معرفتشناسی فرگشتی: تفاوت میان نسخه‌ها
Mahtabshadi (بحث | مشارکت‌ها) جز ←منابع |
|||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
در تقریر غیر فرگشتی (بدون تاکید بر فرگشت) بیشتر بر داد و ستد و دیالوگ مستمر بخشهای معرفت بشری، <ref>* {{یادکرد وب| نشانی= http://www.adinebook.com/gp/product/9649109064/ref=sr_1_1000_1/180-9271731-898668| عنوان= قبض و بسط تئوریک شریعت: نظریه تکامل معرفت دینی | نویسنده= | ناشر= آدینه بوک| تاریخ= | تاریخ بازبینی=}}</ref> قبض و بسط پذیری معرفت بشری بدون تاکید بر تبیین زیرساختی فرگشت زیست شناختی <ref>قبض و بسط تئوریک شریعت، سروش، عبدالکریم، انتشارات فرهنگی صراط، تهران، چاپ دوم</ref> و ''محدودیت طاقت بشر'' و ''جرعه جرعه بودن علم'' و نیز ''گستردگی حقیقت'' <ref>رجایی، حمید ، نظریه المعرفه، فصل سوم، منشا تحولات در فهم بشر، نشر طلوع مهر، 1380.</ref> تاکید می شود.مثلاً [[ملا هادی سبزواری]] در شرح منظومه آورده است:« الحکمه هی العلم باحوال اعیان الموجودات علی ماهی علیه '''بقدر طاقه البشریه'''<ref>http://www.mizanonline.com/persian/1392/11/12/سهم-مشارکت-مسلمانان-در-فلسفه-2/</ref><ref>http://www.nooralsadegh.ir/component/k2/item/415-شوخی-با-عقل.html</ref> یا مثلاً در بخش معرفت شناسی فرهنگنامه تخصصی رجاء آمده است: |
در تقریر غیر فرگشتی (بدون تاکید بر فرگشت) بیشتر بر داد و ستد و دیالوگ مستمر بخشهای معرفت بشری، <ref>* {{یادکرد وب| نشانی= http://www.adinebook.com/gp/product/9649109064/ref=sr_1_1000_1/180-9271731-898668| عنوان= قبض و بسط تئوریک شریعت: نظریه تکامل معرفت دینی | نویسنده= | ناشر= آدینه بوک| تاریخ= | تاریخ بازبینی=}}</ref> قبض و بسط پذیری معرفت بشری بدون تاکید بر تبیین زیرساختی فرگشت زیست شناختی <ref>قبض و بسط تئوریک شریعت، سروش، عبدالکریم، انتشارات فرهنگی صراط، تهران، چاپ دوم</ref> و ''محدودیت طاقت بشر'' و ''جرعه جرعه بودن علم'' و نیز ''گستردگی حقیقت'' <ref>رجایی، حمید ، نظریه المعرفه، فصل سوم، منشا تحولات در فهم بشر، نشر طلوع مهر، 1380.</ref> تاکید می شود.مثلاً [[ملا هادی سبزواری]] در شرح منظومه آورده است:« الحکمه هی العلم باحوال اعیان الموجودات علی ماهی علیه '''بقدر طاقه البشریه'''<ref>http://www.mizanonline.com/persian/1392/11/12/سهم-مشارکت-مسلمانان-در-فلسفه-2/</ref><ref>http://www.nooralsadegh.ir/component/k2/item/415-شوخی-با-عقل.html</ref> یا مثلاً در بخش معرفت شناسی فرهنگنامه تخصصی رجاء آمده است: |
||
::'''''تجرع علم'''، ''وضعیتی'' است برای استفاضه ی علم از مبدا آن و عبارت از این است که علم جرعه جرعه در کام ذهن و جان متعلم قرار می گیرد. '''زیرا گنجانه ی متعلم بی نهایت نیست اما گستره ی علم بی نهایت است.''' تجرع در الهامات که دریافت قطعه ای معرفت بطور دفعی است نیز جریان دارد. چون در [[الهام]] اگر چه دفعیت وجود دارد، اما باز تا قطعه بعدی فاصله ای که رخ می دهد و همین هم تجرع نام دارد.''<ref>http://b2n.ir/26429</ref> گاهی اقسام تحول و کمال یافتن فهم را تا دوازده نوع برشمرده اند.<ref>http://b2n.ir/62253</ref> (نگا. [[نظریه ذره ای کهکشان سانی بودن علم]]) |
::'''''تجرع علم'''، ''وضعیتی'' است برای استفاضه ی علم از مبدا آن و عبارت از این است که علم جرعه جرعه در کام ذهن و جان متعلم قرار می گیرد. '''زیرا گنجانه ی متعلم بی نهایت نیست اما گستره ی علم بی نهایت است.''' تجرع در الهامات که دریافت قطعه ای معرفت بطور دفعی است نیز جریان دارد. چون در [[الهام]] اگر چه دفعیت وجود دارد، اما باز تا قطعه بعدی فاصله ای که رخ می دهد و همین هم تجرع نام دارد.''<ref>[http://b2n.ir/26429 اندیشنامه رجاء 2010]</ref> گاهی اقسام تحول و کمال یافتن فهم را تا دوازده نوع برشمرده اند.<ref>[http://b2n.ir/62253 اندیشنامه تخصصی طلوع مهر]</ref> (نگا. [[نظریه ذره ای کهکشان سانی بودن علم]]) |
||
همچنین در نظریه ی دیگر ([[قبض و بسط تئوریک شریعت]]) گفته شده است: |
همچنین در نظریه ی دیگر ([[قبض و بسط تئوریک شریعت]]) گفته شده است: |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
4. از انجا سامانه ادراکی همه دانشمندان کمابیش یکسان علم میکند و همه شیوه های تجربی، عقلی و شهودی و تاریخی از اصول مشابهی استفاده میکنند علم به صورت فراکتالی تولید میشود. |
4. از انجا سامانه ادراکی همه دانشمندان کمابیش یکسان علم میکند و همه شیوه های تجربی، عقلی و شهودی و تاریخی از اصول مشابهی استفاده میکنند علم به صورت فراکتالی تولید میشود. |
||
5. [[عصر دیجیتال]] ، ساختار کهکشان سانی علم را عیان تر کرده است و ''دیگر علوم در کتابها نمیگنجند'' بلکه علوم را وبگاه های برخط و دیالوگهای مستمر بشری میتوانند حمل کنند.<ref>http://l1l.ir/nzm</ref> وی معتقد است این نظریه به رشد علم بطور خلاقانه کمک میکند.<ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13950419001386 مقاله فارس نیوز،فلسفه علم و تولید علم اسلامی،يکشنبه ۱۴ آذر ۱۳۹۵ - ۱۱:۵۱]</ref> |
5. [[عصر دیجیتال]] ، ساختار کهکشان سانی علم را عیان تر کرده است و ''دیگر علوم در کتابها نمیگنجند'' بلکه علوم را وبگاه های برخط و دیالوگهای مستمر بشری میتوانند حمل کنند.<ref>[http://l1l.ir/nzm عنوان پیوند]</ref> وی معتقد است این نظریه به رشد علم بطور خلاقانه کمک میکند.<ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13950419001386 مقاله فارس نیوز،فلسفه علم و تولید علم اسلامی،يکشنبه ۱۴ آذر ۱۳۹۵ - ۱۱:۵۱]</ref> |
||
''«یکپارچگی علوم، هنجار علم است و عبارت است از «تعامل درست همسود و ژرف علم ساختی» با مشارکت ذرّه¬ای و خوشه¬ای علوم، در ساخت مفاهیم علومی ریز و درشت در کهکشان ذهن جمعی عالمان. این هنجار، خواه ناخواه رخ می دهد. ساختار علوم، ذرّه ای کهکشان سان است و تعاملات مفاهیم، بسیار گسترده است. این همان یکپارچگی علم در دیدگاه ما است. علوم، در مقام تحقّق، اگر یکپارچه نیستند، در سیر استکمال، ولی رو به یکپارچگی دارند. ثوابت ابدی و ازلی معرفت نیز در این کهکشان بسیارند. زیرا کنش و واکنش مفاهیم، اعم از شکستن درستی گزاره ها است... علوم در «تعامل علم ساختی» بسیار گسترده، پیوسته، مباشر و مشرف بر یکدیگر قرار دارند. در این داد و ستد گسترده، «مفاهیم علومی» بسیار فربه و پیچیده¬ای زاده می¬شود. علوم، بواسطۀ این مفاهیم علومی، یافته¬های خود را به اشتراک می¬گذارند و یکدیگر را فهم می¬کنند. علوم، به گنجانۀ «حس مشترک» دانشمندان سرازیر می¬شود. می¬توان گفت در این دوره، علوم، پیوسته در پی تامین «انسجام فراگیر» هستند و در این دوره علوم، بدرستی در کتاب¬ها نمی¬گنجد و بیشتر در «سپهر معرفت» یافت خواهد شد.»'' <ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=آفرینندگی، تفکر جانبی و باور دینی (درآمدی به تولید علم)|نویسنده=حمید رجایی|ترجمه=|ناشر=انتشارات شهر من |چاپ=اول|شهر=اصفهان|کوشش=|ویرایش= راضیه ابولحسنی|صفحه120=|سال=۱۳۸۹|شابک=6-8-96045-600-978 }}</ref><ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13950419001386 حمید رجایی، تولید علم انسانی اسلامی 1395]</ref> دیدگاه تعامل و داد و ستد شدید میان علوم موافقان زیادی دارد. <ref>http://marifat.nashriyat.ir/node/2694#_ftn1</ref><ref>محيطى اردكان، محمدعلى (1392) مجلۀ معرفت، سال بيست و دوم ـ شماره 188 ـ مرداد 1392، 29ـ42</ref><ref>http://fa.journals.sid.ir/ViewPaper.aspx?id=239872</ref> |
''«یکپارچگی علوم، هنجار علم است و عبارت است از «تعامل درست همسود و ژرف علم ساختی» با مشارکت ذرّه¬ای و خوشه¬ای علوم، در ساخت مفاهیم علومی ریز و درشت در کهکشان ذهن جمعی عالمان. این هنجار، خواه ناخواه رخ می دهد. ساختار علوم، ذرّه ای کهکشان سان است و تعاملات مفاهیم، بسیار گسترده است. این همان یکپارچگی علم در دیدگاه ما است. علوم، در مقام تحقّق، اگر یکپارچه نیستند، در سیر استکمال، ولی رو به یکپارچگی دارند. ثوابت ابدی و ازلی معرفت نیز در این کهکشان بسیارند. زیرا کنش و واکنش مفاهیم، اعم از شکستن درستی گزاره ها است... علوم در «تعامل علم ساختی» بسیار گسترده، پیوسته، مباشر و مشرف بر یکدیگر قرار دارند. در این داد و ستد گسترده، «مفاهیم علومی» بسیار فربه و پیچیده¬ای زاده می¬شود. علوم، بواسطۀ این مفاهیم علومی، یافته¬های خود را به اشتراک می¬گذارند و یکدیگر را فهم می¬کنند. علوم، به گنجانۀ «حس مشترک» دانشمندان سرازیر می¬شود. می¬توان گفت در این دوره، علوم، پیوسته در پی تامین «انسجام فراگیر» هستند و در این دوره علوم، بدرستی در کتاب¬ها نمی¬گنجد و بیشتر در «سپهر معرفت» یافت خواهد شد.»'' <ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=آفرینندگی، تفکر جانبی و باور دینی (درآمدی به تولید علم)|نویسنده=حمید رجایی|ترجمه=|ناشر=انتشارات شهر من |چاپ=اول|شهر=اصفهان|کوشش=|ویرایش= راضیه ابولحسنی|صفحه120=|سال=۱۳۸۹|شابک=6-8-96045-600-978 }}</ref><ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13950419001386 حمید رجایی، تولید علم انسانی اسلامی 1395]</ref> دیدگاه تعامل و داد و ستد شدید میان علوم موافقان زیادی دارد. <ref>http://marifat.nashriyat.ir/node/2694#_ftn1</ref><ref>محيطى اردكان، محمدعلى (1392) مجلۀ معرفت، سال بيست و دوم ـ شماره 188 ـ مرداد 1392، 29ـ42</ref><ref>http://fa.journals.sid.ir/ViewPaper.aspx?id=239872</ref> |
||
نسخهٔ ۲۲ دسامبر ۲۰۱۶، ساعت ۰۷:۰۱
معرفتشناسی تکاملی (به انگلیسی Evolutionary Epistemology) نظریه‌ای است در حوزه ی معرفت شناسی که بر تکامل پذیری فهم و ادراک بشر تاکید دارد. اما تقریر های بسیار متنوعی در مورد تکامل پذیری فهم تاکنون صادر و بیان شده است. دردهه های اخیر، بسیاری از زیستشناسان و فیلسوفان علاقه وافری به معرفتشناسی تکاملی پیدا کرده‌اند. در این دیدگاه استدلال میشود که نه تنها توانایی‌های شناختی انسان‌ها (و حتی جانوران)، نتیجهٔ تکامل زیستی‌اند، بلکه خود تکامل را می‌توان به عنوان یک فرایند شناختی توصیف کرد.[۱]
تاریخچه
معرفتشناسی تکاملی به مثابه یک اصطلاح توسط دونالد توماس کمبل با هدف بازسازی علم و به‌طور کلی معرفت، بر پایه‌های علوم زیستی، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی وضع شده است.[۲] و شاید هم از نظریه تکامل داروین ریشه گرفت (کتاب‌های خاستگاه گونه ها و تبار انسان اثر چارلز داروین) و سپس با تعبیر فرگشت توسعه یافت.[۳] بر اساس نظریه داروین گونه‌های زیستی با گذشت زمان تکامل می‌یابند. این گونه سازگاری‌ها نسبت به محیط شانس بیشتری برای زنده ماندن دارند. در زیست‌شناسی تکاملی جانداران از طریق انطباق پذیری با محیط میتوانند معرفت خود را نسبت به محیط افزایش (بهبود وتکامل)دهند. این نظریه اولین بار توسط کمبل مطرح شد و توسط کارل پوپر [۴] بسط داده شد.[۵] اما اینک این رویکرد، گاهی یک رهیافت طبیعت گرایانه و گاه شامل رهیافتهای الهی نیز هست. که براهمیت تکامل پذیری فهم بشر و دامنه ی گسترده حقیقت، تاکید می کند.[۶][۷] در تقریر فرگشتی برای حرکت طبیعت پدیده ها، دو نقش وجود دارد، در نقش اول، انتخاب طبیعی زاینده و حفظ کننده و اعتماد پذیری حواس و مکانیزم های شناختی ماست. همچنان که میان آن مکانیزم ها و جهان سازگاری ایجاد می کند. در نقش دوم، یادگیری خطا و آزمایش و فرگشت نظریه های علمی به عنوان فرایندهای طبیعی تفسیر می شوند.[۸][۹][۱۰]
مدلها و دیدگاه های فرگشتی
در معرفتشناسی تکاملی، مدل ها و استعاره ها به مانند ابزارهای ارتباطی مسایلِ مختلف، از تکاملِ زیستی تا رشد معرفت علمی را به هم مرتبط میکنند. در این میان کمبل می گویند: "تکامل زیستی خودش فرایندی معرفتی است." اما تولمین می‌گویند که تغییر مفهومی،[32] فرایندی تکاملی شبیه به فرایند انتخاب طبیعی است. تولمین معتقد است که مفاهیم علمی رقیب در فرایند انتخاب طبیعی مورد گزینش دانشمندان قرار می‌گیرند. برخی دیگر، از جمله دیوید هال انتخابِ طبیعی زیستی و تکاملِ فهمِ علمی را دو نمونه از یک فرایند واحد می دانند. عده ای دیگر از جمله پلاتکین ، ژیگو و بلکمور فرایندهای انتخابی را در همه جا پی‌می‌گیرند و نگرشی را که به نام داروینیسم جهانی[۱۱] شناخته شده است توسعه داده‌اند.[۱۲]
رویکرد غیر فرگشتی
در تقریر غیر فرگشتی (بدون تاکید بر فرگشت) بیشتر بر داد و ستد و دیالوگ مستمر بخشهای معرفت بشری، [۱۳] قبض و بسط پذیری معرفت بشری بدون تاکید بر تبیین زیرساختی فرگشت زیست شناختی [۱۴] و محدودیت طاقت بشر و جرعه جرعه بودن علم و نیز گستردگی حقیقت [۱۵] تاکید می شود.مثلاً ملا هادی سبزواری در شرح منظومه آورده است:« الحکمه هی العلم باحوال اعیان الموجودات علی ماهی علیه بقدر طاقه البشریه[۱۶][۱۷] یا مثلاً در بخش معرفت شناسی فرهنگنامه تخصصی رجاء آمده است:
- تجرع علم، وضعیتی است برای استفاضه ی علم از مبدا آن و عبارت از این است که علم جرعه جرعه در کام ذهن و جان متعلم قرار می گیرد. زیرا گنجانه ی متعلم بی نهایت نیست اما گستره ی علم بی نهایت است. تجرع در الهامات که دریافت قطعه ای معرفت بطور دفعی است نیز جریان دارد. چون در الهام اگر چه دفعیت وجود دارد، اما باز تا قطعه بعدی فاصله ای که رخ می دهد و همین هم تجرع نام دارد.[۱۸] گاهی اقسام تحول و کمال یافتن فهم را تا دوازده نوع برشمرده اند.[۱۹] (نگا. نظریه ذره ای کهکشان سانی بودن علم)
همچنین در نظریه ی دیگر (قبض و بسط تئوریک شریعت) گفته شده است:
- پاره‌های مختلف معرفت بشری در داد و ستد مستمرند و ربطی وثیق با یکدیگر دارند. اگر در علم نکته بدیعی روی نماید معرفت شناسی و یا فلسفه را متاثر میکند. تحول فهم فلسفی فهم آدمی درباره انسان و جهان را عوض میکند. انسان جهان که چهره دیگری یافت معرفت دینی هم معنای تازه به خود می‌گیرد...[۲۰]
بنابراین امروزه مسئله تکامل فهم لزوماً مستند به تقریر فرگشتی نیست بلکه نزد برخی از فلاسفه فهم بهتر همواره از یک پدیده ممکن است و این به خاطر عروض تکامل و تحول بطور هر از گاه نیست، بلکه تعامل علم ساختی انسان و حقیقت خواهان تحول و تکامل است. مشکل می توان تقریر شفافی در مورد تکامل معرفت در حوزه الیهات سراغ گرفت که سپهر معرفت بشری را به تفصیل توضیح دهد و مورد توافق عالمان دین باشد.
اصول نظریه ذره ای کهکشان سانی بودن علم که از نظریه قبض و بسط تئوریک شریعت متفاوت است، تکامل پذیری غیرفرگشتی را اینگونه بیان می دارد:
1. جهان عین جهانی یکپارچه و بی تناقض است.
2. علوم در کار تبیین و بازنمایی جهان عین هستند. حال به هر شیوه ای و در هر ساحتی.
3. شکل هنجاری و بایسته علوم این است که همه شاخه ها ورشته های علمی در حس مشترک عالمان و محققان بتوانند به سازواری مداوم و هم نمایی کامل دست یابند.
4. از انجا سامانه ادراکی همه دانشمندان کمابیش یکسان علم میکند و همه شیوه های تجربی، عقلی و شهودی و تاریخی از اصول مشابهی استفاده میکنند علم به صورت فراکتالی تولید میشود.
5. عصر دیجیتال ، ساختار کهکشان سانی علم را عیان تر کرده است و دیگر علوم در کتابها نمیگنجند بلکه علوم را وبگاه های برخط و دیالوگهای مستمر بشری میتوانند حمل کنند.[۲۱] وی معتقد است این نظریه به رشد علم بطور خلاقانه کمک میکند.[۲۲]
«یکپارچگی علوم، هنجار علم است و عبارت است از «تعامل درست همسود و ژرف علم ساختی» با مشارکت ذرّه¬ای و خوشه¬ای علوم، در ساخت مفاهیم علومی ریز و درشت در کهکشان ذهن جمعی عالمان. این هنجار، خواه ناخواه رخ می دهد. ساختار علوم، ذرّه ای کهکشان سان است و تعاملات مفاهیم، بسیار گسترده است. این همان یکپارچگی علم در دیدگاه ما است. علوم، در مقام تحقّق، اگر یکپارچه نیستند، در سیر استکمال، ولی رو به یکپارچگی دارند. ثوابت ابدی و ازلی معرفت نیز در این کهکشان بسیارند. زیرا کنش و واکنش مفاهیم، اعم از شکستن درستی گزاره ها است... علوم در «تعامل علم ساختی» بسیار گسترده، پیوسته، مباشر و مشرف بر یکدیگر قرار دارند. در این داد و ستد گسترده، «مفاهیم علومی» بسیار فربه و پیچیده¬ای زاده می¬شود. علوم، بواسطۀ این مفاهیم علومی، یافته¬های خود را به اشتراک می¬گذارند و یکدیگر را فهم می¬کنند. علوم، به گنجانۀ «حس مشترک» دانشمندان سرازیر می¬شود. می¬توان گفت در این دوره، علوم، پیوسته در پی تامین «انسجام فراگیر» هستند و در این دوره علوم، بدرستی در کتاب¬ها نمی¬گنجد و بیشتر در «سپهر معرفت» یافت خواهد شد.» [۲۳][۲۴] دیدگاه تعامل و داد و ستد شدید میان علوم موافقان زیادی دارد. [۲۵][۲۶][۲۷] این نظریه در کلیت خود موافقان مثلاً سید محمد نقیب العطاس [۲۸] و منتقدانی نیز دارد.[۲۹]
پیوند به بیرون
- http://riffwiki.com/Galaxy-like_and_gradual_correspondence_theory Galaxy-like and gradual correspondence theory
- Creativity, Lateral thinking and Religiuse belife
منابع
- نظریه معرفتشناسی تکاملی پوپر و نگاهی انتقادی به. کاربردهای آن در تعلیم و تربیت. پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت،159 -184، صفار حیدری، دانشگاه فردوسی مشهد.
- اسفار اربعه، ملاصدرا، السفر الأول/ المسلک الأول / مقدمة / غایت فلسفه نظری و عملی/ ج1/ص 20 و 21
- پژوهش‌نامه مبانی تعلیم و تربیت، نظریه معرفت شناسی تکاملی پوپرو نگاهی انتقادی به کاربردهای آن در تعلیم و تربیت، حجت صفارحیدری. سال. 1, شماره. 1: بهار و تابستان ۱۳۹۰.
- حمید رجایی. آفرینندگی، تفکر جانبی و باور دینی (درآمدی به تولید علم). ویرایش راضیه ابولحسنی. چاپ اول. اصفهان: انتشارات شهر من، ۱۳۸۹. شابک ۶-۸-۹۶۰۴۵-۶۰۰-۹۷۸.
- فلسفه علم و تولید علم اسلامی حمید رجایی
- طلوع مهر (تارنمای علمی حمید رجایی)
- آسیب ها، مخاطرات و فواید نظریه کهکشان سانی علم / مقاله ای از مهدی مشکاتیان
- سخنرانی ایمانوئل لیما در تد
- The Book of Trees: Visualizing Branches of Knowledge (2014), Princeton Architectural Press, ISBN 978-1-616-89218-0
- Visual Complexity: Mapping Patterns of Information (2011), Princeton Architectural Press, ISBN 978-1-568-98936-5
- Karl Popper on Stanford Encyclopedia of Philosophy
- Karl Popper: Political Philosophy Internet Encyclopedia of Philosophy
پانویس
- ↑ Campbell, D.T. “Evolutionary Epistemology”, Schlipp, P. A. (Ed.), The Philosophy of Karl Popper, LaSalle, IL: Open Court, 1974, p.413
- ↑ http://pi.srbiau.ac.ir/article_7821_1463.html#_ftn5
- ↑ Bradie, M., “Assessing Evolutionary Epistemology”, Biology and Philosophy 1, 1986
- ↑ Karl Popper: Political Philosophy Internet Encyclopedia of Philosophy
- ↑ پژوهش‌نامه مبانی تعلیم و تربیت، نظریه معرفت شناسی تکاملی پوپرو نگاهی انتقادی به کاربردهای آن در تعلیم و تربیت، حجت صفارحيدري. سال. 1, شماره. 1: بهار و تابستان ۱۳۹۰.
- ↑ Stanford Encyclopedia of Philosophy
- ↑ http://www.iep.utm.edu/popp-pol/#SH2d
- ↑ "Evolutionary Epistemology" (به انگلیسی). دانشنامه فلسفه استنفورد. ۱۱ ژوئن ۲۰۰۱. Retrieved 10 June 2015.
- ↑ http://www.amazon.com/Richard-Dawkins-Reflections-Scientists-Philosophers/dp/0199291160/181-7767024-3921456?ie=UTF8&n=283155&redirect=true&ref_=dp_proddesc_0&s=books
- ↑ Evolutionary Epistemology Volume 190 of the series Synthese Library pp 405-431
- ↑ http://pi.srbiau.ac.ir/article_7821_1463.html#_ftn25
- ↑ Bradie, M. “Evolutionary Epistemology”, The Philosophy of Science An Encyclopedia, Sarkar, S. Pfeifer, J. (Eds.), Routledge, New York., 2006, p.257-58
- ↑ * «قبض و بسط تئوریک شریعت: نظریه تکامل معرفت دینی». آدینه بوک.
- ↑ قبض و بسط تئوریک شریعت، سروش، عبدالکریم، انتشارات فرهنگی صراط، تهران، چاپ دوم
- ↑ رجایی، حمید ، نظریه المعرفه، فصل سوم، منشا تحولات در فهم بشر، نشر طلوع مهر، 1380.
- ↑ http://www.mizanonline.com/persian/1392/11/12/سهم-مشارکت-مسلمانان-در-فلسفه-2/
- ↑ http://www.nooralsadegh.ir/component/k2/item/415-شوخی-با-عقل.html
- ↑ اندیشنامه رجاء 2010
- ↑ اندیشنامه تخصصی طلوع مهر
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی حوزه
- ↑ عنوان پیوند
- ↑ مقاله فارس نیوز،فلسفه علم و تولید علم اسلامی،يکشنبه ۱۴ آذر ۱۳۹۵ - ۱۱:۵۱
- ↑ حمید رجایی (۱۳۸۹)، آفرینندگی، تفکر جانبی و باور دینی (درآمدی به تولید علم) (ویراست راضیه ابولحسنی)، اصفهان: انتشارات شهر من، شابک ۶-۸-۹۶۰۴۵-۶۰۰-۹۷۸ مقدار
|شابک=را بررسی کنید: invalid prefix (کمک) پارامتر|چاپ=اضافه است (کمک) - ↑ حمید رجایی، تولید علم انسانی اسلامی 1395
- ↑ http://marifat.nashriyat.ir/node/2694#_ftn1
- ↑ محيطى اردكان، محمدعلى (1392) مجلۀ معرفت، سال بيست و دوم ـ شماره 188 ـ مرداد 1392، 29ـ42
- ↑ http://fa.journals.sid.ir/ViewPaper.aspx?id=239872
- ↑ درآمدی بر جهان‌شناسی اسلامی (ترجمه فارسی مجموعه آثار سیدمحمد نقیب العطاس)ناشر : دانشگاه تهران، موسسه مطالعات اسلامی تعداد صفحات : 232 تاریخ نشر : 1374/10/11 رده دیویی : 02907 شابک : 978-964-212-096-3
- ↑ آسیب ها، مخاطرات و فواید نظریه کهکشان سانی علم / مقاله ای از مهدی مشکاتیان