عشقی (سازنده ساز)
عشقی محمد نوایی | |
|---|---|
| زادهٔ | ۱۲۸۲ خورشیدی حسن‌آباد، تهران |
| درگذشت | ۳۰ آذر ۱۳۶۶ خورشیدی (۸۴ سال) |
| آرامگاه | بهشت زهرا، قطعهٔ ۱۰۴ ردیف ۶۷ شمارهٔ ۳۸ |
| ملیت | ایرانی |
| پیشه | سازندهٔ سه‌تار |
| همسر | مجرد |
محمد نوایی معروف به عشقی (زادهٔ ۱۲۸۲ - درگذشتهٔ ۳۰ آذر ۱۳۶۶) سازندهٔ ساز سه‌تار اهل ایران بود.[۲][۳][۱]
زندگی‌نامه
[ویرایش]عشقی در ۱۲۸۲ در حسن‌آباد تهران از پدری اهل کنگاور زاده شد[۴] و پس از درگذشت پدرش در ۱۲ سالگیش، برای تأمین مخارج زندگی خود و خانواده‌اش در کارگاه نجّاری کار می‌کرد[۴] و از ۱۳ سالگی ساختن ساز سه‌تار را نزد سه‌تارسازی به نام سیدجلال آغاز کرد. در سال ۱۳۵۰ بنا به دعوت داریوش صفوت با مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ایران همکاری کرد. او علاوه‌بر سه‌تار، تار هم می‌ساخت امّا علاقهٔ اصلیش ساخت سه‌تار بود. نوازندگانی همچون احمد عبادی ساز عشقی را بهترین سه‌تار می‌دانسته‌اند.
ویژگی سازهای عشقی
[ویرایش]تحکیم کاسه، تحدب صفحه، و خوش دست بودن از ویژگی‌های سازهای ساختهٔ عشقی است؛ ولی ویژگی بازر آن بالانس صدا دهی در اکتاوهای زیر و بم، خوش صدایی همهٔ سیم‌ها، به‌صورت ابریشمی و مخملی و قابلیت مضراب خوری که در تمام کوک‌ها خوش می‌خواند و دارای دو مشخصهٔ ظاهری یکی به شکل اشک که در گلویی سه‌تار و معمولاً با صدف سفیدکار شده‌است و کلمهٔ «عشقی» که در بالاترین قسمت کاسه، در کنار سیم گیر (قسمتی که دست هنگام نواختن روی کاسه گذاشته می‌شود) با خطی عامیانه و با مداد حک می‌کرد. البته تمام سازهای عشقی مهر ندارند.
زندگی شخصی
[ویرایش]عشقی در جوانی ازدواج کرد، زندگی مشترک او بیست روز طول کشید و دیگر هرگز ازدواج نکرد.[۴]
درگذشت
[ویرایش]عشقی پس از سیل ۱۳۶۶ تجریش در گل‌ولای پیدا شد و پس از انتقال به بیمارستان مدّتی بهبود پیدا کرد و سپس سه ماه بعد درگذشت.[۱] او را در بهشت زهرا، قطعهٔ ۱۰۴ ردیف ۶۷ شمارهٔ ۳۸ دفن کردند.
دربارۀ عشقی
[ویرایش]فرمان مرادی کتابی با عنوان سوز و ساز عشقی دربارۀ هنر و زندگی محمد نوایی تألیف کرده که توسط نشر تصنیف به چاپ رسیده‌است.[۵]
منابع
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ «بعد از سیل تجریش؛ عشقی را توی گل‌ولای پیدا کردند/ساز یحیی موقعی معنی پیدا می‌کند که در دستان جلیل شهناز باشد». ش. ۵۴۰۷۵۳. ایلنا. ۲۶ مهر ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۲ ژوئیه ۲۰۲۰.
- ↑ ستایشگر، مهدی (۱۳۷۶). نام نامه موسیقی ایران زمین. صص. ۲۸۹–۲۹۱. شابک ۹۷۸۹۶۴۴۲۳۳۷۷۷.
- ↑ مرادی، فرمان (۱۳۸۷). سوز و ساز عشقی. صص. ۱۵–۲۰. شابک ۹۷۸۹۶۴۷۹۷۵۱۳۱.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ «سازنده سه‌تار محمد نوایی (ملقب به عشقی)». حوزه هنری. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲ ژوئیه ۲۰۲۰.
- ↑ خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): یک نوازنده و سازندۀ ساز درگذشت، نوشته‌شده در ۳ خرداد ۱۴۰۳؛ بازدید در ۷ خرداد ۱۴۰۳.