فهرست مراتب آکادمیک
مرتبه آکادمیک یا مرتبه علمی درجه علمی دانشمند یا آموزگار حاضر در کالج، دبیرستان، دانشگاه یا بنیاد پژوهشی است. رتبه‌های دانشگاهی نشان‌دهنده اهمیت و قدرت نسبی افراد در دانشگاه است.
مراتب آکادمیک در هر کشور متفاوت است، هیچ سامانه رتبه‌بندی متحدی در سراسر جهان وجود ندارد. از جمله درجه‌های مشترک می‌توان به استاد، دانشیار، استادیار و مدرس اشاره کرد.[۱]
در بیشتر موارد، رتبه علمی به‌طور خودکار به محض استخدام فرد در موقعیتی با همین نام به وی تعلق می‌گیرد و او در صورت به پایان رسیدن روابط کاری از آن عنوان محروم می‌شود؛ بنابراین اصطلاح «مرتبه علمی» معمولاً به معنی «موقعیت در دانشگاه» است. با این حال در برخی از کشورها اصطلاحات «موقعیت» و «رتبه علمی» مترادف نیستند. برای نمونه در روسیه امروزی مرتبه‌های استاد و استادیار وجود دارد، در حالی که مجموعه موقعیت‌ها در دانشگاه گسترده‌تر است. رتبه علمی تنها پس از آنکه شخص با موفقیت در یک دوره معین کار کرد، یعنی هنگام ثبت نام، اعطا نمی‌شود و مادام‌العمر حفظ می‌شود.[۲]
افغانستان[ویرایش]
مراتب علمی در افغانستان بر طبق درجه‌بندی وزارت تحصیلات عالی در زیر فهرست شده‌اند. این رتبه‌ها پس از طی مراحل، دوره خدمت و شرایط، توسط وزارت تحصیلات عالی به صورت گام به گام صادر می‌شوند و نام آن‌ها به زبان پشتو است.
- پوهیالی (استادیار درجهٔ سوم): از نامزد پوهیالی به پوهیالی سپری نمودن یک سال پس از شامل شدن در کادر علمی پوهنزی می‌باشد.
- نامزد پوهَنیار: از پوهیالی به نامزد پوهنیار یک سمینار یا یک دوره معین را باید سپری کند.
- پوهَنیار (استادیار درجهٔ دوم): یک دوره معین را باید سپری کند یا کسانی که ماستری (کارشناسی ارشد) بدست بیاورد.
- پوهَنیار به نامزد پوهَنمَل: رتبه دکترا؛ کسانی که مدرک دکترا خویش را بدست می‌آورند پس از کمیسون وزارت تحصیلات عالی این القاب را حاصل می‌کند. نامبرده باید یک اثر علمی تحریر کند و این اثر از یک کمیته موظف سپری شود.
- از نامزد پوهَنمل به پوهَنمَل (استادیار درجهٔ یکم): یک سمینار یا یک دوره محدود یک سال را باید سپری کند.
- از پوهَنمَل به پوهَندوی (دانشیار درجهٔ دوم): یک اثر علمی را تحریر کند و این اثر توسط ۳ نفر پوهاند (پروفسور) مورد تأیید قرار گیرد موصوف سمینار با شرکت استادان و دانشجویان دایر کند. کاندید با به سؤالات جواب مقنع داده باشد و در اخیر از طرف کمیته موظف قبول شود.
- از پوهَندوی به پوهنوال (دانشیار درجهٔ یکم): یک اثر علمی را تحریر کند و این اثر توسط ۳ نفر پوهاند پس از سپری نمودن موفقانه سمینار قبول شود. در سمینار استادان و محصلین شرکت نمایند. کاندید با به سؤالات جواب درست ارائه کند و در اخیر از طرف کمیته موظف باید مورد تأیید قرار گیرد.
- از پوهنوال به پوهاند (استاد یا پروفسور): یک اثر علمی را تحریر کند و این اثر توسط ۳ نفر پوهاند پس از سپری نمودن موفقانه سمینار قبول شود. در سمینار استادان و محصلین شرکت نمایند. کاندید با به سؤالات جواب درست ارائه کند و در اخیر از طرف کمیته موظف باید مورد تأیید قرار گیرد. پوهاند معادل پروفسور است.
ایران[ویرایش]
در ایران مطابق با سیستم آموزشی دانشگاهی یک استاد در یک نظام ارتقای سلسله‌مراتبی، بالاتر از درجات آموزشیار و مربی (Instructor)، استادیار (Assistant Professor) و دانشیار (Associate Professor) و پایین‌تر از رتبه استاد ممتاز قرار می‌گیرد.
- مربی، از مراتب علمی دانشگاهی برای اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و سایر مراکز علمی و پژوهشی است و از نظر بین‌المللی معادل Instructor گاست. این عنوان به دارندگان مدارک دانشگاهی پایین‌تر از دکتری داده می‌شود.
- استادیار، از مراتب علمی دانشگاهی برای اعضای هیئت علمی و معمولاً معادل Assistant Professor در سیستم آمریکایی-کانادایی است. در ایران این مرتبه بالاتر از مرتبهٔ مربی و پایین‌تر از مرتبهٔ دانشیاری است.
- دانشیار از مراتب علمی دانشگاهی برای اعضای هیئت‌علمی و معادل Associate Professor است. این مرتبه بالاتر از مرتبهٔ استادیاری و پایین‌تر از استادی است. برای رسیدن به این مرتبه، هیئت‌علمی باید بر اساس آیین‌نامهٔ ارتقای وزارت علوم و تحقیقات و فناوری یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، به حداقل امتیاز لازم دست پیدا کند. از فاکتورهای مهم برای رسیدن به مرتبهٔ دانشیاری، امتیاز پژوهشی است که بر اساس تعداد مقاله‌ها، کتاب‌ها و فعالیت‌های تحقیقاتی مشابه ارزیابی می‌شود.
- استاد یا پروفسور (به لاتین: Professor) یکی از درجه‌های علمی برای اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی است که بالاترین درجهٔ علمی در بین مدرسان دانشگاه به‌شمار می‌آید.
منابع[ویرایش]
- ↑ "Definition of 'academic rank'". Collins English Dictionary. Retrieved 2021-03-04.
- ↑ "Russian State law on awarding the scientific ranks". The Government of Russia. Retrieved 2021-03-04.