ناحیه جبال: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
ص.لاریجانی (بحث | مشارکتها) |
||
خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
== دوپارگی و تغییر نام == |
== دوپارگی و تغییر نام == |
||
{{اصلی|عراق عجم}} |
{{اصلی|عراق عجم}} |
||
در آغاز قرن یازدهم میلادی و در دوران غزنویان و سلجوقیان، لفظ قدیمی «جبال» جای خود را به «عراق عجم» (یعنی عراق ایرانیها» داد تا از «عراق عرب» که همان میانرودان است، متمایز سازد. مورخین غزنوی، ابوالفضل بیهقی همیشه لفظ «عراق عجمی» برای غرب ایران به کار میبرد. شهابالدین یاقوت حمی مدخل مختصری در مورد جبال داشته است؛ ولی بعد از حمله مغول، اصطلاح «جبال» کاربردش را از دست داد. از اینرو جغرافیدانها حمدالله مصطفوی (نیمه قرن چهاردهم میلادی) هیچ جایی از این لفظ استفاده نکرد. اصطلاح «عراق عجم» در ایران مدرن، کاملا منسوخ شد؛ ولی نام جایگزین شهر سلطانآباد (اراک کنونی) از همین لفظ «عراق عجم» در دوران قرون وسطی (medieval) ساخته شده است.<ref name="Iranica">C. Edmund Bosworth, "JEBĀL" in Encyclopædia Iranica, Vol. XIV, Fas.c 6, pp. 617-618</ref> |
|||
== پانویس == |
== پانویس == |
نسخهٔ ۴ مارس ۲۰۱۶، ساعت ۱۳:۲۱
جبال جمع عربی لغت جبل (کوهستان یا تپه) نامی که عربها به منطقهای که قبلاً ماه (سرزمین ماد) که به آن عراق عجم هم گفته میشود که از عراق عرب - در جنوب بینالنهرین - تمایز داده شود[۱]
دلیل این نام گذاری، کوهستانهای آن - جز در ناحیه شمال شرقی اش - است. جبال از شرق به صحرای بزرگ خراسان، از جنوب خوزستان، از جنوب شرق استان فارس، از جنوب غرب عراق عرب، در شمال غرب آذربایجان و در شمال هم رشته کوههای البرز محدود شده است. مرزهای جبال به خوبی مشخص نشده و به طور مکرر تغییر میکرده است[۱]
بر طبق اصطخری (۲۰۳ ه. ق) و ابن حوقل (۲۶۷ ه. ق) معدنهای آنتیمونی (سنگ سرمه) در اصفهان وجود داشته است[۱]
در سدههای نخست پس از اسلام و دوران حکومت اموی و عباسی، به منطقه کوهستانی غرب ایران جبال (به معنای کوهها یا رشتهکوه) میگفتند. این ناحیه بین دو ناحیه عراق عرب (عراق کنونی) و عراق عجم (اصفهان و ری) قرار داشت.[۲]
سعید نفیسی، جبال را مابین بغداد، فارس، کرمان، خراسان، آذربایجان، خوزستان، طبرستان میداند و آن را شامل ناحیه همدان، ری، نهاوند، سمنان، دامغان، قزوین، کاشان و قم و اصفهان و اراک میداند[۳]
دوپارگی و تغییر نام
در آغاز قرن یازدهم میلادی و در دوران غزنویان و سلجوقیان، لفظ قدیمی «جبال» جای خود را به «عراق عجم» (یعنی عراق ایرانیها» داد تا از «عراق عرب» که همان میانرودان است، متمایز سازد. مورخین غزنوی، ابوالفضل بیهقی همیشه لفظ «عراق عجمی» برای غرب ایران به کار میبرد. شهابالدین یاقوت حمی مدخل مختصری در مورد جبال داشته است؛ ولی بعد از حمله مغول، اصطلاح «جبال» کاربردش را از دست داد. از اینرو جغرافیدانها حمدالله مصطفوی (نیمه قرن چهاردهم میلادی) هیچ جایی از این لفظ استفاده نکرد. اصطلاح «عراق عجم» در ایران مدرن، کاملا منسوخ شد؛ ولی نام جایگزین شهر سلطانآباد (اراک کنونی) از همین لفظ «عراق عجم» در دوران قرون وسطی (medieval) ساخته شده است.[۴]
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ Lockhart، DJIBĀL، 534.
- ↑ Janine et Dominique Sourdel, Dictionnaire historique de l'islam, Éd. PUF, ISBN 978-2-13-054536-1, article Jibâl, pp. 435-436
- ↑ نفیسی، سعید، ص 30
- ↑ C. Edmund Bosworth, "JEBĀL" in Encyclopædia Iranica, Vol. XIV, Fas.c 6, pp. 617-618
منابع
- نفیسی، سعید، بابک خرمدین، دلاور آذربایجان، به اهتمام عبدالکریم جریزه دار، انتشارات اساطیر، تهران، ISBN964-331-328-x
- Bosworth, C. Edmund. "JEBĀL". [[Encyclopædia Iranica]] (به انگلیسی). New York: Bibliotheca Persica Press.
{{cite encyclopedia}}
: URL–wikilink conflict (help) - Lockhart, L (1991). "DJIBĀL". Encyclopaedia of Islam. Vol. vol.۲ (2nd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 534. ISBN 90-04-07026-5.
{{cite book}}
:|volume=
has extra text (help)