فلورسانس

کانی‌های فلوئرسنت (فلوئرِست) وقتی که در معرض نور فرابنفش قرار بگیرند، از خودشان نور مرئی ساطع می‌کنند.

فِلوئُرسانس یا فلوئرِستی (به انگلیسی: Fluorescence) خاصیت برخی مواد شیمیایی، و یکی از زیرمجموعه‌های خاصیت فروزستی است. مخالف این خاصیت، فُسفُرِستی است.

دلیل

پس از آنکه الکترون با جذب فوتون پرانرژی (نور با طول موج کوتاه) از تراز پایه به تراز برانگیخته می‌رود، تمایل دارد که با تابش فوتون انرژی خود را از دست بدهد و به تراز پایه برگردد. در اینجا ممکن است که الکترون مستقیماً به تراز پایه برنگردد؛ بلکه ابتدا به ترازهای برانگیخته پایین‌تر رفته و سپس به تراز پایه برسد که در این حالت الکترون، فوتون‌هایی با انرژی کمتر (یعنی طول موج بلندتر) از خود ساطع می‌کند که ممکن است برای چشم انسان قابل دیدن باشد.

یعنی نور با طول موج معین جذب می کنند اما نور با طول موج متفاوت از خود گسیل می دهند.

کاربرد

این خاصیت در کانی‌شناسی، گوهرشناسی، پزشکی، و لامپ فلورسنت به کار می‌رود.

لامپ های فلورسنت

• نوری که از لامپ‌های مهتابی (فلورسنت) و لامپ‌های کم‌مصرف منتشر می‌شود، از اثر فِلوئورِسانسی است. این لامپ‌ها، لوله‌هایی توخالی هستند که با گاز تحت فشار بسیار کم پر شده‌اند. وقتی برق از میان این گاز می‌گذرد، تابش نامریی فرابنفش گسیل می‌کند. درون لوله لامپ با پودر فُسفر پوشیده شده‌است، که این تابش را جذب و نور سفید می‌تاباند.

عقربه‌های ساعت شب نما در تاریکی می‌درخشند. این پدیده را فُسفُرِسانس می‌نامند، زیرا تابش آن بر اثر انرژی نورانی ای است که عقربه‌ها در طول روز جذب کرده‌اند.

• بسیاری از پودرهای ماشین لباس شویی، ترکیبات شیمیایی فلوئورسان دارند که به آن‌ها درخشان‌کننده نوری می‌گویند. هنگامی که لباس برای خشک شدن آویزان می‌شود، این درخشان‌کننده‌های نوری، نور فرابنفشِ نامرییِ خورشید را جذب می‌کنند و نور آبی سفید مرئی می‌تابانند.

موج بازگشتی از پدیدهٔ فلوئورسانس در مقایسه با فُسفُرسانس، انرژی بیشتر و در نتیجه طول موج کمتر دارد.

جستارهای وابسته

• پادتن فلورسانت

منابع

دانشنامه کودکان و نوجوانان اکسفورد، چاپ ششم. تهران،: نشر نی، ۱۳۸۸. شابک ‎۹۶۴−۳۱۲−۳۱۲-X (ج.۲)