داستان‌های عیاری

داستان های ایرانیان از سپیده دم تاریخ همواره درگیر نبرد در منطقه ای پر از کشمکش بوده و این درگیری منجر به ظهور پهلوانان نامداری در طی تاریخ پرفراز و نشیب شده است. اغلب این داستانها، روایات، آثار مکتوب مرتبط داستان‌های عیّاری نام داشته اند. رستم برجسته ترین پهلوان ایرانی در دودمان سلحشور ظهور کرد. در کنار پهلوانان، عیاران نامداری نیز پا به عرصه وجود گذاشتند، که در شبروی و چابکی همپای پهلوانان در عرصه نبرد کوشیده اند و در ادبیات فارسی صحنه های شگفت انگیزی آفریده اند.در مجموعه حاضر، ابتدا اقبال یغمایی برخی ویژگی‌های عیاران را برمی‌شمارد که از آن جمله است:مدارا با دشمنان، عفاف و پرهیزکاری از ناصواب، به سر بردن عهد و پیمان و خصوصیاتی از این دست. سپس نکاتی درباره گرشاسب‌نامه، سمک عیار، داراب‌نامه، داستان فلکنار و ابومسلم‌نامه مطرح می‌سازد و سرانجام ماجرای داستان‌های یاد شده را به اجمال روایت می‌کند.

سمک عیّار

سمک عیّار قدیمی ترین نمونه باقی مانده از داستان پردازی فارسی است. اولین داستان بلند و طولانی منثورکه امروزه در دست است و یکی از زیباترین و دلکش ترین داستان ها در زبان و ادبیات فارسی است که با نثری ساده، روان و زیبا نوشته شده است. از این کتاب درباره اوضاع اجتماعی و فرهنگی ایران در قرون ششم و هفتم اطلاعات زیادی به دست می توان آورد. از جملة این اطلاعات اجتماعی در مرحله اول وضع عیّاران یا جوانمردان و رسوم مربوط به آنها در جامعه آن روزگار و قبل از آن است. سمک عیّار فقط داستانی عاشقانه نیست، بلکه می توان گفت که یک حماسه منثور است که متعلّق به طبقات متوسط و پایین جامعه بوده و به گونه ای شفاهی نقل می شده تا آنکه مکتوب شده است. داستان های عامیانه، اصلی بسیار کهن در تاریخ زندگی یک قوم دارند. در این داستان، عیّاران و جوانمردان به همه اصل های اخلاقی، انسانی، اجتماعی و مردمی معتقد و پایبندند. آیین ها، رسوم و اوصاف اخلاقی این طبقه در جای جای کتاب به تناسب سخن ذکر شده که در این پژوهش مهمترین آنها استخراج و بررسی شده است.

قصه های عامیانه

قصه های عامیانه جلوه گاه فرهنگ هر ملت است و از آرزوها و تخیلات توده مردم شکل می گیرد. در واقع سرچشمه این قصه ها باورها و آیین های آغازین انسان هاست. با توجه به اینکه اسطوره ها نیز جزیی از فرهنگ هر ملت به شمار می آیند, بنابراین یکی از عناصر سازنده این قصه ها, اسطوره ها هستند و باید گفت هر کدام به نوعی از یک ریشه تغذیه می شوند, اما با سمت و سویی متفاوت. قصه های عامیانه ایرانی از کهن ترین تا متاخرترین شان, از قصه های جن و پری گرفته تا رمانس و داستان های عیاری همگی سرشار از باورهای اسطوره ای اند.