زمان خورشیدی

زمان خورشیدی (به انگلیسی: Solar time) زمانی است که بوسیله خورشید اندازه‌گیری می‌شود. یکای این اندازه‌گیری روز است که بر پایه طلوع و غروب روزانه خورشید است و کهن‌ترین روش اندازه‌گیری برای بشر بوده است.

این زمان را به روش‌های گوناگونی می‌توان اندازه گرفت. برای نمونه موقعیت ظاهری خورشید در کره آسمان (کره‌ای فرضی است که با زمین هم‌مرکز است و شعاع بسیار زیادی دارد). زمان‌های محلی را نیز می‌توان با طول جغرافیایی بدست آورد.

در سیاراتی مانند زمین که حرکتی پسرونده دارند، روز نجومی کوتاه‌تر از روز خورشیدی است. در زمان ۱، خورشید و ستارگان هر دو در بالای سر قرار می‌گیرند. در زمان ۲، سیاره ۳۶۰ درجه چرخیده و دوباره ستارگان در بالای سر قرار گرفته‌اند (از ۱ به ۲ = یک روز نجومی). اما تا مدت کمی بعد یعنی تا زمان ۳ خورشید دوباره در بالای سر قرار نمی‌گیرد (از ۱ به ۳ = یک روز خورشیدی). به زبان ساده‌تر از زمان ۱ تا زمان ۲ زمین یک دور کامل می‌چرخد، اما بخاطر زاویه مورد نیاز برای بازگشت به حالت ۱ از زمان ۱ تا زمان ۳ طول می‌کشد که دوباره به زمان ظهر بازگردیم.

زمان خورشیدی ظاهری

زمان خورشیدی ظاهری را می‌توان با حرکت خورشید اندازه گرفت. پایه این اندازه‌گیری، فاصله زمانی‌ست که خورشید در یک روز دارد. این فاصله زمانی را می‌توان با ساعت خورشیدی یا فاصله بین دو نیم روز بدست آورد.

طول روز در زمان خورشیدی ظاهری ثابت نیست و در طول سال تغییر می‌کند و در کل 16 دقیقه انحراف از میانگین در فصل‌های مختلف را ایجاد می‌کند. این انحراف به دو دلیل رخ می‌دهد:

نخست، از آنجا که مسیر گردش زمین بدور خورشید بیضی است نه دایره، در فصل‌های مختلف طول روز متفاوت است و هنگامی که زمین به خورشید نزدیکتر است (حضیض) تندتر و زمانی که از آن دور است (اوج) کندتر حرکت می‌کند.

دوم، بدلیل کج بودن محور زمین، می‌‌توان اینگونه فرض کرد که خورشید روی دایرةالبروج نسبت به استوا کج حرکت می‌کند. ازینرو در هنگام اعتدال بهاری (نوروز) و اعتدال پائیزی (مهرگان)، خورشید بدلیل زاویه‌دار بودن با استوا، کندتر از سرعت میانگین حرکت می‌کند و در روز نخست زمستان و تابستان، خورشید موازی با استوا خواهد بود و سرعتش بیشتر از میانگین خواهد بود.

زمان خورشیدی میانگین

این گونه زمان خورشیدی، میانگینی را از طول یک روز می‌دهد بر پایه کره آسمان میدهد که در همه فصل‌های سال ثابت است.

بدلیل شتاب جزرومدی بین زمین و ماه این مقدار میانگین، در هر سده 1/4 هزارم ثانیه افزایش می‌یابد. (ماه شتاب زمین را کندتر و زمین شتاب ماه را زیادتر می‌کند.)

اختلاف بین زمان خورشیدی ظاهری و زمان خورشیدی میانگین را معادله زمان می‌گویند.

جستارهای وابسته

• زمان نجومی
• معادله زمان
• قوانین کپلر

منابع

ویکی‌پدیای انگلیسی