بحث:رنگ (موسیقی ایرانی)

پیوندهای خارجی اصلاح شدند (اکتبر ۲۰۱۹)

سلام همکاران ویرایشگر.

من به‌تازگی ۱ پیوند خارجی موجود در رنگ (موسیقی ایرانی) را اصلاح کردم. لطفاً ویرایشم را بازبینی کنید. اگر پرسشی دارید یا می‌خواهید ربات پیوندها یا چند صفحه را نادیده بگیرد، لطفاً این راهنمای ساده را برای دریافت اطلاعات بیشتر ببینید. من تغییرات زیر را انجام دادم:

• بایگانی https://archive.is/20120604093923/http://www.rhythmweb.com/persia/forms.htm به http://www.rhythmweb.com/persia/forms.htm افزوده شد.

لطفاً برای اصلاح خطاهای ربات به راهنما مراجعه کنید.

با احترام.—InternetArchiveBot (گزارش اشکال) ‏۲۰ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۶:۲۹ (UTC)

نمونه صوتی

@MBozorgmehr: اگر حوصله داشته باشید، یک پروژه برایتان دارم! در کتاب فخرالدینی که همینک در این مقاله افزودم، نزدیک ۱۰ صفحه‌اش مثال‌های رنگ‌های مختلف است که همگی از ردیف موسی معروفی نقل شده‌اند. از آنجا که معروفی در دههٔ ۱۳۴۰ درگذشته، چه این رنگ‌ها ساختهٔ خودش باشند و چه فولکور باشند، حق تکثیرشان سپری شده‌است. اگر حوصله داشته باشید که نت‌های مذکور را با ساز سنتور به صورت نمونهٔ صوتی در آورید عالی می‌شود! می‌توانم برایتان نسخهٔ پی‌دی‌اف آن صفحه‌ها را بفرستم. اگر نت‌نویسی‌شان را هم آماده کنید که دیگر نور علی نور می‌شود! تصور کنید که مقالهٔ رنگ در ویکی‌پدیا بشود اولین مرجعی که در آن هفت هشت رنگ مختلف از دستگاه‌های مختلف به صورت چندرسانه‌ای (هم نت، هم صوتی) در دسترس عموم قرار گرفته‌اند. حوصله و وقتش را دارید؟ — حجت/^بحث ‏۱۷ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۲:۰۸ (UTC)

@Huji: درود، چرا که نه، پیشنهاد خیلی خوبی است. من فقط برای موسیقی و مسایل مربوط به آن حوصله دارم :)، بفرستید تا هر دو را انجام دهم. --بزرگمهر (بحث) ‏۱۷ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۳:۵۴ (UTC)

@MBozorgmehr: برایتان فرستادم. احتمالاً تبدیل به دو ایمیل شده باشد. دریافت کردید خبر کنید. — حجت/^بحث ‏۱۷ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۳:۱۱ (UTC)

@Huji: ، دریافت شد. فقط دو سوال: از کتاب اصلی ردیف موسی معروفی استفاده کنم یا نت‌نویسی فخرالدینی؟ دوم: رِنگ‌هایی از دیگران مانند سماعی در این کتاب که فرستادی وجود دارد، آنها را هم بنویسم و اجرا کنم؟.--بزرگمهر (بحث) ‏۱۷ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۲۸ (UTC)

@MBozorgmehr: نت‌نویسی فخرالدینی قاعدتاً نباید فرقی با نت‌نویسی ردیف معروفی داشته باشد اما از هر کدام استفاده کنید عالی است.

در مورد رنگ‌های دیگران، مطمئن شوید که مشکل حق تکثیر نداشته باشد. سماعی هم در دههٔ ۱۳۲۰ درگذشته و اساساً آثار هنرمندانی که پیش از ۱۳۵۹ درگذشته باشند حق تکثیر ندارد. منظور البته آثاری است که در ایران خلق شده‌اند. — حجت/^بحث ‏۱۷ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۸:۱۹ (UTC)

@Huji: نسخهٔ فخرالدینی با معروفی فرقی ندارد ولی نسخهٔ معروفی ادامه دارد. تا چه حدود یا میزان نت‌نویسی شود؟ در این حد که ایمیل کردم کافی است؟--بزرگمهر (بحث) ‏۱۷ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۲۰:۲۵ (UTC)

در حدی که ایمیلی کردید هم به نظر من کافی است. — حجت/^بحث ‏۱۷ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۲۲:۰۵ (UTC)

@Huji: درود، تا اینجا اگر ایراد یا مشکلی نیست، ادامه بدهم؟ --بزرگمهر (بحث) ‏۱۹ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۵۹ (UTC)

@MBozorgmehr: تا اینجا فوق‌العاده است! شما به تصویر و صوت بپردازید، من هم سعی می‌کنم که برای هر رنگی یک بخش جدا بسازم با کمی توضیح متنی. — حجت/^بحث ‏۱۹ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۸:۲۰ (UTC)

@MBozorgmehr: چند نکته:

• پرونده‌ها را در قالب OGG بارگذاری کنید از WAV بهتر است؛ قالب OGG یک قالب آزاد است.
• پرونده‌ای که برای نستاری بارگذاری کردید از نظر سرعت اجرا کمی کند نیست؟ رنگ‌ها معمولاً کمی تندتر هستند. نسخه‌ای که من از این رنگ شنیده‌ام هم اندکی سرعتش بیشتر بود.
• پرونده‌ای که برای رنگ دلگشا بارگذاری کردید آیا با کوک خاصی بوده؟ یعنی با اعتدال مساوی بوده یا نه؟ چون به گوش من کمی غریب می‌آید (مخصوصاً اولی). با اینجا مقایسه کنید. البته آنجا سرعتش کمتر از معمول است (چون هدف ویوئو آموزش است).

ممنون! — حجت/^بحث ‏۲۲ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۳۶ (UTC)

@Huji: درود، پرونده‌ها در قالب OGG را یک بار قبلاً گفته بودید و در نرم‌افزار من کیفیت صدا را تا حد زیادی پایین می‌آورد، با این حال سعی می‌کنم راهی برایش پیدا کنم تا بقیه را با این فرمت بارگذاری کنم. رنگ دلگشا هم با کوک استاندارد و اعتدال مساوی است، ممکن است جایی بشنوید و اختلاف کوک و رَنگ ساز وجود داشته باشد که طبیعی است. در مورد سرعت نستاری هم دقیقاً همان است که در منبع آمده، ولی شاید در جایی نوازنده‌ای بستگی به سلیقه‌اش تندتر یا کندتر بنوازد. بازهم برای اطمینان بیشتر باید از Gm110m گرامی دو خواهش داشته باشم، یکی با توجه به اینکه ایشان تسلط کافی به ردیف و کوک، خصوصاً نوازندگی سنتور دارد، تقاضا کنم یک بار دیگر قطعات را با دقت بیشتری گوش کنند و به نکاتی که در بالا به آن اشاره کردید، توجه کند. دوم، حالا که دو رنگ دیگر به مقاله افزوده شده نت‌های میرزا عبداله را برایم ایمیل کنند تا آنها را هم اجرا کنیم. --بزرگمهر (بحث) ‏۲۲ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۹:۵۷ (UTC)

@MBozorgmehr: درود بر شما. البته خودتان استاد هستید اما چشم من هم چک می‌کنم و موارد را برایتان ارسال خواهم کرد. ارادتمند. Gm110m (بحث) ‏۲۲ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۲۰:۲۵ (UTC)

@MBozorgmehr: خروجی WAV را اگر با Audible (که رایگان هم هست) به OGG تبدیل کنید کیفیت را حفظ می‌کند. — حجت/^بحث ‏۲۲ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۲۱:۲۴ (UTC)

@Huji: درود، حربی را OGG بارگذاری کردم، آیا قبلی‌ها را هم در همان پرونده با قالب جدید مجدد بارگذاری کنم؟--بزرگمهر (بحث) ‏۲۳ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۳۸ (UTC)

• @MBozorgmehr: درود و خسته نباشید. یک اشتباهی در سرکلید رنگ دلگشای موسی‌خان اتفاق افتاده که فواصل نامأنوسی که به گوش جناب حجت آمده بود به خاطر این است. سر کلید باید «سی بمل، می کرن، لا کرن» باشد. شما احتمالاً با سرکلید دلگشای نورعلی‌خان اشتباه گرفتید که «سی بمل، می بمل، لا کرن و ر کرن» است. در اجرای رنگ فرح‌انگیز هم نوانسِ تریل‌ها و تکیه‌ها و زینت‌ها اگر با ظرافت بیشتری باشد فکر می‌کنم بهتر شود. Gm110m (بحث) ‏۲۳ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۶:۴۶ (UTC)

@Gm110m: درود و سپاس، همه ایرادات برطرف شد. البته یه اشتباه هم از طرف فخرالدینی وجود دارد که دلگشای معروفی را «سه‌گاه می کرن» نامیده که «سه گاه دو» است و دلگشای برومند را هم «سه‌گاه لا کرن» نامیده که آن هم با واخوان فا، «سه‌گاه فا» است.--بزرگمهر (بحث) ‏۲۳ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۸:۲۷ (UTC)

درود برشما. خسته نباشید مخصوصاً اجرای حربی که با سمپل تار و سنتور ترکیب شده خیلی خوب است. ارادتمند. Gm110m (بحث) ‏۲۴ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۷:۲۱ (UTC)

• @Huji: درود جناب حجت، به نظرم این مطلب هم در بخش تحلیل بیاید خوب است: به گفتهٔ عبدالله دوامی «باید درنظر داشت رنگ‌های ردیف برای رقص نیست، چون رنگ رقص با آن فرق می‌کند، آنها همانند ردیف نظمی دارند مثل رنگ پا، رنگ چرخ، رنگ نشستن و... که هرکدام ضرب و علم مخصوص دارد، ضرب و سازش هم هرکدام جداست. رنگ رقص بیشتر مقطع بوده و جر باقرخان کمانچه‌کش کمتر کسی آنها را به‌خوبی می‌دانست» (کتاب هفت دستگاه موسیقی ایران مجید کیانی، ص ۵۵) Gm110m (بحث) ‏۲۳ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۱۶ (UTC)

  @Gm110m: بیفزایید.

  اما (با کمال احترام به ایشان) نظرات جناب کیانی گاهی دور از درک عمومی بیشتر ردیف‌دانان است و نمی‌شود قضاوت کرد که ایشان واقعاً درست می‌گوید و اکثریت در اشتباهند، یا ایشان یک دیدگاه نادرستی را چون متفاوت است ترویج می‌دهد. — حجت/^بحث ‏۲۳ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۲۳:۱۸ (UTC)

  درود بر شما. قطعاً تعصبی روی نظرات جناب کیانی ندارم. البته ایشان هم از جناب دوامی نقل قول کرده‌اند اما در عمل هم این طور است که رنگ در ردیف از کاربرد اصلیش (که در محافل بیشتر برای رقص و شادی نواخته می‌شده)، جدا شده و در یک ترکیبی هنری٬ همراه با ظرافت‌های ردیف و بخشی از آن جا گرفته است. به همین خاطر است که مثلاً تمپو در رنگ‌های ردیف، معمولاً سنگین و موقر است. ارادتمند. Gm110m (بحث) ‏۲۴ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۷:۲۸ (UTC)

  @Gm110m: برداشت من از آنچه خوانده‌ام همین است که شما گفتید: رنگ، در اصل موسیقی رقص بوده اما (همچون باقی ابعاد موسیقی) در طول زمان و با تحریم شدن هرچه بیشتر هنر رقص، تغییر ماهیت داده و فرم «فاخر» آن شکل گرفته‌است. فاخر را در پرانتز نوشته چون به آن باور ندارم، اما احتمالاً کسانی که رنگ‌های «سنگین و رنگین» را ایجاد کردند یا ترویج دادند به فاخر بودنش معتقد بودند. این‌ها همه تحلیل خودم است و در مقاله جایی ندارد. — حجت/^بحث ‏۲۴ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۲۴ (UTC)

• @Huji: درود، در حال حاضر برای تمام زیربخش‌ها نمونه صوتی و تصویری ساختم، باید قطعاتی هم از راست‌پنجگاه، چهارگاه، افشاری، بیات ترک و ابوعطا، اگر وجود دارد آماده کنیم تا از تمام دستگاه‌ها یک نمونه داشته باشیم. یا اگر پیشنهاد دیگری دارید ارایه دهید تا انجام دهم.--بزرگمهر (بحث) ‏۲۶ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۵:۵۱ (UTC)

  @MBozorgmehr: خیر، لازم نیست. شرط جامع و مانع بودن، برای برگزیدگی است. برای خوبیدگی، همین که یک مثال از هر کدام آمده از حد انتظار هم باید بیشتر باشد.

  اگر مایلید که نسخه‌های دیگر تهیه کنید، می‌توانید در انبار بگذارید و در انتهای مقاله به آن‌ها پیوند بدهید (مثلاً با کمک {{رده-انبار}}) — حجت/^بحث ‏۲۶ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۸:۱۳ (UTC)

  @MBozorgmehr: خیر، لازم نیست. شرط جامع و مانع بودن، برای برگزیدگی است. برای خوبیدگی، همین که یک مثال از هر کدام آمده از حد انتظار هم باید بیشتر باشد.

  اگر مایلید که نسخه‌های دیگر تهیه کنید، می‌توانید در انبار بگذارید و در انتهای مقاله به آن‌ها پیوند بدهید (مثلاً با کمک {{انبار-رده}}) — حجت/^بحث ‏۲۶ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۸:۱۳ (UTC)

  @Huji: بسیار خب، فقط بخش کوچکی از رنگ ماهور درویش‌خان را در بخش تاریخچه می‌گذارم که در آن به نقش مهم وی در فرم رنگ اشاره شده‌است، به نظر من هم فعلاً همین اندازه کافی است.--بزرگمهر (بحث) ‏۲۶ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۸:۴۷ (UTC)

  @Huji: این را هم ساختم شاید در مقاله‌ای دیگر کاربرد داشته باشد.--بزرگمهر (بحث) ‏۲۸ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۹:۴۸ (UTC)

شلخو

درود، رنگ «شَلَخو» و رنگ «یک چوبه» هم در ماهور داریم که شهرت دارند. Gm110m (بحث) ‏۲۱ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۲۲:۳۹ (UTC)

@Gm110m: رنگ زیاد داریم. مقاله در حال حاضر همه را پوشش نمی‌دهد. بر اساس دسترسی‌مان به منابع (مخصوصاً منابعی که راجع به رنگ مذکور توضیح داده باشند و فقط به وجودش اشاره نکرده باشند) مقاله را گسترش می‌دهیم. اگر راجع به شلخو (که اسمش را خوانده بودم) و یک چوبه (که برایم جدید بود) منبع سراغ دارید، مقاله را گسترش بدهید. — حجت/^بحث ‏۲۱ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۲۲:۵۰ (UTC)

@Huji: درود بر شما. بله رنگ به‌خصوص نزد موسیقی‌دان‌های قدیم اهمیت ویژه‌ای داشته و همان‌طور گه گفتید زیادند. اما منظور من در ردیف‌های مهم از جمله ردیف میرزاعبدالله بود که شلخو و یک چوبه را در انتهای ماهور می‌نوازیم. البته در چهارگاهِ قدیم هم شلخو را می‌نواختند. مطالبی در مورد شلخو هست که ترجیح می‌دهم ابتدا اینجا بگذارم، اگر به نظرتان از نظر منبع، از وزن مناسب برخوردار بود، بعد به مقاله اضافه کنیم.

• «رنگ «شَلَخو» یا «شالاخو»:

«شلخو» واژه‌ای عبری و یهودی است به معنای پرندهٔ سیاه (در فرهنگ دهخدا هم این مطلب آمده است)

شلخو به احتمال زیاد ریشه در واژهٔ «شلیخ»، به معنای «صوت و آواز» نیز دارد.

رنگ شلخو در محلهٔ یهودیان تهران قدیم (سرچشمه و چهارراه سیروس ) که در اواخر دوره ی قاجار محل زندگی مطربان یهودی بوده است اجرا می‌شده و رقصی به همین نام در اجراهای تخت حوضی وجود داشته است.

این رنگ در انتهای دستگاه ماهور در ردیف میرزاعبدالله، قبل از ساقی‌نامه نواخته می‌شود، وزنش منطبق با (6
8) است به شکل: چنگ نقطه‌دار-دولاچنگ-چنگ (در ضرب اول) و چنگ-چنگ-چنگ (در ضرب دوم)

رنگ شلخو را همچنین در پرده‌های دستگاه چهارگاه، در انتهای دستگاه نیز می‌خواخته‌اند.

• رنگ «یک چوبه»:

این رنگ نیز در در انتهای دستگاه ماهور در ردیف میرزاعبدالله، قبل از شلخو نواخته می‌شود، وزنش منطبق با (3
4) است که با توجه به تمپوی نسبتاً تند در عمل 6
8 را تداعی می‌کند.

«یک چوبه» در لغت، به معنی خیمهٔ تک ستون است. در فرهنگ دهخدا به خیمه‌ای که دارای یک چوب (ستون) است معنی شده است .در موسیقی مازندران، قطعه‌ای سازی و مراسمی مربوط به کشتی و مراسم جشن و سرور بوده و توسط سرنا نواخته می شده است. یک چوبه در ردیف ریز مقامات است.

منابع

Gm110m (بحث) ‏۲۲ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۲۹ (UTC)

@Gm110m: این عالی است؛ به مقاله اضافه کنید، من بعداً روش ارجاع به یادکردها را به روشی که در مقاله به کار رفته مطابق می‌دهم. — حجت/^بحث ‏۲۲ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۰۱ (UTC)

@Huji: ببخشید بابت تأخیر. انجام شد. ارادتمند. Gm110m (بحث) ‏۲۲ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۵:۳۶ (UTC)

@Gm110m: پانویس‌ها را تمیزکاری کردم. برای مطالبی که از مجلات چاپی از طریق نورمگز پیدا می‌کنید از الگوی {{یادکرد ژورنال}} استفاده کنید و مقدار پارامتر توسط را برابر [[نورمگز]] قرار دهید. — حجت/^بحث ‏۲۲ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۲۵ (UTC)

نقطه‌ویرگول

@Taddah: در خصوص ویژه:تفاوت/29285306، همچنان که خودتان گفتید، کاربرد اصلی نقطه‌ویرگول این است که بین جملاتی قرار می‌گیرد که به تنهایی کامل هستند اما معنای یکدیگر را تکمیل می‌کنند. اینجا جملهٔ دوم به تنهایی کافی نیست: «به شکلی که همراهشان رقص شادی اجرا بشود». در نتیجه به نظر می‌رسد که کامای تنها درست‌تر از نقطه‌ویرگول است، نه؟

اگر مثلاً نوشته بودیم «رنگ‌ها معمولاً تندای میانه دارند؛ این باعث می‌شود که همراه رنگ‌ها رقص شادی اجرا شود.» آن وقت جملهٔ دوم یک جملهٔ کامل بود (فعل و فاعل و ... همه را داشت) و نقطه‌ویرگول مناسب می‌شد.

دست آخر این که یک عادت بدی که دارم این است که به جای مضارع ساده از مضارع التزامی استفاده می‌کنم («بشود» به جای «شود») که یادم است کاربر:Arash یک بار توضیح دادند چرا اشتباه است (اما پیدا نمی‌کنم کجا) ولی به هر حال هنوز این عادت بد برایم مانده‌است. — حجت/^بحث ‏۱۴ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۰۹ (UTC)

کاربر:Huji به نکته خوبی اشاره فرمودید. اتفاقاً، این برای خودم هم سوال بود که در اینجور موارد باید کاما گذاشت یا نقطه‌ویرگول. در این مورد خودم یک بار فکر کردم و در نهایت تصمیم گرفتم که از نقطه‌ویرگول استفاده کنم؛ چون جمله اول به تنهایی کامل است؛ پس نقطه ویرگول باید بهتر باشد تا ویرگول. وقتی که جمله به تنهایی کامل نباشد، کاما می‌گذاریم اما شاید قاعده‌اش همانطور که شما می‌گویید، اینطور باشد که باید کاما گذاشت. شاید هم بتوان گفت که هم نقطه‌ویرگول و هم کاما را می‌توان بکار برد. متاسفانه، کاربر آرش که پینگش کردید، چند هفته‌ای است که فعال نیستند تا بتوانیم از نظر سومش کمک بگیریم. Taddah (بحث) ‏۱۴ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۴۹ (UTC)

کاربر:Huji با درود، در وبسایت پانویس این سوال را مطرح کردم و جناب وحید دامن‌افشان گفتند که نقطه‌ویرگول برای این موارد مناسب است. در حقیقت، جمله اول هم کامل باشد، کافیست و نیاز نیست که لزوماً هردو جمله کامل باشند. Taddah (بحث) ‏۲۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۱۰ (UTC)