بودجه نظامی ایران

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
هزینه‌ی نظامی ایران براساس میزان درصد GDP

بودجه نظامی ایران بخشی از بودجه کل کشور است که برای تأمین مالی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح اختصاص می‌یابد.

عوامل کمک کننده[ویرایش]

سهم شاخه‌های نظامی در بودجه دفاعی ۲۰۲۰–۲۰۲۱، بر اساس محاسبات هنری روم[۱]

  سپاه (34٪)
  ارتش (13٪)
  پلیس (19٪)
  وزارت دفاع (7٪)
  امنیت اجتماعی (27٪)

تحقیقات نشان می‌دهد که درآمد نفت عامل اصلی اقتصادی بر هزینه‌های نظامی ایران بوده و در دهه ۱۹۷۰ به «بازیافت دلارهای نفتی» منجر شده‌است.[۲]

مطالعه‌ای که به بررسی تأثیر تحریم‌ها علیه ایران بر هزینه‌های نظامی این کشور، بررسی سوابق تاریخی بین سال‌های ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۷ و با استفاده از مدل تأخیر توزیع‌شده رگرسیون خودکار (ARDL) پرداخته‌است، نشان می‌دهد که تحریم‌های یکجانبه ایالات متحده تأثیر ناچیزی بر هزینه‌های ایران خواهد داشت. در حالی که تحریم‌های چند جانبه (که توسط سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا علاوه بر ایالات متحده اعمال می‌شود) از نظر آماری قابل توجه خواهد بود.[۳]

برآوردها[ویرایش]

منابع[ویرایش]

منابع متعددی وجود دارد که هزینه‌های نظامی ایران را تخمین می‌زند، اما تفاوت‌هایی بین اعداد وجود دارد.[۴] به عنوان مثال می‌توان به اختلاف بین سازمان‌های دولتی ایالات متحده اشاره کرد. در حالی که آژانس کنترل تسلیحات و خلع سلاح (ACDA) هزینه‌های ایران در سال ۱۹۹۳ را ۴٫۹ میلیارد دلار تخمین زد، کارشناسان اطلاعاتی ایالات متحده معتقد بودند که ایران در آن سال ۸ میلیارد دلار هزینه کرده‌است. در سال ۱۹۹۵، سازمان اطلاعات مرکزی (سیا) به این نتیجه رسید که با استفاده از گزارش‌های رسمی ایران که به ریال است و تبدیل آن به دلار، قادر به ارائه گزارشی با اعداد دقیق نیست، این رقم در سال ۱۹۹۳، ۲۵۰۷ میلیارد ریال بوده‌است.[۴] از دیگر منابع برآورد کننده بودجه نظامی ایران می‌توان به مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) و انستیتو بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم (SIPRI) اشاره کرد. صندوق بین‌المللی پول (IMF) نیز ارقام خود را این زمینه ارائه می‌کند.

در دوران محمدرضا شاه (تا سال ۱۹۷۹)[ویرایش]

بر اساس داده‌های گردآوری شده توسط شهرام چوبین و سپهر ذبیح، برآورد هزینه‌های نظامی ایران از سال ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۲ به قیمت ثابت آن سال ۱۹۶۰ و با نرخ ارز همان سال به شرح زیر محاسبه می‌شود:

سال هزینه تخمینی (میلیون دلار) درصد تولید ناخالص داخلی
IISS SIPRI ACDA IISS SIPRI ACDA
۱۹۶۰ 166[۵] 182.9[۵]
۱۹۶۱ 147.6[۵] 181[۵] 4.4[۵]
۱۹۶۲ 125[۵] 186[۵] 180.1[۵] 4.1[۵]
۱۹۶۳ 170[۵] 191[۵] 183[۵] 3.9[۵]
۱۹۶۴ 195[۵] 233[۵] 201.2[۵] 4.1[۵] 4.6[۵]
۱۹۶۵ 217[۵] 227[۵] 250.11[۵] 3.8[۵] 3.8[۵]
۱۹۶۶ 255[۵] 322[۵] 285[۵] 3.9[۵] 5.0[۵]
۱۹۶۷ 480[۵] 440[۵] 366.3[۵] 4.9[۵] 5.9[۵]
۱۹۶۸ 495[۵] 553[۵] 465.7[۵] 5.6[۵] 6.9[۵]
۱۹۶۹ 594[۵] 648[۵] 536.9[۵] 5.0[۵] 7.1[۵]
۱۹۷۰ 779[۵] 833[۵] 619.5[۵] 7.1[۵] 8.2[۵]
۱۹۷۱ 1023[۵] 686.7[۵] 8.5[۵]
۱۹۷۲ 1,915[۵]

مرتضی قره‌باغیان بر اساس اجماع مرکز آمار ایران و موضوعات مختلف SIPRI جدول زیر را تهیه کرده‌است:

سال هزینه کرد (میلیون دلار) جمعیت (میلیون) سرانه درصد تولید ناخالص داخلی
۱۹۵۰ بی‌تغییر 212[۲] بی‌تغییر 15.8[۲] بی‌تغییر 13.4[۲]
۱۹۵۵ افزایش 291[۲] افزایش 18.7[۲] افزایش 15.6[۲]
۱۹۶۰ افزایش 577[۲] افزایش 21.3[۲] افزایش 27.1[۲] بی‌تغییر 4.3[۲]
۱۹۶۵ افزایش 862[۲] افزایش 24.8[۲] افزایش 34.6[۲] افزایش 4.9[۲]
۱۹۷۰ افزایش 1,906[۲] افزایش 29.2[۲] افزایش 65.3[۲] افزایش 6.6[۲]
۱۹۷۵ افزایش 10,168[۲] افزایش 33.3[۲] افزایش 304.4[۲] افزایش 13.1[۲]
۱۹۷۶ افزایش 11,031[۲] افزایش 33.7[۲] افزایش 327.3[۲] کاهش 12.5[۲]
۱۹۷۷ کاهش 8902[۲] افزایش 34.3[۲] کاهش 230.4[۲] کاهش 10.8[۲]
۱۹۷۸ افزایش 9500[۲] افزایش 35.1[۲] افزایش 270.6[۲] افزایش 13.0[۲]

برآوردهای سالانه SIPRI از سال ۱۹۶۰[ویرایش]

منبع: پایگاه اطلاعات هزینه‌های نظامی SIPRI
سال به‌قیمت دلار آن‌سال ($ میلیون دلار) به‌قیمت دلار درسال ۲۰۱۹ ($ میلیون دلار) % چند درصد از GDP % چند درصد از بودجه کشور
۱۹۶۰ ۹۸٫۷ ۶۹۲ ۲٫۳٪
۱۹۶۱ ۱۰۵٫۹ ۷۲۰ ۲٫۳٪
۱۹۶۲ ۱۰۹٫۹ ۷۴۱ ۲٫۳٪
۱۹۶۳ ۱۲۸٫۷ ۸۶۵ ۲٫۶٪
۱۹۶۴ ۱۵۵٫۴ ۱۰۰۶ ۲٫۹٪
۱۹۶۵ ۲۰۰٫۰ ۱۲۶۸ ۳٫۲٪
۱۹۶۶ ۲۵۶٫۱ ۱۶۲۹ ۳٫۸٪
۱۹۶۷ ۳۳۱٫۰ ۲۰۷۳ ۴٫۵٪
۱۹۶۸ ۴۳۷٫۳ ۲۷۲۰ ۵٫۲٪
۱۹۶۹ ۵۶۶٫۰ ۳۳۹۸ ۶٫۰٪
۱۹۷۰ ۶۲۰٫۱ ۳۶۶۲ ۵٫۹٪
۱۹۷۱ ۴۰۲٫۳ ۲۲۸۰ ۳٫۰٪
۱۹۷۲ ۳۷۱٫۹ ۱۹۸۱ ۲٫۳٪
۱۹۷۳ ۴۸۰٫۹ ۲۱۲۱ ۱٫۹٪
۱۹۷۴ ۳۸۷۷٫۹ ۱۴۷۰۲ ۸٫۸٪
۱۹۷۵ ۵۹۵۱٫۰ ۱۹۹۹۱ ۱۲٫۱٪
۱۹۷۶ ۷۱۸۶٫۳ ۲۲۵۲۷ ۱۱٫۲٪
۱۹۷۷ ۷۶۱۷٫۲ ۱۸۸۶۵ ۱۰٫۲٪
۱۹۷۸ ۸۱۱۳٫۷ ۱۷۹۵۰ ۱۱٫۱٪
۱۹۷۹ ۴۹۹۳٫۸ ۹۹۹۹ ۵٫۸٪
۱۹۸۰ ۴۸۷۴٫۹ ۸۱۰۷ ۵٫۳٪
۱۹۸۱ ۸۱۲۱٫۶ ۱۲۰۶۲ ۸٫۲٪
۱۹۸۲ ۹۷۰۳٫۵ ۱۲۹۶۰ ۷٫۹٪
۱۹۸۳ ۱۰۵۵۰٫۴ ۱۲۱۵۵ ۷٫۱٪
۱۹۸۴ ۹۹۲۶٫۳ ۱۰۵۹۴ ۶٫۴٪
۱۹۸۵ ۱۰۷۰۶٫۴ ۱۱۰۷۰ ۶٫۵٪
۱۹۸۶ ۱۱۷۴۱٫۴ ۸۸۶۸ ۶٫۱٪
۱۹۸۷ ۱۵۲۶۳٫۴ ۸۱۳۵ ۵٫۹٪
۱۹۸۸ ۱۸۸۸۹٫۰ ۷۵۲۰ ۶٫۳٪
۱۹۸۹ ۱۶۳۰۱٫۸ ۵۵۶۲ ۴٫۶٪
۱۹۹۰ ۱۶۴۷۴٫۴ ۴۹۳۸ ۲٫۲٪ ۱۴٫۵٪
۱۹۹۱ ۱۷۵۴۹٫۶ ۴۴۵۲ ۲٫۹٪ ۱۲٫۵٪
۱۹۹۲ ۱۹۷۳۲٫۶ ۳۸۶۴ ۱٫۸٪ ۹٫۹٪
۱۹۹۳ ۱۴۴۸٫۲ ۴۵۲۵ ۱٫۷٪ ۵٫۱٪
۱۹۹۴ ۱۷۰۳٫۲ ۵۵۸۴ ۲٫۱٪ ۷٫۶٪
۱۹۹۵ ۲۵۰۱٫۵ ۵۴۷۸ ۲٫۲٪ ۸٫۵٪
۱۹۹۶ ۳۵۵۱٫۰ ۶۰۴۱ ۲٫۲٪ ۱۰٫۶٪
۱۹۹۷ ۴۶۴۲٫۴ ۶۷۳۸ ۲٫۵٪ ۱۱٫۹٪
۱۹۹۸ ۵۴۷۹٫۴ ۶۷۴۳ ۲٫۶٪ ۱۲٫۹٪
۱۹۹۹ ۶۶۵۰٫۳ ۶۸۲۱ ۲٫۴٪ ۱۲٫۶٪
۲۰۰۰ ۸۳۲۷٫۱ ۷۵۰۹ ۲٫۳٪ ۱۴٫۰٪
۲۰۰۱ ۱۰۳۷۸٫۸ ۸۳۵۹ ۲٫۴٪ ۱۴٫۵٪
۲۰۰۲ ۳۲۴۳٫۹ ۸۹۹۸ ۲٫۲٪ ۱۰٫۹٪
۲۰۰۳ ۳۷۱۷٫۱ ۱۰۵۰۲ ۲٫۴٪ ۱۲٫۱٪
۲۰۰۴ ۵۲۴۳٫۶ ۱۳۵۷۱ ۲٫۸٪ ۱۵٫۲٪
۲۰۰۵ ۶۷۹۶٫۷ ۱۶۱۳۸ ۳٫۰٪ ۱۴٫۱٪
۲۰۰۶ ۸۷۵۱٫۵ ۱۹۳۲۳ ۳٫۳٪ ۱۴٫۲٪
۲۰۰۷ ۹۳۳۰٫۹ ۱۷۷۶۹ ۲٫۷٪ ۱۴٫۰٪
۲۰۰۸ ۱۱۰۸۲٫۰ ۱۷۰۹۵ ۲٫۷٪ ۱۲٫۶٪
۲۰۰۹ ۱۲۵۸۴٫۶ ۱۷۸۸۶ ۳٫۰٪ ۱۵٫۳٪
۲۰۱۰ ۱۳۵۶۱٫۳ ۱۸۲۰۰ ۲٫۸٪ ۱۵٫۲٪
۲۰۱۱ ۱۴۲۷۷٫۷ ۱۵۷۰۸ ۲٫۴٪ ۱۳٫۰٪
۲۰۱۲ ۱۶۴۹۴٫۰ ۱۶۳۵۴ ۲٫۸٪ ۱۹٫۳٪
۲۰۱۳ ۱۱۹۹۷٫۲ ۱۳۱۷۰ ۲٫۲٪ ۱۵٫۶٪
۲۰۱۴ ۹۹۰۱٫۱ ۱۳۱۳۱ ۲٫۳٪ ۱۴٫۸٪
۲۰۱۵ ۱۰۵۸۸٫۸ ۱۳۹۶۲ ۲٫۸٪ ۱۵٫۴٪
۲۰۱۶ ۱۲۲۶۴٫۰ ۱۶۰۲۸ ۳٫۰٪ ۱۵٫۲٪
۲۰۱۷ ۱۳۹۳۱٫۲ ۱۸۰۳۴ ۳٫۱٪ ۱۶٫۰٪
۲۰۱۸ ۱۱۲۳۰٫۹ ۱۵۲۵۷ ۲٫۵٪ ۱۳٫۹٪
۲۰۱۹ ۱۲۵۲۸٫۵ ۱۲۵۲۸ ۲٫۱٪ ۱۲٫۶٪
۲۰۲۰ ۱۵۸۲۵٫۱ ۱۲۱۵۱ ۲٫۲٪ ۱۱٫۷٪

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. ↑ Rome, Henry (17 June 2020), "Iran's Defense Spending", The Iran Primer, The United States Institute for Peace
  2. ↑ ۲٫۰۰ ۲٫۰۱ ۲٫۰۲ ۲٫۰۳ ۲٫۰۴ ۲٫۰۵ ۲٫۰۶ ۲٫۰۷ ۲٫۰۸ ۲٫۰۹ ۲٫۱۰ ۲٫۱۱ ۲٫۱۲ ۲٫۱۳ ۲٫۱۴ ۲٫۱۵ ۲٫۱۶ ۲٫۱۷ ۲٫۱۸ ۲٫۱۹ ۲٫۲۰ ۲٫۲۱ ۲٫۲۲ ۲٫۲۳ ۲٫۲۴ ۲٫۲۵ ۲٫۲۶ ۲٫۲۷ ۲٫۲۸ ۲٫۲۹ ۲٫۳۰ ۲٫۳۱ ۲٫۳۲ ۲٫۳۳ ۲٫۳۴ Gharehbaghian, Morteza (1987), "Oil Revenue and the Militarisation of Iran: 1960-1978", Social Scientist, 15 (4/5): 87–100, doi:10.2307/3517317, JSTOR 3517317 خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام «Gharehbaghian» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  3. ↑ Farzanegan, Mohammad Reza; Dizaji, Sajjad Faraji (2018), "Do sanctions reduce the military spending in Iran?", Joint Discussion Paper Series in Economics, doi:10.13140/RG.2.2.31059.22563
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Cordesman وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  5. ↑ ۵٫۰۰ ۵٫۰۱ ۵٫۰۲ ۵٫۰۳ ۵٫۰۴ ۵٫۰۵ ۵٫۰۶ ۵٫۰۷ ۵٫۰۸ ۵٫۰۹ ۵٫۱۰ ۵٫۱۱ ۵٫۱۲ ۵٫۱۳ ۵٫۱۴ ۵٫۱۵ ۵٫۱۶ ۵٫۱۷ ۵٫۱۸ ۵٫۱۹ ۵٫۲۰ ۵٫۲۱ ۵٫۲۲ ۵٫۲۳ ۵٫۲۴ ۵٫۲۵ ۵٫۲۶ ۵٫۲۷ ۵٫۲۸ ۵٫۲۹ ۵٫۳۰ ۵٫۳۱ ۵٫۳۲ ۵٫۳۳ ۵٫۳۴ ۵٫۳۵ ۵٫۳۶ ۵٫۳۷ ۵٫۳۸ ۵٫۳۹ ۵٫۴۰ ۵٫۴۱ ۵٫۴۲ ۵٫۴۳ ۵٫۴۴ ۵٫۴۵ ۵٫۴۶ ۵٫۴۷ ۵٫۴۸ ۵٫۴۹ ۵٫۵۰ ۵٫۵۱ Chubin, Shahram; Zabih, Sepehr (1974), The Foreign Relations of Iran: A Developing State in a Zone of Great Power Conflict, University of California Press, pp. 125–129, ISBN 978-0-520-02683-4
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=بودجه_نظامی_ایران&oldid=36813625»