الی کوهن

الی کوهن
کوهن، ژانویهٔ ۱۹۵۹
زاده	الیاهو بن-شائول کوهن ۶ دسامبر ۱۹۲۴ اسکندریه، مصر
درگذشت	۱۸ مهٔ ۱۹۶۵ (۴۰ سال) دمشق، سوریه
شهروندی	اسرائیل
اتهام جزایی	جاسوسی
مجازات جزایی	اعدام
همسر(ها)	نادیا مجلد (ا. ۱۹۵۹)
فرزندان	۳
فعالیت جاسوسی
تبعیت از	اسرائیل
سازمان	موساد
سال‌های فعالیت	۱۹۶۱–۱۹۶۵
نام مستعار	کامل امین

الیاهو (الی) بن شائول کوهن (عبری: אֱלִיָּהוּ בֵּן שָׁאוּל כֹּהֵן، زادهٔ ۱۹۲۴—درگذشتهٔ ۱۹۶۵) یک جاسوس اسرائیلی بود. بیشتر معروفیت او به خاطر عملیاتش در سوریه است که توانست با نفوذ در دولت سوریه تا مشاور عالی وزیر دفاع نیز ترقی یابد. در نهایت هویت واقعی او آشکار شده و در سال ۱۹۶۵ اعدام شد. گفته می‌شود اطلاعات گردآوری شده توسط او نقش مهمی در پیروزی اسرائیل در جنگ شش‌روزه داشته‌است.

زندگی

الی کوهن در اسکندریه در یک خانواده ارتدوکس و صهیونیست در سال ۱۹۲۵ به دنیا آمد. پدر او از حلب سوریه به مصر مهاجرت کرده بود. در سال ۱۹۴۷ و در زمان شدت‌گیری احساسات ضدیهودی در بین اعراب ترک تحصیل کرد و به تحصیل در خانه روی آورد. در زمان تشکیل اسرائیل، بیشتر خانواده‌های یهودی مصر را ترک کرده و به اسرائیل رفتند. با اینکه پدر و سه برادر او مصر را به قصد اسرائیل در سال ۱۹۴۹ ترک کردند، او در مصر ماند تا مدرک الکترونیک خود را تکمیل کرده و فعالیتهای یهودی و صهیونیستی خود را مدیریت کند. در سال ۱۹۵۱ و بعد از کودتای نظامی، نهضت ضد صهیونیستی شکل گرفت و کوهن به دلیل فعالیتهای صهیونیستی خود بازداشت شد. کوهن در بسیاری از عملیات دولت اسرائیل در مصر نقش داشت ولی مدرکی از فعالیتهای او توسط دولت مصر ارائه نشده‌است.

بعد از درگیری سوئز، شدت درگیریها بین دولت مصر و یهودیان شدت پیدا کرد. در سال ۱۹۵۶ کوهن مجبور شد مصر را ترک کرده و به اسرائیل مهاجرت کند.

در سال ۱۹۵۷ کوهن به استخدام اطلاعات ارتش اسرائیل درآمد. کاری که به او محول شده بود در نظر او خسته کننده بود و تصمیم گرفت به خدمت موساد در آید؛ ولی موساد او را رد کرد و او مجبور شد کار قبلی خود را ادامه دهد. در دو سال بعد از آن، او در یک دفتر بیمه مشغول به کار شده و با زنی عراقی یهودی ازدواج کرد. آنها سه فرزند داشته و در بت یم ساکن شدند.

پس از آن که رئیس موساد ژنرال میر آمیت نام او را در بین افراد رد شده دید، موساد تصمیم به استخدام کوهن گرفت. مأموریت انتخاب شده برای او نفوذ به دولت سوریه بود. بعد از اینکه دو هفته تحت نظر بود، استخدام شده و تحت آموزش قرار گرفت. کوهن در دوره فشرده ۶ ماهه موساد شرکت کرد و گزارش آموزش او نشان داد که او مهارتهای لازم برای عملیات واقعی را دارد.

در این زمان هویتی جعلی به عنوان یک بازرگان سوری که از آرژانتین به کشور خود بازمی‌گردد برای او تهیه شد. برای واقعی جلوه دادن این داستان او به آرژانتین سفر کرد.

در سوریه

در سال بعد او به دمشق رفت. در چند سال بعدی، او هویتی به نام کامل امین داشت. کوهن موفق شد اعتماد افراد زیادی در ارتش و دولت سوریه را به دست آورد. در همین زمان او اطلاعات را به وسیله رادیو، نامه و گاهی نیز به صورت حضوری منتقل می‌کرد. مهمترین اطلاعات جمع شده توسط او وقتی بود که از بلندیهای جولان بازدید کرد و موفق شد اطلاعات نظامی سوریه در آن منطقه را به اسرائیل منتقل کند. کوهن وانمود کرد که برای کمک به سربازانی که زیر آفتاب کشیک می‌دادند قصد دارد درختانی را در بالای سر آنها بکارد. بعداً این درختها به عنوان هدف برای ارتش اسرائیل مورد استفاده قرار گرفت. کوهن بازدیدهای زیادی از قسمت جنوبی انجام داد و عکسها و نقاشیهای زیادی از این منطقه برای اسرائیل تهیه نمود.

کوهن موفق شد دوستان بسیار زیادی در بین افراد عالی‌رتبه ارتش سوریه به دست آورد. بعضی گزارشها می‌گویند که او دوستی زیادی با امین الحافظ داشت، ولی حافظ این دوستی را تکذیب می‌کند. بعد از این که حافظ رئیس‌جمهور شد، کوهن حتی برای پست وزیر دفاع در نظر گرفته شده بود.

کوهن همچنین موفق شد از برنامه مخفی ارتش سوریه برای ایجاد پدافندِ چندلایه پرده بردارد. ارتش اسرائیل تنها انتظار یک لایه دفاعی را داشت و اطلاعات کوهن برایش بسیار ارزشمند بود.

در سال ۱۹۶۴، کوهن به‌طور مخفیانه به اسرائیل بازگشت تا بتواند در زمان زایمان همسرش در کنار او باشد.

محاکمه و اعدام

در ژانویه ۱۹۶۵، دولت سوریه تلاش‌های خود را برای دستگیری جاسوس رده بالا بیشتر کرد. با کمک نیروهای شوروی سابق و با کمک تجهیزات آنان خطوط رادیویی زیر نظر گرفته شد. این تجهیزات موفق به ردیابی کوهن در هنگام انتقال اطلاعات به اسرائیل شدند. بعد از محاکمه نظامی، او به جرم جاسوسی مجرم شناخته شد و به اعدام محکوم گردید. کوهن در بازجویی‌ها هیچ‌کدام از اطلاعات سری اسرائیل را فاش نکرد. دولت اسرائیل یک برنامه جهانی برای حمایت از او راه‌اندازی کرد تا جلوی اعدام او را بگیرد. اسرائیلی‌ها چندین بار از دولت سوریه درخواست کردند که او را اعدام نکند و حتی از شوروی درخواست وساطت کردند. با اینکه خیلی از شخصیت‌های بین‌المللی از جمله پاپ پل ششم و دولت‌های فرانسه، بلژیک و کانادا از دولت سوریه درخواست کردند حکم اعدام را لغو کند او در ماه مه ۱۹۶۵ در ملأ عام اعدام گردید.

بر اساس نظر برادر او موریس کوهن که او هم یک جاسوس موساد است، در زمان اعدام، الی کوهن نفر سوم برای جایگزینی نخست‌وزیر سوریه بود.

درخواست‌های خانواده کوهن برای بازگرداندن جسد او به اسرائیل چندین بار رد شده‌است. در سال ۲۰۰۷ دولت ترکیه اعلام کرد آمادگی وساطت بین سوریه و اسرائیل در این زمینه را دارد. در سال ۲۰۰۸ یکی از مقامات دولت حافظ اسد اعلام کرد که بقایای او در محل نامعلومی دفن است تا از بازگرداندن جسد او به اسرائیل جلوگیری شود.

فیلم جاسوس غیرممکن دربارهٔ زندگی او است. بخشی از موزه بین‌المللی جاسوسان در واشینگتن نیز به او اختصاص دارد.

منابع

• مشارکت کنندگان ویکی‌پدیای انگلیسی، "Eli Cohen"، بارگذاری شده در ۵ اردیبهشت ۹۱.
• سوپر جاسوس در جنگ نامقدس، جاکوب جاویتز، ۱۹۷۱.
• تاریخ مخفی موساد، توماس گوردون.