فهرست وام‌واژه‌های جایگزین‌شده در ترکی استانبولی

فهرستی از وام واژگان در زبان ترکی استانبولی به وسیله انجمن زبان ترکی در سال ۲۰۰۵ میلادی مسیحی در وبسایت انجمن زبان ترکی چاپ شده است [۱]

نمودار وام‌واژه‌ها در زبان ترکی استانبولی

ترکی استانبولی معاصر شامل وام‌واژه‌هایی در ترکی عثمانی ــ که بیشتر از زبان عربی و فرانسوی و همچنین از زبان فارسی و یونانی و ایتالیایی و سایر زبان ها بود که برخی از آنها با واژگانی نو ساخته به وسیله «انجمن زبان ترکی» (به ترکی: Türk Dil Kurumu, TDK) جایگزین شد و بسیاری دیگر هنوز بجا مانده اند و همچنان امروزه وام واژگان بسیار زیادی با ریشه عربی ، فرانسوی ، فارسی ، ایتالیایی ، انگلیسی ، یونانی ، لاتین ، آلمانی ، روسی ، اسپانیایی ، اسلاوی ، ارمنی ، مجارستانی ، رومی ، مغولی ، عبری ، بلغاری ، ژاپنی ، پرتغالی، نروژی ، کره ای ، آلبانیایی و سغدی در ترکی استانبولی است ، که فهرست همه آنها در وبسایت انجمن زبان ترکی به این برگه از منبع پیوند خورده در دسترس است[۲].این کار به‌ عنوان بخشی از اصلاحات فرهنگی در چهارچوب اصلاحات گستردهٔ فرهنگیِ آتاترک پس از بنیانگذاری جمهوری نوین ترکیه بود.

ریشه یابی واژگان در فرهنگ واژگان ترکی

در سال ۲۰۰۵ میلادی فهرست وام واژگان در ترکی استانبولی به وسیله وب سایت انجمن زبان ترکی چاپ شد[۳] بر پایه این فهرست دیده میشود که در این میان بیشترِ این وام واژگان برگرفته از زبان‌های عربی، فرانسوی، فارسی، ایتالیایی، انگلیسی، و یونانی و لاتین و آلمانی و روسی است.با توجه به اینکه نخستین باری بود که این فهرست در سال ۲۰۰۵ میلادی مسیحی چاپ شده بود دارای اشتباهات فراوان و لغزش های بسیار زیادی در ریشه یابی واژگان به وسیله وب سایت انجمن زبان ترکی شده بود[۴] و تا سال ۲۰۱۷ میلادی گمان می رفت که ترکی استانبولی بیشترین میزان وام واژگان را از زبان های عربی و فرانسوی گرفته بود ولی در سال ۲۰۱۷ میلادی میزانی از اشتباهات نمودار و فهرست چاپ شده در وب سایت انجمن زبان ترکی به وسیله زبان شناسان مشهوری مانند رفعت یالچین استاد بازنشسته درس های عثمانی و فارغ التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی [۵] و برجسته ترین زبان شناس ترکیه پرفسور ایلبر اورتایلی[۶] دچار بازبینی و دگرگونی شد که بر پایه گفته های زبان شناس پرفسور ایلبر اورتایلی " ۴۰ " درصد از واژگان ترکی با زبان فارسی مشترک است[۷] همچنین زبان شناس دیگری به نام رفعت یالچین که فارغ‌ التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی و استاد بازنشسته درس‌های عثمانی است نیز به بیانات زبان شناس پرفسور ایلبر اورتایلی رسیده است و بر پایه گفته های استاد رفعت یالچین بسیاری از واژه‌های ترکی از زبان فارسی گرفته شده‌ است[۸]

وام‌واژه‌های عربی

* واژه‌هایی که هنوز کنار همتایان ترکی خود به کار می‌روند.

** واژه‌هایی تازه که به فراوانیِ واژه‌های قدیمی به کار نمی‌روند.

واژه در ترکی عثمانی و ترجمه	نحوهٔ تلفظ نوین ترکی عثمانی	در ترکی نوین	معنی در انگلیسی	توضیح
عجله acele *	acele	ivedi **	urgent(ly)	واژهٔ ترکی از ivmek به‌معنی شتافتن و عجله کردن ریشه گرفته‌است.
عضله ʻaḍale	adele	kas	muscle	از فعل kasmak به معنی منقبض شدن. واژه جدید جایگزین واژه قدیمی شده است.
عفو ایتمکʻafv itmek*	affetmek	bağışlamak	to forgive	In Turkish, etmek is an auxiliary verb which verbalizes a noun corresponds to the verb "to do" in English. In this case af is the Arabic loan word. Affetmek is still in popular use.
عائله ʻaile *	aile	ocak **	family
عقد ʻaqd *, مُقاوله mukâvele	akit, mukavele	sözleşme, anlaşma,bağıt	contract
عقل ʻaql *	akıl	us **	wisdom	While the Turkish word is almost never used, its derivatives (such as uslu, meaning demure, well-behaved) are more widely employed.
علاقه*	alaka(lı)	ilgi(li)	relevant, related to
عامل ʻâmil	amil	etken	factor
عملیّة ʻamaliyyah	ameliye	işlem	operation, process
عامه amme	amme	kamu	public, community
عنعنه a'nane	anane	gelenek, görenek	tradition
عساکر asakir *	asker	sü **	soldier	While the Turkish word is never used, its derivatives (such as subay, meaning army officer) are more commonly used.
عصر asr *	asır	yüzyıl	century	واژه جایگزین در حقیقت به معنای سده است.
بارز bâriz *	bariz	kesin, belli	obvious, accurate
بسیط basîṭ *	basit	kolay	easy, simple	واژهٔ قدیمی به‌معنی ساده است، درحالی‌که واژهٔ نو به‌معنی آسان است.
bazı *	bazı	kimi	some (pronoun)
أبیَض abyâz *	beyaz	ak	white	واژهٔ عربی و واژهٔ ترکی در معانی گوناگونی به‌کار می‌روند.
جمعة camiʻah *	camîa	topluluk	community
cebren	cebren	zorla	forcefully
جلسة calsah *	celse	oturum	(law) hearing, session
ceninisakıt	ceninisakıt	düşük	miscarriage	See the section "word derivations" above to see how this word is derived.
جنوب cenûb	cenup	güney	south
جرحة cerahah	cerahat	irin	pus
جواب cevâb *	cevap	yanıt	answer.	واژهٔ جواب همچنان به گستردگی به کار می‌رود.
جهاز cihaz *	cihaz	aygıt	apparatus
جواری civarı *	civarı	dolayları	approximately, around
جمله cümle *	cümle	tümce **	sentence.	واژهٔ جمله همچنان به‌گستردگی به کار می‌رود.
دفعه defʻa *, کَرّه kere *	defa, kere	kez	times (repetition)	An example is: I did this three times. Both defa and kere are still in popular use.
dâ'ir *	dair	ilişkin	pertinent (to)
دفینه define *	define	gömü	treasure	واژهٔ ترکی از ریشهٔ göm- به‌معنی دفن کردن می‌آید.
دلیل delil *	delil	kanıt	evidence
دور devr *	devir	çağ	era
دوره devre *	devre	dönem	semester	واژهٔ عربی در معنی گوناگونی به‌کار می‌رود و دیگر به‌معنی دوره یا نیمسال کاربرد ندارد.
ابعاد ebʻâd *	ebat	boyut	dimension, size.	ebʻâd جمع بعد (buʻd، buut) است.
ابدی ebedî *	ebedî	sonsuz	forever	واژهٔ ترکی دقیقاً معنی "بی‌پایان" می‌دهد.
اجداد ecdâd	ecdat	ata	ancestry	واژهٔ ترکی آتا دقیقاً به‌معنی پدر است.
اجل ecel *	ecel	ölüm	(predestined time of) death
اجنبی acnebi*	ecnebi	el, yad	stranger, foreigner
ادبیات edebiyyat *	edebiyat	yazın	literature
اهمیات ehemmiyyet	ehemmiyet	önem	importance
البسه elbise *	elbise	giysi	cloth	واژهٔ عربی البسه، مانند عربی، جمع واژهٔ لباس است.
أمر emr *	emir	buyruk **	order, command
امنیه amniyyah *	emniyet	güvenlik	security	واژهٔ ترکی از واژهٔ güven به‌معنی اعتماد گرفته شده‌است.
اثر eser *	eser	yapıt	production (music, film)	The Turkish word is derived from the verb root yap-, meaning to do.
اسیر esîr *	esir	tutsak	hostage	The Turkish word is derived from the root of the verb tut-, meaning to hold.
اطراف etraf *	etraf	ortalık	surroundings, surrounding area	The Arabic word is the plural of the word taraf, which means side (see below in this list).
اوراق evrâk *	evrak	belge	paper document	واژهٔ اوراق در عربی جمع است ولی در ترکی در نقش مفرد به کار می‌رود.
اول evvel *	evvel	önce	before	واژهٔ ترکی از واژهٔ ön به‌معنی جلو ریشه گرفته‌است، درحالی‌که واژهٔ اول در عربی به‌معنی نخست است.
فعال faʻâl *	faal	etkin	active	واژهٔ ترکی از et- به‌معنی انجام دادن گرفته شده‌است.
فائد faiz *	faiz	ürem **, getiri	interest (monetary)	While the word ürem is never used, the latter word is common in daily language rather with the meaning of yield.
فقیر، فقره fakir, fukara *	fakir	yoksul	poor	The Turkish word is derived from the word yok. This word is a negation word, which can mean there is not, do (does) not have, do (does) not exist.
فایدة fâydah *	fayda	yarar	benefit, utility
فن fenn *, علم ʻilm *	fen, ilim	bilim	science	واژه ترکی از bil- به معنی دانستن گرفته شده‌است.
فیضان feyezan	feyezan	taşkın	flood, overflow
فرقة furqah	fırkat	ayrılık	disparity	واژهٔ ترکی از واژهٔ ayri به‌معنی جدایی و گوناگون گرفته شده‌است.
فکر fikr *	fikir	görüş	opinion	The Turkish word is derived from the verb root gör-, meaning to see.
فعل fiʻl *	fiil	eylem	verb	The Turkish word is derived from the verb eyle-, which is derived from the auxiliary verb et-, meaning to do.
غرب garb	garp	batı	west	Please see the beginning of this article for the derivation of this word.
غیر gayr	gayri	olmayan, başka, dışı	non-, other	In Arabic, "gayr-i" is a prefix which means non- as in "he is a non-Muslim"; "he is not a Muslim". The term gayrimüslim (non-Muslim) remains the politically correct term in Turkey, used frequently in newspapers etc.
غذاء gıda *	gıda	besin	food
حادثه hadise *	hadise	olay	event, happening, fact, occurrence	The Turkish word is derived from the verb ol-, meaning to be, to become.
حافظه hâfıza *	hafıza	bellek	memory	The new word is commonly used in electronics, like computer memory, i.e. önbellek for cache
خفیف hafif *	hafif	yeğni **	light (in weight)	جایگزین ترکی به‌ندرت استفاده می‌شود.
حفریّات hafriyyât	hafriyat	kazı	excavation	The Turkish word is derived from the verb root kaz-, meaning to dig.
حق haqq *	hak	pay	portion	The old word hak has many other meanings in Turkish.
حقیقت haqîqat *	hakikat	gerçek	reality
حاکم hâkim *	hâkim	yargıç	judge
حال hâl *, وضعیت vazʻiyet *	hâl, vaziyet	durum	situation
خلیطه halîta	halita	alaşım	alloy
حامله haʻmile *	hamile	gebe	pregnant
خراب harâb *	harap	yıkık	ruin
حرارت harâret *	hararet	ısı ¹, sıcaklık ²	heat¹, temperature²	واژهٔ عربی امروزه هم به معنی دما و هم به معنی حرارت است.
حرکة harekkat *	hareket	devinim **	movement, motion
حرف harf *	harf	ses, imce **	letter	واژهٔ ترکی در اصل به معنای صداست.
حصره hasret *	hasret	özlem	longing
حساس hassas *	hassas	duyarlı	sensitive
حشره haşere *	haşere	böcek	insect
خطا hatâ *, قصور kusûr *	hata, kusur	yanlış	mistake
خاطره hâtıra *	hatıra	anı	memoir
حیات hayât *, عمر ömr *	hayat, ömür	yaşam, dirim**	life
حیثیت haysiyyet *	haysiyet	saygınlık	respectability
حزم hazm *	hazım	sindirim	digestion
هدیه hediyye *	hediye	armağan	gift
هیئت hey'et *	heyet	kurul	board (company)
حدت hiddet *	hiddet	kızgınlık, öfke	anger
حکایة hikâye *	hikâye	öykü	story
خلاف hilâf	hilaf	karşıt	opposite
حس his *	his	duygu	feeling
خواجه hôca *	hoca	öğretmen	teacher
حقوق hukuk *	hukuk	tüze **	(judiciary) law	The Turkish word is not commonly used; however, its derivatives (such as tüzük, meaning regulations, statute) are more widespread
خصوص husûs *	husus	konu	subject
حضور huzûr *	huzur	dirlik **	comfort
حجرة hucre *	hücre	göze **	cell	The new word is seldom used. There is a word göze meaning spring, fountainhead, regularly used especially in rural areas, commonly also in East of the Turkey, and not a one derived by TDK.
هجوم hücûm *	hücum	saldırı	attack
حرمت hürmet *	hürmet	saygı	respect
اصرار ısrar *	ısrar	üsteleme	insisting
ابتدائی ibtidâ'î	iptidai	ilkel	primary; primitive
اجتماع içtima	içtima	toplantı	meeting, gathering
içtima	içtima	kavuşum	new moon (astronomy)
اجتماعی içtimai	içtimai	toplumsal	communal
ادرار idrar *	idrar	sidik	urine	واژهٔ عربی ادرار به‌معنی شیر به‌دست آوردن است، ولی واژهٔ ترکیِ جایگزین‌شده از فعل قدیمیِ ترکیِ siymek به‌معنی شاشیدن ریشه گرفته‌است.
افتخار iftihâr *	iftihar	övünme	pride
احتراس ihtiras *	ihtiras	tutku	passion	The Turkish word tutku is derived from the verb root tut- which means to hold
احتواء ihtiva	ihtiva etmek	içermek	to comprise
احتیاج ihtiyâc *	ihtiyaç	gereksinme or gereksinim	need	iĥtiyâj is the actual Arabic plural form of ĥatej, meaning need
اختیار ihtiyâr *	ihtiyar	yaşlı	old (age)	The Turkish word literally means with age.
احتیاط ihtiyât	ihtiyat	yedek	backup, spare
اقتباس iktibas	iktibas	alıntı	copying (in literature; referencing)
علاوه ilave *	ilave	ek	addition
الهام ilhâm *	ilham	esin	inspiration
عمار ʻimâr *	imar	bayındırlık	construction, development
امکان imkân *	imkân	olanak	opportunity, possibility
املاء imlâ *	imla	yazım	orthography
امتحان imtihân	imtihan	sınav, yazılı	examination
امتیاز imtiyâz *	imtiyaz	ayrıcalık	franchise
انحسار inhisâr	inhisar	tekel	monopoly
انسان insân *	insan	kul **	human	واژه جایگزین تنها در نوشته‌های مذهبی به کار می‌رود.
انطباع intiba	intiba	izlenim	impression
انتحال intihal	intihal	aşırma	plagirism
ارتفاع irtifâʻ *	irtifa	yükseklik	altitude	واژهٔ قدیمی تنها در ترابری هوایی به‌معنی ارتفاع هواپیما به‌کار می‌رود.
ارثی irsî *	ırsi	kalıtsal, kalıtımsal	hereditary
اسم ism *	isim	ad	name
إستحصال istiḥṣāl	istihsal	üretim	production
إستقلال istiqlal *	istiklal	bağımsızlık	independence, freedom
استراحة istirâhat *	istirahat	dinlenme	rest
إستثقال istisḳāl	istiskal	aşağılama	abasement
استثناء istisnâ' *	istisna	aykırı	exception
اشتغال iştigâl	iştigal	uğraş / uğraşı	occupation
اشتراک iştirâk *	iştirak	ortaklık	association
ایضاح izâh *	izah	açıklama	clarification
ازدواج izdivâc	izdivaç	evlilik	marriage
قابلیه kâbiliyet *	kabiliyet	yetenek / yeti	talent, ability
قادر kader *	kader	yazgı	fate
قفة qaffa *	kafa	baş	head
کافی kâfi *	kâfi	yeter	enough
کائنات kâ'inât *	kâinat	evren	universe
قلب kalb *	kalp	yürek	heart
قانون kânûn *	kanun	yasa	law
قانون اساسی kanunuesasi	kanunuesasi	anayasa	constitution (law)
قافیه kâfiye *	kafiye	uyak	rhyme
کانون اول kânûn-ı evvel		aralık	December
کانون ثانی kânûn-ı sânî		ocak	January
کلمه kelime *	kelime	sözcük	word
قرمز ghermez *	kırmızı	al **	red	The Arabic and the Turkish words are used in somewhat different contexts.
قسم kısm *	kısım	bölüm	part
کتاب ketab *	kitap	betik **	book	The Turkish word is derived from an old Turkic verb bitimek, meaning to write. However, the old Turkic verb is ultimately a loanword from Chinese word pi-ti, meaning brush, writing apparatus. The new word is used in computing in the meaning of script.
کفر kufr *	küfür	sövme **	curse
قوّة kuvvet *	kuvvet	güç or erk	power, force	واژهٔ قدیمی به‌معنی نیرو وارد کردن به‌کار می‌رفت، درحالی‌که واژهٔ نو به‌معنی قدرت و زور است.
کرة küre *	küre	yuvar **	sphere
لطیفه lâtîfe	latife	şaka	joke	واژهٔ نو نیز از ریشهٔ واژهٔ عربی "شَقاً به‌معنی دلسوزی و ناگواری گرفته شده‌است.
لسان lisân *	lisan	dil	language	Dil هم‌معنی فیزیولوژیکیِ زبان و هم معنای گفتار و گویش را می‌دهد، درحالی‌که لسان تنها معنی گفتار و گویش را می‌دهد.
لغات lûġat	lügat	sözlük	dictionary
لزوملو lüzûmlu *	lüzumlu	gerekli	necessary
معاش maʻâş *	maaş	aylık	salary
معباد maʻbed *	mabet	tapınak	temple
مادة maddî *	maddî	özdeksel **	material, materialistic	The Turkish word is exclusively used in the context of philosophy.
مفصل mafsal	mafsal	eklem	ligament	The old word is used for "hinge" (non-anatomical).
مغدور mağdûr *	mağdur	kıygın **	wronged, injured	واژه جایگزین تقریباً هرگز به کار نمی‌رود.
مغلوبیات maʻlubiyyat *	mağlubiyet	yenilgi	defeat
محفوظ mahfuz	mahfuz	saklı	hidden
مخلوق mahlûk *	mahluk	yaratık	creature	Sometimes the plural of the old word ("mahlukat") is used by its singular meaning.
محصول mahsûl *	mahsul	ürün	product	The old word is used for the noun "produce".
مخصوص mahsûs *	mahsus	özgü	peculiar
مقصد maksad *, غایه gaye *, هدف hedef *	maksat, gaye, hedef	amaç or erek	goal
معقول maʻkûl *	makul	uygun, elverişli	reasonable
معنة maʻnah *	mâna	anlam	meaning
معنوی manevî *	manevî	tinsel **	moral, spiritual	The Turkish word is exclusively used in the context of philosophy.
مانع mâniʻ *	mani	engel	obstacle
مصرف masraf *	masraf	gider, harcama	cost
mavi *	mavi	gökçe **	blue	The Turkish word is derived from the word gök, meaning sky. Although the Turkish word is rarely used in the context of color, it is a common female name, meaning pleasant, beautiful.
مَجاز mecaz *, استعارَة istiare	mecaz	iğretileme, eğretileme	metaphor
مجبور mecbûr *	mecbur	zorunlu	obligation, obligatory	Both the new and the old words can be used as either a noun or an adjective.
مجهول mechûl *	meçhul	bilinmeyen	unknown
مدنی madanni *	medeni	uygar	civil
مدنیات madanniyyat *	medeniyet	uygarlık	civilization
مفهوم mefhûm *	mefhum	kavram	concept
مکروه mekrûh *	mekruh	iğrenç	disgusting	The old word also has the religious meaning: Disliked, used by all Muslims. Its Arabic meaning is hated
meleke	meleke	alışkanlık	habit
melez *	melez	kırma	hybrid
مملکت memleket *	memleket	ülke	country	The old word is used for "one's native region"
مراسم merâsim *	merasim	tören	ceremony
مرثیه mersiye	mersiye	ağıt	elegy
مسافه mesafe *	mesafe	uzaklık	distance
mesame	mesame	gözenek	pore
مثانة mesane *	mesane	sidik kesesi	urinary bladder
مثلاً meselâ *	mesela	örneğin	for example
mesele *	mesele	sorun	problem
مسعود mesʻûd *	mesut	mutlu, sevinçli	happy
مسئولیات maʻsûliyyat *	mesuliyet	sorumluluk	responsibility
مشهور meşhûr *	meşhur	ünlü	famous
مشروبات meşrûbât *	meşrubat	içecek	beverage
موقع mevkiʻ مکان mekân *	mevki, mekân	yer, konum	location
میل meyl *	meyil	eğim, eğilim	inclination
مزار mezar *	mezar	gömüt **	cemetery	The Turkish word is derived from the verb göm-, which means to bury.
منطقة mıntıka	mıntıka	bölge	region
mısra *	mısra	dize	verse
مراث mirâs *	miras	kalıt **	inheritance	The new word is almost never used, but its derivatives are in use, such as kalıtımsal (hereditary).
مسافر misâfir *	misafir	konuk	guest
مثال misâl *	misal	örnek	example	The Turkish word comes from the verb örmek, meaning to knit, to interweave.
مسکین miskîn *	miskin	uyuşuk, mıymıntı	lazy
معامله muʻâmele *	muamele	davranış	treatment, behavior
معما muʻammâ	muamma	bilmece	puzzle, trivia
معاصر muʻâsır	muasır	çağdaş, güncel	contemporary
معاون muʻâvin *	muavin	yardımcı	helper
معجزه muʻcize *	mucize	tansık **	miracle	واژه جایگزین تقریباً هرگز به کار نمی‌رود.
مغذی mugaddii	mugaddi	besleyici	nourisher
مغالطه mugalata	mugalata	yanıltmaca	deceptive statement
مغنی، مغنیه muganni, muganniye	muganni,muganniye	şarkıcı	singer
مغایرة mugayeret	mugayeret	aykırılık	irregularity
مغایر mugayir	mugayir	aykırı	irregular	The old word has only remained as a legal term meaning adverse.
mugber	muğber	küskün, gücenmiş, dargın	the state of one not talking to another
muglak *	muğlak	çapraşık	ambiguous
مخابره muhabere	muhabere	iletişim, iletişme	communication
مهاجرة muhaceret	muhaceret	göç	emigration
مهاجم muhacim	muhacim	saldıran, saldırıcı	attacker, offender
مهاجر muhacir	muhacir	göçmen	immigrant
محدب muhaddep	muhaddep	dış bükey	convex
محافظة muhafaza *	muhafaza	koruma	conservation
muhafazakar *	muhafazakar	tutucu	conservative
محافظ muhafız	muhafız	koruyucu	protector
محاکمه muhakeme *	muhakeme	yargılama, uslamlama	judgment, argumentation
مدة muddat *	müddet	süre	duration
محقق muhakkak*	muhakkak	kesin(likle)	certain(ly)
محقق muhakkik	muhakkik	soruşturmacı	investigator
محال muhal	muhal	olanaksız	impossible
مخالفة muhallaffat *	muhalefet	karşıtlık	opposition	واژهٔ عربی در زمینهٔ سیاست همچنان کاربرد دارد.
مخمن muhammen	muhammen	oranlanan, ön görülen	pre-determined
مخمس muhammes	muhammes	beşgen	pentagon
muhammin	muhammin	ön gören	one that pre-determines
محاربه muhârebe, حرب harb	muharebe, harp	savaş	war
محارب muharip	muharip	savaşçı	warrior
محرر muharrer	muharrer	yazılı, yazılmış	written
محرک muharrik	muharrik	kışkırtıcı, ayartıcı	provoker
muharriş	muharriş	tırmalayan, irkilten	aggravator
muhassamat	muhasamat	çarpışma	collusion
محاصره muhasara	muhasara	kuşatma	siege
محاسبه muhasebe *	muhasebe	saymanlık	accounting, bookkeeping
محاسبجی muhasebeci *	muhasebeci	sayman	accountant, bookkeeper
muhassır	muhasır	kuşatan	one that envelops
muhassala	muhassala	bileşke	resultant
muhassas	muhassas	ayrılmış	reserved
muhat	muhat	kuşatılmış	one that's enveloped, sieged
muhavvil	muhavvil	dönüştüren	converter
muhavvile	muhavvile	dönüştürücü	transformer
محتمل muhtemel	muhtemel	olası	possible
محتویات muhteviyyât	muhteviyat	içindekiler	ingredients
مقدس mukaddes	mukaddes	kutsal	sacred
منتظم muntazam *	muntazam	düzgün, düzenli	tidy
مربع murabbaʻ	murabba	kare	square	واژهٔ kare خود یک واژهٔ فرانسوی (carré) است.
murafaa	murafaa	duruşma	court hearing
معتدل muʻtedil	mutedil	ılım(lı)	moderate(ly)
موفقیت muvaffakıyyet	muvaffakiyet	başarı	success
مبالغه mübalâga	mübalağa	abartma	exaggeration
مجادله mücâdele *	mücadele	çaba, uğraş	endeavor
مجرد mücerrit	mücerrit	soyut	abstract
مدافعه müdâfaʻa	müdafaa	koruma	sustain, protect, defend
مداخله müdâhale *	müdahale	karışma	intervention
مدت müddet *	müddet	süre	duration
مدرکه mudrike	müdrike	anlık	intellect (in psychology)
mudrir	müdrir	idrar söktürücü	diuretic
muebbet *	müebbet	yaşam boyu, sonsuz	lifelong, forever	In today's Turkish, the Arabic word is exclusively used in the meaning of lifelong prisonment
mueccel	müeccel	ertelenmiş	delayed
مؤدب mueddep	müeddep	uslu	well behaved, demure
مؤلفات muelleffat	müellefat	(yazılı) yapıt	(written) piece
مؤلف، محرِّر muellif, muharrir	müellif, muharrir	yazar	writer
مؤمن muemmen	müemmen	sağlanmış	secured
مؤنث muennes	müennes	dişil	feminine
مؤسسه mu'essese	müessese	kurum	foundation
muessif	müessif	üzücü	saddenning
مؤثر muessir	müessir	dokunaklı	touching
مؤسس muessis	müessis	kurucu	founder
mueyyide	müeyyide	yaptırım	sanction
مفکره mufekkrireh	müfekkire	düşünce gücü	thought capacity
muferrih	müferrih	iç açıcı	relaxing, refreshing
مفرد mufrett	müfret	tekil	singular
مفلس muflis	müflis	batkın	one that's gone bankrupt
مهم mühim *	mühim	önemli	important
مؤمن mü'min	mümin	inanan, inançlı	believer
مناسبت münâsebet *	münasebet	ilişki	relation
مراجعت mürâcaʻat	müracaat	başvuru	application
مرکب mürekkeb	mürekkep	birleşmiş, birleşik	composed of	واژهٔ mürekkep هنوز به‌معنی جوهر استفاده می‌شود.
مرتب murrettip	mürettip	dizgici	type setter
مسابقه müsâbaka	müsabaka	karşılaşma	match, competition
مسامحه müsâmaha	müsamaha	hoşgörü	tolerance
مساوی musavi	müsavi	eşit	equal
مستهجن müstehcen *	müstehcen	uygunsuz	inappropriate, obscene
مستملک mustamlak	müstemleke	sömürge	colony (exploitee)
مسوده müsvedde *	müsvedde	taslak	draft
مشابه، مماثل muşabbih, mumassil	müşabih, mümasil	benzer	similar
مشبهات muşşabbahat	müşabehet	benzerlik	similarity
مشخص müşahhas	müşahhas	somut	concrete (in concept) (opposite of abstract)
مشکل müşkül	müşkül	çetin **	difficult
muşkul-pesend	müşkülpesent	titiz	fussy
مشرک muşrik	müşrik	çoktanrıcı	polytheist
مشتق müştak	müştak	türev	derivative
muştehi	müştehi	istekli	willing (person)
مشتکی muşteki	müşteki	yakınan, sızlanan	one who complains, whiner
مشتملات muştemilat	müştemilat	eklenti	attachment, appandage
مشترک muşterek *	müşterek	ortak	partner
muştereken	müştereken	ortaklaşa	jointly
مشتری muşteri *	müşteri	alıcı, alımcı	customer
mut'a	müt'a	geçici kazanç	temporary earning
مطالعه mütâlâʻa	mütalâa	düşünce	thought
متارکه mütâreke	mütareke	antlaşma	armistice
متعدد muteaddit	müteaddit	birçok	a lot, many
متفن muteaffin	müteaffin	kokuşuk	malodorous
متعهد muteahhid *	müteahhit	üstenci	contractor
muteahhidlik	müteahhitlik	üstencilik	contractor (as a profession)
muteakiben	müteakiben	arkadan	following
متعاقب muteakib	müteakip	sonra, ardından	after, thereafter
متعالیه mutealiye	mütealiye	deneyüstücülük	transcendentalism
متعلق muteallik	müteallik	ilişkin, ilgili	related (to)
متعمم muteammim	müteammim	yaygınlaşmış, genelleşmiş	something that has widespread
متعارفه mutearife	mütearife	belit **	axiom	واژه فرانسوی aksiyom رایج‌تر است.
متبقی mutebaki	mütebaki	kalan	remaining
mutebasbıs	mütebasbıs	yaltakçı	slimy
متبدل mutebeddil	mütebeddil	değişen, kararsız	one that changes, undecided
متبسم mutebessim	mütebessim	gülümseyen, güleç	one that smiles
متجنس mutecanis	mütecanis	bağdaşık	homogenous
mutecasir	mütecasir	yeltenen	one who dares
متجاوز mutecaviz	mütecaviz	saldırgan	attacker
متدین mutedeyyin	mütedeyyin	dindar	religious
متأثر muteessir	müteessir	üzüntülü	sad (person)
متفکر mutefekkir	mütefekkir	düşünür	thinker, intellectual
متفرق müteferrik	müteferrik	dağınık	untidy
متحمل mutehammil	mütehammil	dayanıklı	durable
متحرک muteharrik	müteharrik	devingen, oynar	mobile
متخصص mütehassıs	mütehassıs	uzman	expert
متشبث muteşşebbis	müteşebbis	girişimci	entrepreneur
متوازی mütevâzî *	mütevazi	alçakgönüllü	humble
متوفی muteveffa	müteveffa	ölü, ölmüş	dead
متفق muttefik *	müttefik	bağlaşık **	ally
مزایده muzayyadeh	müzayede	açık arttırma	auction
مزمن müzmin	müzmin	süreğen	chronic	واژه جایگزین به ندرت به کار می‌رود.
نادر، اندر nadir *, ender *	nadir, ender	seyrek	rare(ly)
نغمه nağme	nağme	ezgi	melody
nafile *	nafile	boşuna	futile
نصیحت nasîhat *	nasihat	öğüt	advice, counsel
نظیر nâzır	nazır	bakan	minister
نفس nefes *	nefes	soluk	breath
نسیج nesiç	nesiç	doku	tissue
نسل nesl *	nesil	kuşak	generation
نتیجه netîce *	netice	sonuç	result
نزیف nezif	nezif	kanama	hemorrhage
نصف nısf	nısıf	yarı(m)	half
نهایت nihâyet *	nihayet	son(unda)	final(ly)
نکاحدر ترکی نوین nikâh *	nikâh	düğün	wedding	واژهٔ nikâh برای مراسم ازدواج استفاده می‌شود، درحالی‌که düğün به‌معنی مهمانی عروسی به‌کار می‌رود.
نسبت nisbet *	nispet	oran	ratio
نطق nutk *	nutuk	söylev	speech
رغما ragmen *	rağmen	karşın	despite, in spite of
رفاه rafāh *	refah	gönenç	prosperity
رأی re'y	rey	oy	vote
رئیس re'îs	reis	başkan	president
روح ruh *	ruh	tin **	spirit	واژهٔ ترکی تقریباً هرگز استفاده نمی‌شود مگر در متن‌های فیلسوفانه.
رطوبه rutûbet *	rutubet	yaşlık, ıslaklık	moisture
رؤیا rü'ya *	rüya	düş	dream
سادهّ، سائد sade, sa'aid *	sade	yalın	plain	واژهٔ ترکی به‌ندرت استفاده می‌شود.
صفحة safha *	safha	evre, aşama	stage, phase
صفراء safra *	safra	öd	bile
ساحل sahil *	sahil	kıyı	coast
صاحب sahip *	sahip	iye **	owner	واژهٔ ترکی به‌ندرت استفاده می‌شود؛ به‌هرروی معمولاً در متن دستور زبان و هنگام توصیف پسوند مالکیت به‌کار می‌رود.
sahte *	sahte	düzmece	fake
samimî *	samimi	içten	sincere	واژهٔ ترکی دقیقاً معنی "از درون" می‌دهد.
سطح sath	satıh	yüzey	surface
سیاره sayyâre	seyyare	araba, taşıt	car	Interestingly,"araba" is the outdated expression for "car" in Arabic. The current word in Arabic for car is "Seyyara" but in Turkish seyyar, means "transportable" or given to travel.
سبب sebeb *	sebep	neden	reason
سفاره safarat	sefaret	büyükelçilik	embassy
سلامت selâmet	selamet	esenlik	health, soundness
سما semâ	sema	gök	sky
سنه sene *	sene	yıl	year
seviye *	seviye	düzey	level
صحت sıhhat	sıhhat	sağlık	health
سحر sihr *	sihir	büyü	magic
صحبت sohbet *	sohbet	söyleşi	chat	این واژه در زمینهٔ متفاوتی استفاده می‌شود.
سؤال su'âl	sual	soru	question
صلح sulh	sulh	barış	peace
صنع sunî	suni	yapay	artificial	واژهٔ ترکی از yapmak ریشه گرفته‌است به‌معنی انجام دادن.
سکوت sükût	sükût	sessizlik	silence	واژهٔ ترکی به‌معنی "بی‌صدایی" است.
sürʻat *	sürat	hız	velocity, speed	In physics, the old word word is used for speed (scalar) and the new word is used for velocity (vectoral). The new word is actually a loanword from Persian خیز (khiz), meaning "move!"
شاهد şâhid *	şahit	tanık	witness	واژهٔ ترکی از فعل tanımak به‌معنی شناختن ریشه گرفته‌است.
شاعر şair *	şair	ozan	poet
شرق şark	şark	doğu	east	واژهٔ ترکی از فعل doğmak به‌معنی زاده‌شده گرفته شده‌است.
شرط şart *	şart	koşul	condition
şatafat(lı)	şatafat(lı)	gösteriş(li)	spectacular (noun and adjective)
شمال şimâl	şimal	kuzey	north
şuʻûr *	şuur	bilinç	conscience	واژه ترکی از فعل bilmek گرفته شده است که به معنی دانستن است.
şübheli *	şüpheli	sanık	suspect; someone charged with an offense
تعلق taalluk	taalluk	ilinti	connection, relation
طبقه tabaqqa *	tabaka	katman	layer
طبیعت ṭabîʻat *	tabiat	doğa	nature	واژهٔ ترکی از ریشهٔ doğmak به‌معنی زاده‌شده آمده‌است.
طبیعی ṭabîʻî *	tabii	doğal	natural	واژهٔ عربی بیشتر معنی البته و مشخصاً می‌دهد، درحالی‌که واژهٔ جایگزین‌شده چنین معنایی ندارد.
تعبیر، افاده taʻbîr, ifâde*	tabir, ifade	deyiş**	narration
ṭâbiyet*	tâbiyet	uyruk**	nationality
تحلیل tahlil *	tahlil	inceleme	(laboratory) test (as in medicine)
تخمین tahmin *	tahmin	kestirim **	guess, prediction
تعقیب taʻkib*	takip	izlem **	follow-up	واژهٔ ترکی از izlemek ریشه گرفته‌است به‌معنی مراقب بودن یا پاییدن.
طلب ṭaleb *	talep	istek	request, demand, wish
طلبه ṭalebe	talebe	öğrenci	student (plural of طالب ṭâlib, "seeker" [of knowledge])
تعمیر taʻmîr *, تعدیلات taʻdîlât *	tamir, tadilat	onarım	repair, renovation
طرف taraf *	taraf	yan	side
taraftar *	taraftar	yandaş	supporter, proponent	در حالی که واژه ترکی بسیار پرکاربرد است، واژه عربی تنها برای هوادار تیم‌های ورزشی به کار می‌رود.
تاریخ tarih *	tarih	günay **	date (in time)	واژه ترکی گون آی به معنی روز و ماه است و واژه تاریخ هنوز بکار می‌رود.
تسلط tasallut	tasallut	sarkıntılık	(sexual) harassment
تصور tasavvur	tasavvur	canlandırma, tasarı	imagine
تصدیق tasdîk *	tasdik	onay	approve
تصحیح tashîh	tashih	düzeltme	correction
تصویر tasvîr *	tasvir	betimleme	description
طیاره tayyâre	tayyare	uçak	airplane
توصیه tavsiye *	tavsiye	salık	advice
تعادل teʻâdül	teadül	denklik	equivalence
تعامل teʻâmül	teamül	tepkime, davranış	reaction, behavior
تبسم tebessüm	tebessüm	gülümseme	smile
تبدیل tebdîl	tebdil	değişiklik	change
تبریک tebrîk *	tebrik	kutlama	congratulate	واژه تازه همچنین به معنی مراسم و جشن نیز به کار می‌رود.
تجلی tecellî	tecelli	belirme	emerge, appear
تجسم tecessüm	tecessüm	görünme	appearance, manifestation
تجربة tecrübe *	tecrübe	deneyim	experience
تجهیزات techîzât *	teçhizat	donanım	equipment
تداوی tedavi *	tedavi	sağaltım **	therapy
تدبیر tedbîr *	tedbir	önlem	precaution
تأثر te'essür	teessür	üzüntü	agony
teferruat	teferruat	ayrıntı	detail
تکامل tekâmül	tekamül	evrim, başkalaşım	maturation, metamorphosis, evolution
تقاعد tekaʻüd	tekaüt	emeklilik	retirement
تکفل tekeffül	tekeffül	yükümlenme	standing surety
تکلیف teklîf *	teklif	öneri	proposal
تکرار tekrar *	tekrar	yine	again
تلاش telâş *	telaş	tasa, kaygı	worry
تناسب tenâsüb	tenasüp	uyum	congruity
تنبیه tenbîh *	tembih	uyarı	warning
tercîh etmek *	tercih etmek	yeğlemek	to prefer
ترجمه tercüme *	tercüme	çeviri	translation
تردد terreddut *	tereddüt	duraksama	hesitancy
ترتیب tertip *	tertip	düzen	order, tidiness
تأثیر tesir *	tesir	etki	effect
تسلی teselli *	teselli	avunma	console
تشخیص teşhis *	teşhis	tanı	diagnosis	واژه تانی از فعل تانیماک به معنی شناختن گرفته شده است.
تشکیل teshkil	teşkil etmek	oluşturmak	to constitute
تشرین اول teşrîn-i evvel		ekim	October
تشرین ثانی teşrîn-i sânî		kasım	November
تشویق teşvik *	teşvik	özendirme, kışkırtma	(providing) incentive, provocation
usûl *	usul	yöntem	method
عنصر unsur *	unsur	öğe	constituent, element
عنوان unvan *	ünvan	san	(professional) title
اسلوب uslup *	üslup	biçem **	style
وعد vaʻd *	vaat	söz	promise (noun)
واقعه vakʻâ *	vaka	olay	event
وقور vakûr	vakur	ağır başlı	dignified	واژهٔ ترکی جایگزین‌شده دقیقاً به‌معنی "سرسنگین" است..
وصف vasf *	vasıf	nitelik	feature, quality
واسطه vasıta	vasıta	araç	vehicle
وسیع vâsi	vâsi	engin	vast
وطن vatan *	vatan	yurt	homeland
vatandaş *	vatandaş	yurttaş **	citizen	واژه ترکی در بیشتر از سی سال پیش، بیشتر به کار می‌رفت.
vaz geçmek *	vazgeçmek	caymak **	to change one's mind; to give up (on something/someone)	Here, vaz is the Persian loan word, and geçmek is a Turkish auxiliary verb.
وظیفه vazîfe *	vazife	görev	task, mission
و ve *	ve	ile	and	Although the Turkish word is also very common, it cannot always replace the Arabic word. For example, in a sentence like, I came and I ate, the Turkish word ile cannot be used in this context.
وهم vehm	vehim	kuruntu	apprehension, fancy
ولایة vilâyet*	vilayet	il	province
تفسیر tefsîr *	tefsir	yorum	interpretation, analysis, comment
ضبط dzabt *	zabıt	tutanak	minute of proceeding, trial
ضمیر zamîr *	zamir	adıl **	pronoun
زاویه zaviye	zaviye	açı	angle

وام‌واژه‌های فارسی

*واژه‌های تازه به فراوانیِ واژه‌های قدیمی استفاده نمی‌شوند.

ترکی عثمانی	تلفظ نوینِ واژه در ترکی عثمانی	مترادف در ترکی نوین	معنی در انگلیسی	توضیح
برابر	beraber	birlikte*	together
بوسه	buse	öpücük	kiss
جنگ	cenk	savaş	war
چابک	çabuk	ivedi *	quick(ly)	واژهٔ ترکی از ivmek ریشه گرفته‌است به‌معنی شتافتن و عجله کردن.
چاره	çare	çözüm	solution
چهره	çehre	yüz	face
چنبر	çember	yuvarlak	circle
چشید	çeşit	tür	kind, variety	Çeşit همچنان پرکاربرد است.
چهاریک	çeyrek	dörtte bir	quarter	هر دو معنیِ یکی از چهار می‌دهند.
درد	dert	ağrı	pain	Dert تغییر معنی داده و اکنون به‌معنی مشکل استفاده می‌شود.
دیگر	diğer	öbür, öteki	other
دشمن	düşman	yağı *	enemy	جایگزین ترکی تقریباً هرگز استفاده نمی‌شود.
اندیشه	endişe	kaygı	worry (noun)
گزیده	güzide	seçkin	élite	برای دیدن ریشه seçkin به آغاز همین نوشتار بنگرید. ""
خسته	hasta	sayrı*	patient, sick	جایگزین ترکی تقریباً هرگز استفاده نمی‌شود.
همیشه	hemîşe	her zaman	always	واژه فارسی تقریباً دیگر استفاده نمی‌شود؛ ولی "هر زمان" نیز فارسی است.
هنوز	henüz	daha	yet	هر دو واژه همچنان استفاده می‌شوند.
زیرک	kurnaz	açıkgözlü	cunning	واژهٔ ترکی به‌معنی چشم‌باز است. هر دو واژه استفاده می‌شود.
مهتاب	mehtap	ay ışığı	moonlight
پاپوش	pabuç	ayakkabı	shoe	هر دو معنی پاپوش می‌دهند.
سرخوش	sarhoş	esrik *	drunk	واژه ترکی از es به معنی ضربه ریشه گرفته است و معنی سرمستی و سرخوشی نمی‌دهد. واژه ترکی دیگر به کار نمی‌رود.
سر	ser	baş	head
سربست (مجاز)	serbest	erkin *	free, footloose	واژهٔ ترکی تقریباً هرگز استفاده نمی‌شود.
سرسری	serseri	başıboş	bum, runabout	واژه ترکی به ندرت استفاده می‌شود.
سیاه	siyah	kara	black	هر دو واژه در موقعیت‌های گوناگونی مورد کاربرد قرار می‌گیرد.
بهار	sonbahar	güz*	fall (season)	واژه سون بهار در ترکی به معنی پایان بهار است و برای پاییز بکار می‌رود. برای بهار ایلکبهار به کار می‌رود که به معنی بهار نخستین است که معمولاً تنها بهار گفته می‌شود.
شهر	şehir	kent	city	واژه کنت از زبان سغدی آمده است. زبان سغدی زبانی ایرانی‌تبار بود که دیگر وجود ندارد.
تازه	taze	yeni	new	تازه و یئنی در موقعیت‌های گوناگونی به کار می‌روند. تازه به معنی تازه و یئنی به معنی نو به کار می‌رود.
تنبل	tembel	haylaz	lazy
ویران	viran	yıkık	ruin
یاور	yaver	yardımcı	helper	واژه فارسی به ندرت استفاده می‌شود گرچه بخش نخست واژه ترکی یعنی «یار»، نیز فارسی است.
یک نسک (یکنواخت)	yeknesak	tekdüze	monotonous
یکپاره	yekpare	bütün	whole
زهر	zehir	ağı *	poison, toxin	جایگزین ترکی به ندرت استفاده می‌شود.
سنگین	zengin	varsıl *, varlıklı	rich	واژه ترکی به ندرت استفاده می‌شود.
زور	zor	çetin *	difficult	هردو استفاده می‌شوند، ولی çetin به‌معنی بسیار سخت است.

وام‌واژه‌های فرانسوی

بیشترِ وام‌واژه‌های فرانسوی هنوز به‌گستردگی در ترکی استفاده می‌شوند.

* واژه‌هایی که هنوز در کنار همتایان ترکی خود مورد استفاده هستند.

وام‌واژه	مترادف ترکی	معنی در انگلیسی	تلفظ اصلی فرانسوی
ajanda *	andaç	agenda	agenda
akselerasyon	ivme	acceleration	accélération
aksesuar *	süs	accessory (decorative)	accessoire
aktif *	etkin	active	actif
alternatif *	seçenek	alternative (noun)	alternatif
analiz *	çözümleme	analysis	analyse
asimilasyon, anabolizma *	özümleme	assimilation, anabolism	assimilation, anabolisme
astronomi *	gökbilim	astronomy	astronomie
avantaj *	üstünlük	advantage	avantage
done	veri	data	donnée
detay *	ayrıntı	detail	détail
direkt *	doğrudan	directly	direct
dikte *	yazdırım	dictation	dictée
doktrin	öğreti	doctrine	doctrine
doküman *	belge	document	document
domestik *	evcil	domestic	domestique
dominant	baskın	dominant	dominant
egzersiz *	alıştırma	exercise	exercice
endemik *	salgın	endemic	endémique
enerji *	erke	energy	énergie
enflamasyon *	yangı	inflammation	inflammation
enformatik	bilişim	information technology	informatique
enteresan *	ilginç	interesting	intéressant
eritrosit	alyuvar	red blood cell	érythrocyte
eksper *	bilirkişi	expert	expert
faks *	belgeç, belgegeçer	fax	fax
faktör *	etken	factor	facteur
fenomen *	olgu	phenomenon	phénomène
filoloji *	dilbilim	philology	philologie
filtre *	süzgeç	filter	filtre
fizyoloji *	işlevbilim	physiology	physiologie
fonksiyon *	işlev	function	fonction
fotokopi *	tıpkıbasım	photocopy	photocopie
garanti *	güvence	insurance, assurance	garantie
global *	küresel	global	global
gramer	dil bilgisi	grammar	grammaire
grup *	öbek	group	groupe
halüsinasyon *	sanrı	hallucination	hallucination
histoloji	doku bilimi	histology	histologie
homojen *	bağdaşık	homogenous	homogène
illüzyon *	yanılsama	illusion	illusion
istatistik *	sayımlama	statistics	statistiques
izolasyon *	yalıtım	isolation	isolation
kalite *	nitelik	quality	qualité
kampüs *	yerleşke	campus	campus
kapasite *	sığa, kapsam	capacity	capacité
karakter *	kişilik	character, personality	caractère
kategori *	ulam	category	catégorie
kompleks *	karmaşık	complex	complexe
komünikasyon	iletişim	communication	communication
konsantrasyon *	derişim	concentration	concentration
konsolidasyon *	süreletme	consolidation (economics)	consolidation
kontrol *	denetim	control	contrôle
korelasyon	bağıntı	correlation	corrélation
kramp *	kasınç	(muscle) cramp	crampe
kriter *	ölçüt	criteria	critères
kronik *	süreğen	chronic(ally)	chronique
kuaför *	güzellik salonu/berber	beauty/hair salon, barber	coiffeur
lenf *	ak kan	lymph	lymphe
liste *	dizelge	list	liste
lokosit	akyuvar	white blood cell	leucocyte
medya *	basın-yayın	media	média
mekanizma *	düzenek	mechanism	mécanisme
meridyen *	boylam	longitude	méridien
mesaj, posta *	ileti	message	message
metamorfoz *	başkalaşım	metamorphosis	métamorphose
metot *	yöntem	method	méthode
monoton *	tekdüze	monotonous	monotone
mobilya *	?	furniture	mobilier
moral *	özgüç	moral	morale
mutasyon *	değişinim	mutation	mutation
normal *	olağan	normal	normal
objektif *	nesnel	objective	objectif
organizasyon *	düzenleme	organization	organisation
orijinal *	özgün	original	original
otorite *	yetke	authority	autorité
over	yumurtalık	ovary	ovaire
paradoks *	çelişki	paradox	paradoxe
paralel *	enlem	latitude	parallèle
parazit *	asalak	parasite	parasite
pasif *	edilgen	passive	passif
performans *	başarım	performance	performance
plaj *	kumsal	beach	plage
plato *	yayla	plateau	plateau
popüler, favori *	gözde	popular, favorite	populaire, favori
prensip *	ilke	principal	principe
prezentasyon	sunum	presentation	présentation
primer	birincil	primary	primaire
problem *	sorun	problem	problème
prodüktör	yapımcı	producer	producteur
program *	izlence	program	programme
proje *	tasarı	project	projet
prosedür *	işlem, işleyiş	procedure	procédure
proses	süreç	process	procès
provokasyon	kışkırtma	provocation	provocation
radyoaktif *	ışın etkin	radioactive	radioactif
randıman *	verim	efficiency	rendement
rapor *	yazanak	report	rapport
rejisör	yönetmen	director	régisseur
resesif	çekinik	recessive	récessif
restoran *	aşevi	restaurant	restaurant
rezistans	direnç	resistance	résistance
sekunder, sekonder	ikincil	secondary	secondaire
sekreter *	yazman	secretary	secrétaire
sembol *	simge	symbol	symbole
semptom *	belirti	symptom	symptôme
sendrom *	belirti	syndrome	syndrome
sentez *	bireşim	synthesis	synthèse
sistem *	dizge	system	système
simülasyon *	öğrence	simulation	simulation
solüsyon	çözelti	solution	solution
spesifik	özellikli	specific	spécifique
spesiyal	özel	special	spécial
standart *	ölçün	standard	standard
statik *	duruk	static	statique
statü *	durum	status	statut
subjektif *	öznel	subjective	subjectif
teori *	kuram	theory	théorie
tretuvar	kaldırım	pavement / sidewalk	trottoir
tümör *	ur	tumor	tumeur
versiyon *	sürüm	version	version
viraj *	dönemeç	turn (as in traffic)	virage
ultrason *	yansılanım (the act of echoing)	ultrasound	ultrason

وام‌واژه‌های دیگر زبان‌ها

* واژه‌هایی که هنوز کنار همتایان ترکی خود به کار می‌روند.

وام واژه	مترادف ترکی	معنی در انگلیسی	زبان اصلی	تلفظ اصلی	توضیح
akut	iveğen	acute(ly)	آلمانی	akut
angarya *	yüklenti	drudgery, forced labor	یونانی	αγγαρεία	واژه ترکی همچنان استفاده نشده است.
endoskopi *	iç görüm ("inside seeing")	endoscopy	انگلیسی		واژه ترکی کمتر رایج است.
fetüs *	dölüt	fetus	لاتین	Fetvs	واژه ترکی گهگاه استفاده می‌شود.
genetik *	kalıtım (bilimi) ("the science of heredity")	genetics	آلمانی	Genetik	هر دو واژه ترکی و وام واژه استفاده می‌شوند.
hegemonya *	boyunduruk	hegemony	یونانی	ηγεμονία	واژه ترکی بیشتر استفاده می‌شود.
İnternet *	Genel Ağ	Internet	انگلیسی		واژه ترکی هنوز استفاده نشده است.
konsonant	ünsüz	consonant	آلمانی	Konsonant	وام واژه امروزه دیگر رایج نیست.
kundura *	ayakkabı	shoe	ایتالیایی	condura	واژه ترکی بیشتر رایج است.
otoban *	otoyol	highway	آلمانی	Autobahn
Smoothie	Karsanbaç	smoothie	انگلیسی
vokal	ünlü	vowel	آلمانی	Vokal	وام واژه امروزه رایج نیست.