پیش‌نویس:کهکشان کوتوله قوس

کهکشان کوتولهٔ قوس (SagDEG)، همانطور که از اسمش پیداست، یک کهکشان کوتوله بیضوی است که نسبت به راه شیری وضعیت اقماری دارد. یعنی مانند قمری که به دور سیاره میگردد، این کهکشان نیز مانند قمر به دور راه شیری میگردد. اما این کهکشان در کجا قرار دارد؟ فاصله اش چقد است؟ چند ستاره دارد؟ سرنوشتش چیست و چه اثری بر راه شیری داشت؟

در شروع کار، تعریف مختصری از کهکشان کوتوله و بیوضی ارائه دهیم: کهکشان کوتوله به کهکشانی گویند که کم‌نور و کم‌جرم است و تعداد ستارگان آن به مراتب کمتر از سایر کهکشان‌هاست و رصد آن‌ها مشکل است و همچنین در آنها هم‌چنان فرایند ستاره سازی انجام میشود. بنابراین این کهکشان نسبت به راه شیری که داری ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلیار ستارع میباشد، دارای فقط چند میلیون ستاره جوان و پیر است. کهکشان بیضوی نیز به کهکشانی گفته میشود که شکل دایره گون دارند و در آنها بازو های مارپیچی دیده نمیشود.

نام این کهکشان به این دلیل انتخاب شده که در صورت فلکی قوس قرار دارد. این کهکشان نسبتاً بزرگ است، زیرا حدود ۱۰۰۰۰ سال نوری وسعت دارد. همچنین فاصلهٔ آن از زمین حدود ۷۰۰۰۰ سال نوری، و از مرکز کهکشان راه شیری حدود ۵۰۰۰۰ سال نوری فاصله دارد.

2 کهکشان کوتوله قوس تا سال 1994 کشف نشده بود، چون نه تنها خیلی کم نور است همچنین این کهکشان بسیار به ما نزدیک است طوری که تعدادی از ستاره‌های آن با کهکشان ما مشترک است. .تا قبل از کشف آن تصور بر این بود که دو کهکشان ابر ماژلانی بزرگ و ابر ماژلانی کوچک نزدیک ترین کهکشانها باشند. سپس تا سال ۲۰۰۲ تصور می‌شد کهکشان قوس نزدیکترین کهکشان به راه شیری است، تا اینکه کشف کهکشان کلب اکبر تمام تصورات را تغییر داد. همچنین این کهکشان دارای ۴ خوشه کروی میباشد.

دانشمندان با انجام برخی تجزیه تحلیل ها بر روی مشاهدات ماهوارهٔ گایا، دریافتند که کهکشان راه شیری هنوز در معرض تأثیرات برخورد نزدیکی است که باعث شده میلیون‌ها ستارۀ آن مانند موج در استخر حرکت کنند. این مواجهۀ نزدیک احتمالاً بین ۳۰۰- ۹۰۰ میلیون سال پیش رخ داده است و مقصر این برخورد احتمالاً کهکشان کوتوله قوس است. این کشف به دلیل الگوی حرکتی که این کهکشان به ستاره‌ها در دیسک راه شیری داده است، صورت گرفت.

ماهواره گایا نه تنها موقعیت دقیقِ بیش از یک میلیارد ستاره، بلکه سرعت‌ ِ آنها در آسمان را نیز اندازه‌گیری کرد. گایا برای مجموعه‌ای از چند میلیون ستاره، برآوردی از سرعت‌های کاملِ سه بعدیِ ارائه داد، که امکان مطالعه و بررسی حرکت ستاره‌‌ها با استفاده از ترکیبی از موقعیت و سرعت، که فضای فاز نامیده می‌شود، را ایجاد کرد. وقتی موقعیت ستاره‌ها در برابر سرعت‌های آنها ترسیم شود، حرکات ستاره‌ای در فضای فاز، الگوی جالب و کاملاً غیرمنتظره‌ای را نشان می‌دهند. پس از تجزیه و تحلیل حرکات حدود شش میلیون ستاره در دیسک راه شیری انجام شد، الگویی شبیه به پوستۀ حلزون را در نموداری که ارتفاع ستاره‌ها در بالا یا پایین صفحۀ کهکشان در برابر سرعت آنها در همان مسیر مشابه را ترسیم کرده بود، نشان داد.کمی شبیه به انداختنِ سنگ در حوض است، که آب را به صورت موج و ریزموج به حرکت در می‌آورد.

بنابراین سوال این بود که چه چیزی منجر به چنین رفتاری در ستاره‌های کهکشان راه شیری شده است؟ همانطور که ما می‌دانیم کهکشان ما با خوردنِ کهکشان‌های کوچک‌تر و خوشه‌های ستاره‌‌ای بزرگ‌تر می‌شود. مطالعات ِ مربوط به کهکشان کوتوله قوس نشان می دهد، این کهکشان کوچک حاوی صدها میلیون ستاره است و در حال حاضر در حال خورده‌شدن توسط کهکشان راه شیری است. آخرین عبور نزدیک آن از کهکشان ما، ضربۀ مستقیمی نبود- بلکه از نزدیکیِ آن گذشت. همین امر کافی است تا گرانش آن، برخی ستاره‌ها در کهکشان ما را آشفته سازد؛ مانند سنگی که در آب انداخته می‌شود. برآوردهای آخرین مواجهۀ نزدیک قوس با کهکشان راه شیری بین ۲۰۰ میلیون تا یک میلیارد سال قبل بوده، که دقیقاً همان چیزی است که بعنوان منشأ آغاز الگوی شبیه به پوستۀ حلزون محاسبه شده.

سخن پایانی: کهکشان قوس، دومین کهکشان کوتوله و اقماری نزدیک به راه شیری است. سرنوشت این کهکشان همانطور مه اشاره شد، مرگ است، یعنی بلعیده شدن توسط راه شیری. اما چیزی که باعث متمایز شدن این کهکشان می‌شود، این است که اثرات این کهکشان در گذشته بسیار تأثیرگذار تر از سایر کهکشان های اقماری بوده. {پایان}

«آرتین دانش. مرداد ۱۴۰۲»

منابع: sci.news ویکی پدیای انگلیسی