ضرابخانه

سکه دوران ناصری

ضرابخانه، محلی است که تولید سکه در آن انجام می گیرد.در ضرابخانه، پس از ذوب فلزات، با استفاده از قالب، پتک ویا چکش مخصوص، نقش مورد نظر را بر روی سکه حک می کنند.در ضرابخانه های سنتی در ایران از وسایل زیر استفاده می شد:

1. دستگاه سیاکی (گدازنده) برای ذوب و خالص کردن طلا و نقره.
2. دستگاه قرص کوبی که فلزات را به شکل قرص در می‌آورد.
3. دستگاه آهنگری برای شمش کردن فلزات.
4. دستگاه چرخ کشی برای نوار کردن شمشها به ضخامت معین.
5. دستگاه قطاعی برای قطعه قطعه کردن نوار فلزات.
6. دستگاه کهله کوبی، فلزات قطعه شده را پهن کرده، به اندازه سکه در می‌آورد.
7. دستگاه سفیدی گری، قرصهای زر و سیم را پاک می‌کرد.
8. دستگاه تخش کنی، قرصهای کم وزن را جدا کرده، مجدداً با وزن صحیح آماده می‌کرد.
9. دستگاه سکه کنی، قرصها را سکه می‌کند.

در دوران افشاریه و زندیه تا اواسط قاجاریه وضع ضرب سکه کم وبیش به همان صورت بود تا در سال ۱۲۸۲ هجری قمری، ناصرالدین شاه دستور داد ضرابخانه‌ای با روش جدید و به صورت ماشینی از فرانسه خریداری و به ایران وارد شود و پس از وقفه‌ای دوازده ساله، ضرابخانه جدید در سال ۱۲۹۴ قمری به دستیاری مستشاری اتریشی به نام پشان، کار خود را آغاز نمود.فکر ایجاد چنین ضرابخانهای، سال‌ها قبل از این تاریخ، یعنی به سال ۱۲۲۲ هجری قمری در زمان ولیعهدی عباس‌میرزا نایب‌السلطنه در تبریز مورد توجه بوده و اقدام به تهیه مسکوک رسمی یا چرخی شده بود، اما به علت گرانی هزینه در حدود ۲۰۰ قطعه سکه سیمین تهیه و ضرابخانه تعطیل شد.

محله ضرابخانه

به محل ضرب سکه ضرابخانه می گویند. محله ضرابخانه در شهر تهران تقاطع خیابان شریعتی ، بزرگراه همت و ابتدای خیابان پاسداران است. هنوز آثاری از ابنیه ضرابخانه قجری و پهلوی در آنجا باقی است. محل نشر سکه و اسکناس و موسسه عالی بانکداری ، موزه و مسجد ضرابخانه امروز در ابتدای خیابان پاسداران یادگار همان دوران است.

منابع

• مشارکت کنندگان ویکی پدیای فارسی؛ مقاله سکه‌شناسی ایرانی و اولین‌های تبریز در تاریخ ایران.
• «ضرابخانه». وبگاه آفتاب. دریافت‌شده در ۱۶ ژوئن ۲۰۱۱.
• «تأسیس ضرابخانه در دوران ناصرالدین شاه». دانشنامه رشد. دریافت‌شده در ۱۶ ژوئن ۲۰۱۱.

جستارهای وابسته

• امین‌الضرب.