سید هاشم موسوی حداد

سید هاشم حدّاد
سید هاشم حداد در دوران پیری
اطلاعات شخصی
زاده	۱۲۷۷خ (۱۳۱۸ق) کربلا
درگذشته	۲۱ خرداد ۱۳۶۳ شمسی (۱۲ رمضان ۱۴۰۴ ق)
محل دفن	وادی الصفا (کربلا) https://goo.gl/maps/jibEYbwNsQL2
دین	اسلام
ملیت	کربلا
محل اقامت	کربلا، نجف
فرزندان	سید حسن، سید عبدالامیر
دوران	پهلوی-انقلاب
مذهب	شیعه
ایده‌(های) برجسته	فنای توحیدی
مرتبه
تأثیرگذاران سید علی قاضی
تأثیرپذیرندگان علامه طهرانی سید محمدصادق حسینی طهرانی محمدصالح کمیلی

سیّد هاشم موسوی حدّاد از عارفان شیعی معاصر و از شاگردان برجسته سید علی قاضی بود.

از حداد، نوشته‌ای جز چند نامه باقی نمانده و نظریات و حالاتش در کتاب روح مجرد (نوشته شاگردش سید محمدحسین حسینی تهرانی) بیان شده است.
او به اشعار فارسی شمس مغربی، حافظ و مولوی علاقه فراوان داشت. اعتقاد وی به وحدت وجود، نقل سخنان محیی‌الدین ابن‌عربی، قرائت مثنوی جلال‌الدین مولوی و تمایلات عارفانه و … باعث انتقاد برخی متشرعین بر او شد. وی در صدد پاسخ به منتقدان خود برآمده و از طرفی با آن‌که برخی آرای ابن عربی را پذیرفته بود، اما از وی انتقاداتی نیز داشت.
حداد در علوم اسلامی صاحب نظر بود و هرگونه سؤالی از مشکل‌ترین مطالب منظومه حاجی، اسفار آخوند ملا صدرا، فصوص الحکم و مصباح الانس را پاسخ‌گو بود.
وی قرآن را با صوت حزین و جذاب می‌خواند. وی اشعار شمس مغربی، ابن فارض و دوبیتی‌های باباطاهر را نیز با حس و آوازی پرسوز می‌خواند.

از دیدگاه اهل عرفان، وی در مقامات عرفانی از عوالم کثرت عبور کرده و به فنا رسیده و حقیقت توحید ذات حق را درک کرده و آن را چشیده بود. صاحب کرامات، موت اختیاری و تجرد بوده است اما طلب کرامات و اِعمال آنها را از حظوظ نفس می‌دانسته است.

زندگی‌نامه

سید هاشم حداد ۱۲۷۷ شمسی (۱۳۱۸ ق) در کربلا زاده شد، پدرش سید قاسم در کربلا زندگی می‌کرد. جدّش سید حسن از شیعیان هند بوده که مدّت‌ها قبل از هند به کربلا سفر کرده و آن جا را محلّ اقامت خود قرار داده بود.

سید هاشم حدّاد پس از سپری کردن دوران کودکی و نوجوانی در کربلا به دروس طلبگی و علمی مشغول شد و تا کتاب سیوطی را خواند و از ۲۰ سالگی برای استفاده معنوی از سید علی قاضی به مدرسهٔ هندی در نجف رفت و در حجره‌ای که منسوب به سید بحرالعلوم بود ساکن شد. قاضی چندین شاگردان برجسته داشت اما حدّاد مورد توجه خاص او بود، که می‌توان دلیل این توجه را شدت تجرید حدّاد دانست. وی ۲۸ سال نزد قاضی شاگردی نمود.

وی در کربلا ساکن و به آهنگری (نعل‌بندی) مشغول بود و از این جهت به «حدّاد» معروف بود؛ هرگاه سید علی قاضی به کربلا می‌رفت، در منزل وی وارد شده و سکنی می‌گزید.

حدّاد به شهرهای عراق و نیز سوریه و مکه و مدینه سفر کرد و دو ماه هم به ایران آمد و با آیت‌اللّه میلانی و سید محمدحسین طباطبایی و بانو امین اصفهانی و مرتضی مطهری دیدار کرد. حدّاد در توحید بسیار تعصب داشت و کلمه فنا بیش از هر واژه دیگری بر زبان او جاری بود. او کشته شدن حسین بن علی در راه خدا را عالی‌ترین منظر عشق و زیباترین جلوه جلال و جمال و نیکوترین مظاهر اسماء رحمت و غضب الهی می‌دانست.

سیّد هاشم حدّاد در دوازدهم ماه رمضان ۱۴۰۴ هجری قمری (۲۱ خرداد ۱۳۶۳) به دنبال یک بیماری در کربلا در سن ۸۶ سالگی درگذشت. پیکر او در وادی الصّفای کربلا در مقبره‌ای دفن شد؛ آن مقبره پس از مدّتی خودبه‌خود خراب شد و هم‌اکنون قبر مذکور در فضای باز وادی الصّفا واقع است.

شاگردان

سیدهاشم حدّاد شاگردان سلوکی متعدّدی داشت که از میان آن‌ها می‌توان به سید عبدالحسین دستغیب، سید عبدالکریم کشمیری، مصطفی خمینی، سید احمد فهری زنجانی و محمدصالح کمیلی خراسانی اشاره کرد. از میان شاگردان، به سید محمدحسین حسینی طهرانی علاقه خاصّی داشت و پیوند میان این شاگرد و استاد تا آخر عمر پابرجا بود. کتاب «روح مجرد» تألیف علامه طهرانی، شرح زندگی او است. حدّاد، علامه طهرانی را کتباً وصی شرعی و سلوکی خود منصوب کرده بود.

محمدصالح کمیلی در توصیف او گفته است؛ «ما هرچه داریم، از مرحوم حداد داریم و من در این راه استاد دیگری نمی‌شناسم و تا حالا هم ندیده‌ام. واقعاً ما دلدادهٔ ایشان بودیم و هستیم. ایشان نیاز به تعریف نداشت تا دیگران بخواهند تعریف کنند، بلکه خود ایشان معرّف خودشان بود. در همان اولین ملاقات، تصرفی ملکوتی و روحی در این جانب کرد و مرا به حضور پذیرفت. من استاد خود را با تصرف روحانی و نورانی خود شناختم، نه به توصیف دیگران، و در جذب روحی و باطنی ایشان مکرراً قرار می‌گرفتم و در این تصرفات معنوی و باطنی، توحید مطلق را در خود احساس می‌کردم و تمام جهان و اشیاء را ذوب شده در او می‌دیدم و روح من مانند یک پرندهٔ سبکبال بود که در آسمان‌ها پرواز می‌کند.»

پیوند به بیرون

• کتاب روح مجرد (معرفی سید هاشم حداد) تألیف آیت‌الله سید محمدحسین حسینی طهرانی