فرهنگ فارسی معین

تصویر جلد سوم فرهنگ فارسی معین

فرهنگ فارسی معین معروف به فرهنگ معین یکی از فرهنگ‌های لغت یک‌زبانهٔ معروف و مهم فارسی به فارسی است. نویسندهٔ این فرهنگ محمد معین و ناشر آن مؤسسهٔ انتشاراتیِ امیرکبیر (در تهران) است. «ویرایش متوسطِ» این فرهنگ اولین بار در سال ۱۳۵1 پس از درگذشت محمد معین و با همت سید جعفر شهیدی انتشار یافت.

فرهنگ فارسی معین در شش مجلد تدوین شده و بارها در ایران به چاپ رسیده‌است.

ایده‌های اولیه

عبدالرحیم جعفری در کتاب «در جستجوی صبح» نوشته‌است در مذاکرات اولیه با معین قرار بود این فرهنگ در یک جلد ۱۵۰۰ تا ۱۶۰۰ صفحه‌ای چاپ شود که ۱۰۰۰ تا ۱۱۰۰ صفحه آن شامل لغات و ۵۰۰ تا ۶۰۰ صفحه آن شامل اعلام شود.

مشخصات

فرهنگ (متوسط) معین شامل ۳ بخش لغات، ترکیبات خارجی و اعلام آن است که هرکدام از این ۳ بخش دارای مشخصاتی است که فهرست‌وار به شرح زیر می‌باشد:

• الف – بخش لغات شامل (مواد، املاء، تلفظ، اصل و ریشه، دستور، معانی و مفاهیم، شواهد و امثله، مترادف و متضاد، توضیح، لغات مصوب فرهنگستان)
• ب – بخش ترکیبات خارجی شامل (مواد املاء، تلفظ، اصل و ریشه، دستور، معانی و شرح اعلام، شواهد، توضیح، تواریخ، نام‌های مصوب فرهنگستان) است. به‌طور کلی با استفاده از فرهنگ معین می‌توان اطلاعاتی از واژگان و اصطلاحات فارسی (ایرانی، عربی، ترکی، مغولی، هندی و واژگان زبان‌های اروپایی مستعمل در فارسی) اعم از فصیح و عامیانه پی برد، و از تلفظ، معرفت بر ریشه و وجه اشتقاق و ترکیبات و ترکیبات کلمات آگاهی یافت.

محمد معین معتقد بود که هیچ فرهنگ کاملی کار یک تن نباید باشد و نمی‌تواند باشد. معین در فرهنگ خود از ۳۰۰ هزار فیش که با همکاری گروهی از دوستان فاضل و بالغ بر ۴۰۰ دانشجو در طی ۲۰ سال فراهم کرده‌بود استفاده کرده‌است.

معین برای بیان بهتر تلفظ‌ها از حروف لاتین استفاده کرد.

• 

  جدول حروف لاتین برگرفته از فرهنگ معین

• 

  جدول حروف لاتین برگرفته از فرهنگ معین

• 

  جدول حروف لاتین برگرفته از فرهنگ معین

مرگ محمد معین

محمد معین در مقدمه چاپ نخست کتابش به درستی تأکید کرده بود که فرهنگ معین وقتی رضایتش را فراهم می‌کند که حداقل سه بار کاملاً ویرایش شود، اما عمرش برای پایان یکبار این فرهنگ هم کفاف نداد.

به علت سکته نابه‌هنگام معین، بخش‌های انتهایی از اعلام نیمه‌کاره ماند که بعدها توسط جعفر شهیدی تکمیل و به مجموعه اضافه شد.

چاپ مجدد فرهنگ معین

حدود ۴۰ سال است که این فرهنگ ویرایش و روزآمد نشده‌است

فرهنگ فارسی معین اخیراً و مجدداً در دورهٔ شش‌جلدی [توسط انتشارات امیرکبیر] به چاپ رسیده‌است.

فرهنگ معین تنها فرهنگ بزرگی است که تنها دورهٔ شش‌جلدی آن اعتبار دارد؛ چراکه در زمان محمد معین و تصدی نشر توسط عبدالرحیم جعفری، که بانی مالیِ این کار بود، تنها همین فرهنگ منتشر شد و در قاعده هر فرهنگ دیگری که از ایشان تحت عنوان «فرهنگ فارسی معین» و «فرهنگ معین» منتشر شود، اعتبار علمی ندارد و نباید بر آن نام «معین» را ذکر کرد و هدف از انتشارِ چنان اثری تنها سوءاستفاده از اعتبار و شهرت این نام برای فروش فرهنگ‌های دیگر است.

مؤسسه انتشاراتی امیرکبیر اعلام کرد که در بین سال‌های ۱۳۸۲–۱۳۹۰ تلاش کرده‌است تا با همکاری استادان توانا، ویرایشی تازه از فرهنگ فارسی معین منتشر کند. اما مهدخت معین، دختر محمد معین، می‌گوید برای این کار باید فردی هم‌مرتبهٔ محمد معین برگزیده شود.

منابع

• شکیب آزاد، مهدی. «دائرةالمعارف و فرهنگ عمومی»، ج۲. چاپ ششم،: مؤسسهٔ چاپ وانتشارات افشار، ۱۳۵۳.
• معین، محمد. فرهنگ فارسی (شش‌جلدی). تهران: مؤسسهٔ انتشاراتیِ امیرکبیر.

پیوند به بیرون

• واژه‌هایی ناب از فرهنگ معین
• فرهنگ معین (آنلاین)
• فرهنگ لغت معین واژه یاب
• فرهنگ معین آنلاین