پیش‌نویس:تئوری‌های توطئه در مورد سرنگونی محمدرضا پهلوی
انقلاب ۱۳۵۷، که در آن محمدرضا شاه سرنگون، و حکومت اسلامی به رهبری روح‌الله خمینی جایگزین آن شد، موضوع تئوری‌های توطئه‌ای مبنی بر دخالت غرب بوده‌است، به‌ویژه که ایالات متحده و بریتانیا با شاه در مواردی مخالفت مخفیانه‌ای داشتند، این مخالفت عموماً به دلیل انقلاب سفید و استقلال فزاینده ایران بود که برای منافع آن‌ها در حوزه نفت نامطلوب بود.[۱] شاه در خاطرات خود، «پاسخ به تاریخ»، ادعا می‌کند که نیروهای غربی که برجسته‌ترین آن‌ها بریتانیا، ایالات متحده و غول‌های نفتی بودند، همگی به دلایل خاص خود علیه او توطئه کردند، که مهم‌ترین این دلایل به ادعای شاه، دستکاری‌اش در قیمت نفت است.
خمینی این اتهامات را رد می‌کرد،[۲] و مدعی بود که شاه یک «عامل» غربی بوده که تا زمان انقلاب از استقرار حکومت اسلامی در ایران جلوگیری کرده بود.[۳]
زمینه[ویرایش]
وزارت امور خارجه آمریکا به دلیل قصور در برقراری ارتباط با تهران و ناامید نکردن مخالفان شاه مورد انتقاد قرار گرفته‌است. جامعه اطلاعاتی ایالات متحده نیز به دلیل گزارش اشتباه به رئیس‌جمهور کارتر که «ایران در وضعیت انقلابی یا حتی «پیش از انقلاب» قرار ندارد، مورد انتقاد قرار گرفته‌است. رئیس‌جمهور جیمی کارتر نیز به دلیل عدم حمایتش از شاه در حالی که در حکومت در کنترل مخالفان ناتوان بود، مقصر شناخته شد. در داخل ایران تصور می‌شود که این انقلاب توطئه بریتانیا برای سرنگونی شاه است. این نظریه به تئوری توطئه انقلاب سال ۵۷ ایران معروف است. شاه این تئوری را پشتیبانی می‌کرد و معتقد بود کنترل فزاینده او بر بازارهای نفت و ملی شدن نفت ایران در سال ۱۳۵۲ باعث شد شرکت‌های نفتی بین‌المللی او را برکنار کنند.[۴]
شاه نسبت به قدرت ملاهایی بدبین بود و معتقد بود که آن‌ها نمی‌توانند بدون حمایت گسترده خارجی به ناآرامی در ایران دست بزنند. در سال ۵۷، قراردادهای بزرگ نفتی برای نفت ایران که رو به اتمام بود، به پایان رسید، اما شرکت‌های نفتی قراردادها را تمدید نکردند. شاه خروج شرکت‌های نفتی را تهدیدی برای خود می‌دانست.[۵]
ادعاها[ویرایش]
ادعاهای محمدرضا پهلوی[ویرایش]
خود محمدرضا پهلوی در روزهای آخر سلطنت به عنوان پادشاه اظهار داشت که «اگر ریش خمینی را بلند کنید، در زیر چانه‌اش «ساخت انگلستان» را می‌بینید».
انگدال از محمدرضا پهلوی نقل می‌کند که نه انگلیسی‌ها، بلکه آمریکایی‌ها را در سرنگونی خود مقصر می‌داند.
من آن موقع نمی‌دانستم – شاید نمی‌خواستم بدانم – اما اکنون برایم واضح است که آمریکایی‌ها می‌خواستند من را بیرون بروم. واضح است که این همان چیزی است که مدافعان حقوق بشر در وزارت امور خارجه می‌خواستند… من دربارهٔ تصمیم ناگهانی دولت برای فراخواندن جورج بال، معاون سابق وزیر امور خارجه آمریکا به کاخ سفید به عنوان مشاور در مورد ایران، چکار می‌توانستم بکنم؟ … بال از جمله آمریکایی‌هایی بود که می‌خواستند دست از پشتیبانی از من و کشورم بردارند.[۶]
مقاله ۱۳۵۶ اطلاعات[ویرایش]
در ۱۷ در ۱۳۵۷، خبرگزاری دولتی اطلاعات مقاله‌ای منتشر کرد که خمینی را به عنوان یک عامل انگلیس و یک «شاعر دیوانه هندی» متهم کرد.[۷][۸] در این مقاله ادعا شده بود که جناح اسلامگرای خمینی برای مخالفت با پروژه مدرنیزاسیون رژیم، باکمونیست‌ها متحد شده و مخالفت خمینی با شاه ناشی از منافع نفتی بریتانیا است.[۹]
در واکنش به این مقاله حامیان خمینی در شهرهای مختلف تظاهرات ترتیب دادند.[۱۰]
باورهای مردم ایران[ویرایش]
حسین شهیدی، روزنامه‌نگار بی‌بی‌سی فارسی به این «این باور ریشه‌دار» در میان ایرانی‌ها پرداخته که «انگلیس پشت هر حرکتی در ایران است» و به‌ویژه این که رادیو بی‌بی‌سی متهم به این است که باعث سقوط دو پادشاه پهلوی در این کشور شده‌است.[۱۱]
جستارهای وابسته[ویرایش]
- تماس‌های آمریکا با روح‌الله خمینی
- ادعای کمک سیا به اسامه بن لادن
- روابط ایران و بریتانیا
- انقلاب ۱۳۵۷
- ماجرای ایران – کنترا
- روح‌الله خمینی
- تئوری توطئه سورپرایز اکتبر
منابع[ویرایش]
- ↑ Goodgame, Peter (11 August 2002). "The Globalists and the Islamists". Redmoonrising.
- ↑ Khomeini: Elite thought clerics obey U.K orders (archived link)
- ↑ Khomeini, Islamic Government, (1981), (p.139, also p.27-28, p.34, p.38). (Quote: "The British imperialists penetrated the countries of the East more than 300 years ago. Being knowledgeable about all aspects of these countries, they drew up elaborate plans for assuming control of them". p.139)
- ↑ Maloney, Suzanne (24 January 2019). "1979: Iran and America".
- ↑ Cooper, Andrew. "Fall of Heaven".
{{cite web}}: Missing or empty|url=(help) - ↑ Schroeder, Ernst (10 March 2006). "What Really Happed to the Shah of Iran". Payvand.
- ↑ Muslim Networks from Hajj to Hip Hop, page 77, شابک ۰−۸۰۷۸−۵۵۸۸-X
- ↑ Reinventing Khomeini: The Struggle for Reform in Iran, Daniel Brumberg, University of Chicago Press, 2001, page 92 شابک ۰−۲۲۶−۰۷۷۵۸−۶
- ↑ [Ettela'at January 7, 1978, 7; republished with minor punctuation changes in Shirkhani, Ali, Hamaseh-ye 19 Dey, (The Uprising of January 9 [1978]) Tehran: Entesharat-e Merkez-e Asnad-e Enqelab-e Eslami, 1998, 233-236. Quoted in Kurzman, The Unthinkable Revolution in Iran, (2004), p.33
- ↑ U.S. Library of Congress Country Studies, Iran. The Coming of the Revolution. December 1987.
- ↑ Hossein Shahidi. 'BBC Persian Service 60 years on.' The Iranian. September 24, 2001