و تولید اکسیژن اکتیو می کند. اکسیژن اکتیو سلولهای سرطانی کشته و سرطان را از بین می برد. این روش قابل تکرار است و نیازی به درمان همزمان و جراحی ندارد. این روش برای در آینده ای نزدیک اولین بار توسط یکی از شرکته‌های وابسته به مرکز فناوری‌های لیزر ایران، ارئه خواهد شد.

تاریخچه

استفاده از نور در رمان از سالها پیش در دنیا رواج داشته است. بیش از ۳۰۰۰ سال پیش مصریان، هندیان و چینیان از واکنش شیمیایی بعضی مواد در مواجه با نور استفاده کرده و دست به درمان بعضی بیماریهای پوستی مانند لک و پیس و سوریاس می زدند. برای اولین بار در سال ۱۹۰۰ پروفسور Hermann von Tappeiner در کشور آلمان شاهد کشته شدن سلولهای زنده بر اثر واکنش شیمیایی به انجام شده از ترکیب نور و نوعی ماده شیمیایی بود. این پدیده Photodynamic Action نامیده شد. در طی این سالیان بعد دانشمندان زیادی بر روی این پدیده فعالیت داشته‌اند تا این که در سال ۱۹۷۰ شخصی به نام Dougherty

از این پدیده برای درمان سرطان استفاده نمود و این راه درمان جدید را Photodynamic therapy نامگذاری نمود؛ و برای اولین بار در سال ۱۹۹۳ به صورت خدماتی در بیمارستانی در کانادا برای درمان سرطان مثانه از این درمان استفاده شد و امروزه مراکز زیادی در دنیا هستند که خدمات PDT به بیماران ارائه میدهند.

(Photodynamic therapy (PDT یک روش درمانی برای سرطان است که در آن دارویی که به نور حساس است و اصطلاحاً به آن photosensitizer یا photosensitizing agent گفته می شود به بیمار تزریق می شود. این دارو به طول موج خاصی از نور حساس بوده و در زمان تابش آن طول موج به دارو، اکسیژن تولید شده و سلول‌های همسایه خود را نابود می کند. البته عمق نفوز طول موج‌های مختلف در بدن متفاوت است و برای درمان بخشهای مختلف بدن نیاز به داروها و طول موجهای مختلفی است. این درو در خون تزریق شده و توسط تمامی سلولهای بدن جذب میشود اما در سلولهای سرطانی به دلیل آسیب دیدگی غدد لنفاوی در این ناحیه ، رشد به همریخته و بدونه نظم و پیچیدگی این ناحیه ها، اسیدی بودن ناحیه تومور، مدت طولانیتری باقی میماند. بعد از ۲۴ تا ۷۲ ساعت بعد از تزریق، تومور سرطانی تحت تابش نور قرار گرفته و با آزاد شدن اکسیژن فعال از دارو، سلول های تومور کشته می شوند.

همچنین از دو روش دیگر نیز این دارو موجب از بین رفتن و کوچک شدن تومور می شود. اول آن که با باقی ماندن بیشتر این دارو در سلول، دارو مانع رسیدن مواد مغذی به سلول‌های سرطانی شده و دوما این دارو از نظر سیستم ایمنی مهاجم شناخته شده و سیستم ایمنی به سلولهای سرطانی حاوی این دارو حمله می کند.

طول موج مورد نظر را میتوان با استفاده از منابع نور لیزر یا منابع نور دیگر تولید نمود. در صورت استفاده از لیزرهای فیر نوری می توان نور را با استاده از فیبر نوری دقیقاً به ارگان مورد نظر هدایت نمود مثلاً با استفاده از آندوسکپ وارد ریه یا نای نمود و مستقیماً به سلول سرطانی تاباند. از LED‌ها می توان برای سرطان های سطحی مانند سرطان پوست استفاده کرد. طول موج نور بین ۶۳۰ تا ۸۰۰ نانومتر بوده و از ۰/۵ تا ۲/۵ وات توان دارد.

این روش از نوع درمان سرپایی بود و قابل تکرار است و نیازی به درمان همزمان دیگری مانند جراحی، رادیوتراپی و شیمی درمانی ندارد. همچنین این روش برای درمان لک ههای پیری، روزاسه و آکنه نیز استفاده می شود.

روش دیگری به نام (Extracorporeal photopheresis (ECP وجود دارد که در آن خون بیمار توسط دستگاه خارج شده با ماده حساس به نور ترکیب شده و به آن نور تابانیده شده و مجدداً به داخل بدن بیمار بازگردانده می شود. این روش برای سرطان خون استفاده می شود. سازمان غذا و دارو آمریکا (U.S. Food and Drug Administration (FDA تأیید نموده که این روش کاملاً مؤثر بوده و تأثیرات پوستی بسیار کمی دارد و میتوان برای سرطان‌های که راه درمان دیگری ندارند از آن استفاده نمود. این درمان به صورت سرپایی انجام می شود و ممکن است در صورت صلاح دید پزشک به صورت همزمان با شیمی درمانی یا رادیو تراپی انجام شود ولی الزاماً به روش مکملی برای درمان نیاز ندارد.

از بین رفتن سلول سرطانی توسط اکسیژن فعال بعد از تابش نور لیزر

سرطان‌های قابل درمان به روش فوتوداینامیک تراپی

امروز این روش در بیمارستان‌های زیادی در سرتاسر دنیا مورد استفادهٔ کلینیکی قرار گرفته است. کشورهایی مانند امریکا، چین، المان، ژاپن و ترکیه در انجام این درمان پیشگاهم هستند. سرطان‌های زیادی نظیر سرطان ریه، سرطان مری، سرطان پوست، سرطان سر و گردن، سرطان مجاری کیسه صفرا و سرطان کس و مقعد در حال حاضر با این روش قابل درمان است.

مزایای PDT

نیازی به جراحی ندارد.

خطر ابتلا به آلرژی را کاهش می دهد.

برای سرطان‌هایی با وسعت زیاد مناسب است.

برای بیمار استرس کمتری را به همراه دارد.

دوره بهبود

پوست بیمار به مدت ۴۸ ساعت پس از درمان بسیار به نور حساس است.

بیمار ممکن است ۲۴ ساعت پس از درمان احساس ناراحتی یا سوزش کند.

به مدت دو تا ۳ روز ممکن است پوست بیمار قرمز شده و پوسته پوسته شود.

بیمار می تواند بعد از درمان ساعت انواع فعالیت‌های روزانه خود را در محیط بسته را انجام دهد.

بیمار می‌تواند بعد از مدت ۴۸ بعد از درمان ساعت به سر کار برود.

بیمار به مدت ۶ هفته به نور خورشید و نورهای شدید، که به صورت مستقیم به پوست برخود می کند حساس است و بعد از این مدت تمام حساسیت‌ها از بین خواهد رفت.

خطرات

قرمزی و لایه لایه شدن پوست.

زخم شدن و آسیب دیدن اندامهای سالم در همسایگی بافت سرطانی.

تورم پوستی.

سرفه.

مشکلات بلع

درد شکم

دشواری تنفس

مراقبتهای بعد از درمان

بیمار می بایست بعد از درمان به مدت ۶ هفته در معرض نور خورشید و منابع نوری شدت بالا قرار نگیرد و در صورت نیاز از روسری و پوشش کامل در مقابل نور استفاده نماید تا عوارض جانبی این درمان کاهش یابد.