ذبح اسلامی

ذبح اسلامی یا ذبیحه یا ذبح حلال به مجموعه دستورهایی گفته می‌شود که در دین اسلام برای طرز ذبح و آماده‌سازی و پخت انواع غذا توصیه شده‌است. ریشه قرآنی این دستورات فقهی از آیات سوره مائده و سوره بقره استخراج شده.

سوره مائده، آیه ۳؛ حُرِّمَتْ عَلَيْکُمُ الْمَيْتَةُ وَ الدَّمُ وَ لَحْمُ الْخِنْزيرِ وَ ما أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَ الْمُنْخَنِقَةُ وَ الْمَوْقُوذَةُ وَ الْمُتَرَدِّيَةُ وَ النَّطيحَةُ وَ ما أَکَلَ السَّبُعُ إِلاَّ ما ذَکَّيْتُمْ وَ...؛ برای شما مؤمنان گوشت مردار و خون و گوشت خوک و آن ذبیحه ای که به نام غیر خدا کشتند و همچنین هر حیوانی که به خفه کردن یا به چوب زدن یا از بلندی افکندن یا به شاخ زدن به هم بمیرند و نیم‌خورده درندگان، جز آن را که قبلًا تذکیه کرده باشید حرام است و... .

روش ذبح

در اسلام، ذبح حیوانات آبزی مستثنی شده‌است و بیشتر در مورد پستانداران و پرندگان حلال‌گوشت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، با جسم برنده رگ‌های گردنی حیوان بریده شده و خروج خون از سر و گردن صورت می‌گیرد. شرایط ذبح حلال به شرح زیر است:

1. حیوان مورد نظر باید حلال گوشت باشد.
2. فرد ذبح‌کننده باید معتقد به یکی از ادیان ابراهیمی (یهودیت، مسیحیت، اسلام) باشد. هرچند در میان علمای اسلامی در این مورد همچنان بحث است.
3. در هنگام ذبح، باید نام خدا آورده شود.

بر اساس منابع فقهی کار هایی که در ذبح حیوانات مکروه هستند عبارتند از:

1. بریدن نخاع قبل از جان دادن حیوان.
2. ذبح حیوان در منظر حیوانات دیگر.
3. ذبح حیوان پرورش‌یافته.
4. ذبح حیوان در شب.
5. ذبح قبل از زوال روز جمعه.
6. فرو بردن چاقو در پشت حلقوم و کشیدن آن به سمت جلو، به گونه‌ای که حلقوم از پشت بریده شود

بحث‌ها

تفاوت با ذبح غیراسلامی

بعضی از کشورهای غربی و غیر اسلامی، مخالف ذبح اسلامی هستند و چنین شیوه‌ای را برای کشتن حیوانات، عذاب دهنده می‌دانند امّا برخی دیگر معتقدند که اگر حیوانی به درستی ذبح شود، پس از چند ثانیه در حالتی از خماری فرومی‌رود و دست و پا زدنش تنها ناشی از واکنش‌های عصبی است.

این در حالی است که قطع نخاع حیوان در هنگام ذبح، شلیک گلوله به مغز او یا وارد آوردن شوک الکتریکی به بدنش، (که در بیشتر کشورهای غیر اسلامی انجام می‌شود) موجب قطع ضربان قلب می‌شود. در این صورت، مقداری قابل توجّه از خون در رگ‌ها و موی‌رگ‌ها باقی می‌ماند که فساد پذیری گوشت را بالا می‌برد. در بسیاری از منابع اسلامی، به مواردی مانند خوشرفتاری با حیوانات، تیز بودن چاقو، سرعت عمل در ذبح و… اشاره شده‌است تا حیوان کمتر عذاب بکشد.

اغلب ادعا شده‌است که رعایت ذبح اسلامی اثرات خاص مفیدی در گوشت به جای می‌گذارد. با اینحال برخی منابع این ادعاها را رد کرده‌اند. طبق یک پژوهش حیوانی که اول به مغز او شلیک شده و بعد ذبح شده‌است همانقدر خون از دست می‌دهد که حیوان ذبح شده طبق دستور اسلام.

با ارزیابی دستورات عمده جهت ذبح حلال و مقایسه آن ها با دلا یل علمی به نظر می رسد پس از ذبح مقدار زیادی از خون پمپ شده توسط قلب سریعا از محل برش خارج می شود و افت سریع فشار خون ایجاد می شود . در نتیجه مغز از مهمترین منبع اکسیژن و گلوکز خود محروم می شود در نها یت آنوکسی ایجاد می شود .فشار مایع مغزی،نخاعی به دلیل قطع شدن سیاهرگ های وداجپائین می آید که حتی سر یعتر از کاهش فشار خون است و این امر منجر به شوک عمیق و بیهوشی می شود . به دلیل محرومیت مغز از خون در اثر خونریزی شدید، ضربان قلب حیوان شدیدا افزایش می یابد تا جریان خون به مغز و دیگر قسمت های بدن افزایش یابد . انقباضات شدید عضلانی و تشنج آغاز می شود که عکس العمل های فیزیولوژیک اتوماتیک هستند تا خون به قسمت های بالائی به خصوص مغز فرستاده شود. این انقباضات شدید عضلانی و تشنج دردناک نیستند.در نهایت مقدار زیادی از خون به دلیل انقباضات عضلانی و فشار ناشی از آن خارج می شود.که این نکته منجر به خونگیری دام و کیفیت بیشتر گوشت می شود.برش سریع و ناگهانی هیچ دردی را ایجاد نمی کند . زیرا ساختارهای زیر پوست به غیر از پایانه های اعصاب حسی فاقد حساسیت به درد هستند .

در بررسی محققان دانشگاه بریستول مشخص شد در ذبح اسلامی گرچه سر حیوان بریده می‌شود، اما به محض ایستادن قلب، خون شروع به لخته شدن کرده و میزان بسیاری از آن در بدن می‌ماند و از لحاظ خروج خون تفاوتی با ذبح غیراسلامی ندارد. البته در ذبح اسلامی است که مری، نای و دو شاهرگ جدا گشته و طناب نخاعی جدا نمی‌شود. در اینصورت با رفتن خون از بدن دام، مغز به علت فشار خون پایین به قلب فرمان می‌دهد که با سرعت بیشتری به تپیدن پرداخته و باعث می‌شود که تماماً خون از بدن دام خارج شود.

ممنوعیت

گفتنی است پارلمان هلند در ۲۸ ژوئن ۲۰۱۱ انجام ذبح اسلامی و یهودی را در آن کشور به منظور کاهش درد و رنج حیوانات در زمان کشتن آن‌ها ممنوع کرد. مسلمانان و یهودیان پس از اعتراض به این قانون، از آن مستثنی شدند به شرطی که ذبح به گونه‌ای باشد که حیوان ظرف ۴۰ ثانیه بیهوش شود.

در دانمارک نیز ذبح اسلامی و کشروت به کلی ممنوع است.

در بلژیک نیز با حمایت گروه‌های حامی حیوانات، قانون منع ذبح اسلامی و کشروت از ژانویه ۲۰۱۹ اجرایی شد.

نظر اهل سنت

اهل سنت ذبیحه اهل توحید (مسلمان، یهودی و مسیحی) را حلال می‌دانند به شرطی که طبق دستور اسلام، قبل از مرگ سر بریده شده باشد. همچنین استفاده از شوک الکترونیکی و داروی بیهوشی به شرطی که قبل از سربریدن موجب مرگ حیوان نشود، اختلالی در حلال بودن گوشت به وجود نمی‌آورد.

در دیگر ادیان

در دیگر ادیان نیز مشابه چنین دستورهایی دیده می‌شود. برای نمونه در آیین یهود دستورهایی چون کشروت را می‌توان دید.

پیوند به بیرون

• گزارشی از مشکلات تأمین فراورده‌های ذبح اسلامی در خارج ایران
• قانون نظارت شرعی بر ذبح و صید در ایران