کیفیت تلرانس

کیفیت تلرانس یا درجه آی‌تی (به انگلیسی: IT Grade، مخفف International Tolerance)‏ یک شیوه دسته‌بندی استاندارد برای تلرانس است که در سال ۱۹۳۸ توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ایزو) در استاندارد ایزو ۲۸۶ (به انگلیسی: ISO 286) بیان گردیده‌است.

دسته‌بندی کیفیت‌ها

برای مشخص کردن دقت ابعادی و کیفیت ساخت از ۲۰ دسته عددی استفاده می‌شود که هر کدام برای کاربردی در صنعت مناسب هستند. این دسته‌ها از $IT01$ (کمترین تلرانس و بیشترین دقت) آغاز می‌شود و با $IT18$ (بیشترین تلرانس و کمترین دقت) پایان می‌پذیرد.

روش محاسبه

این روابط، صرفاً فرمول‌هایی تجربی هستند و بر اصول علمی مبتنی نیستند، اما مقداری قابل‌قبول را ارائه می‌دهند. روابط زیر تنها برای قطعات با ابعاد ۱ میلی‌متر تا ۵۰۰ میلی‌متر صادق است. برای محاسبه تلرانس بر حسب این روابط، ابتدا با دانستن اندازه اسمی قطعه، کران بالا ($D_{M}$) و پائین ($D_{m}$) آن را از جدول یافته و D را محاسبه می‌کنیم. (کران‌های بالا و پائین در جداول به ۱۳ بازه تقسیم شده‌اند) سپس با توجه به کیفیت مورد نیاز، I را پیدا کرده و تلرانس را با کمک آن می‌یابیم.

$I=0.45\cdot {\sqrt[{3}]{D}}+0.001\cdot D$

$D={\sqrt {(D_{M}\cdot D_{m})}}$

• D میانگین هندسی ردیفهای قطری از دامنه اندازه‌های اسمی ($D_{M}$ بیشینه و $D_{m}$ کمینه) [mm]
• I واحد تلرانس [µm]

کیفیت	$IT1$	$IT0$	$IT01$
تلرانس	$0.8+0.020D$	$0.5+0.012D$	$0.3+0.008D$

کیفیت	$IT4$	$IT3$	$IT2$
تلرانس	$({\sqrt[{5}]{10}})\cdot IT3$	$({\sqrt[{5}]{10}})\cdot IT2$	$({\sqrt[{5}]{10}})\cdot IT1$

کیفیت	$IT18$	$IT17$	$IT16$	$IT15$	$IT14$	$IT13$	$IT12$	$IT11$	$IT10$	$IT9$	$IT8$	$IT7$	$IT6$	$IT5$
تلرانس	$2500I$	$1600I$	$1000I$	$640I$	$400I$	$250I$	$160I$	$100I$	$64I$	$40I$	$25I$	$16I$	$10I$	$7I$

کاربرد کیفیت‌های مختلف در صنعت

در جدول زیر به طور خلاصه به کاربردهای اصلی هر سطح کیفیتی اشاره شده‌است.

کیفیت‌ها	کاربرد
IT01 تا IT5	دستگاه‌های اندازه‌گیری دقیق ابزار دقیق
IT5 تا IT7	موتورها ساخت ماشین‌های صنعتی ظریف ساخت قالب‌های ظریف
IT8 تا IT9	ساخت قالب ساخت ماشین‌های صنعتی
IT10 تا IT11	میله و سوراخ با انطباق عبوری
IT12 تا IT18	فرآیندهای تولیدی که دقت چندان بالایی ندارند خشن‌کاری ریخته‌گری آهنگری

جستارهای وابسته

• فهرست استانداردهای ایزو

پیوند به بیرون

• ایزو ۲۸۶ در وبگاه رسمی سازمان بین‌المللی استانداردسازی