رود زرافشان
| زرافشان | |
|---|---|
 نمایی از رود زرافشان در ناحیه عینی، تاجيكستان | |
| ویژگی‌های ظاهری | |
| دهانه | بیابانی در شمال چهارجوی (ترکمن‌آباد) |
| طول | ۷۴۰[۱] یا ۸۷۷[۲][۳] کیلومتر |
رود زرافشان (به تاجیکی: Зарафшондарё) رودخانه‌ای در آسیای میانه است. این رودخانه که از ۷۴۰ تا ۸۷۷ کیلومتر درازا دارد، پس از سرچشمه گرفتن از کوهستان مست‌چاه و جریان یافتن به سمت غرب، از تاجیکستان و ازبکستان گذشته و در بیابانی در نزدیکی آمودریا خشک می‌شود.
مشخصات
[ویرایش]رود زرافشان از شرق رشته‌کوه ترکستان[۲] واقع در کوه‌های پامیر-آلای در تاجیکستان[۱] سرچشمه می‌گیرد. این رود سپس با جریان یافتن به سمت غرب از تاجیکستان و درهٔ زرافشان گذشته و وارد جنوب شرقی ازبکستان می‌شود و با عبور از شهرهای سمرقند و بخارا و طی مسافتی بین ۷۴۰ تا ۸۷۷ کیلومتر، در بیابانی واقع در شمال ترکمن‌آباد (چهارجوی) و در نزدیکی رود آمودریا که زرافشان زمانی یکی از رودهای تغذیه‌کنندهٔ آن بود ناپدید می‌شود.[۱][۲] همچنین کوه‌های زرافشان بخش جنوبی آبخیز رودخانه را تشکیل می‌دهند.[۱]
آب رود زرافشان از ذوب برف‌ها و یخچال‌ها تأمین شده[۳] و حوضهٔ آبخیز وسیعی توسط آن آبیاری می‌شود، از جمله استپ قارشی واقع در جنوب زرافشان که توسط کانالی آب رودخانه را دریافت می‌کند.[۲] همچنین درهٔ زرافشان که آب آن توسط سد مخزنی کته قورغان تأمین می‌شود[۱] و به‌ویژه در بخش ازبک‌نشین آن جمعیت زیادی ساکنند[۲]، یکی از واحه‌های مهم در آسیای میانه است که در مکان سغد باستان قرار دارد.[۱]
نام
[ویرایش]يونانيان باستان اين رود را پاليتميتوس می‌ناميدند. همچنين در گذشته‌ای نه چندان دور، اين رودخانه با نام رود سغد نيز شناخته می‌شد.
نام رودخانه متشکل از دو واژهٔ زر و افشان و به معنای افشانندهٔ زر می‌باشد و اشاره به اهمیت رود زرافشان در آبیاری منطقه دارد. همچنین ممکن است ارتباطی نیز بین نام رود و طلای واقعی وجود داشته باشد که روزگاری در بخش‌های بالادست رودخانه استخراج می‌شد.[۴]
منابع
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ The Columbia Electronic Encyclopedia (۲۰۰۷). «Zerafshan River». Columbia University Press/ The Free Dictionary. دریافت‌شده در ۲۵ آوریل ۲۰۱۲.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ «Zeravshan River». Encyclopedia Britannica Online. دریافت‌شده در ۲۵ آوریل ۲۰۱۲.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ The Great Soviet Encyclopedia, 3rd Edition (1970-1979). «Zeravshan». The Free Dictionary. دریافت‌شده در ۲۵ آوریل ۲۰۱۲.
- ↑ Adrian Room. Placenames of the World: Origins and Meanings of the Names for 6,600 Countries, Cities, Territories, Natural Features, and Historic Sites. McFarland, 2006, ISBN 0-7864-2248-3. p.415. Google Books, (بازبینی‌شده در ۲۷ آوریل ۲۰۱۲).
