سنگ موزون

A brown rock or sediment face with horizontal layers, 18 of which are clearly visible. Some of the layers are obviously thicker than others - presumably the result of differences in annual deposition rates due to seasonal variations. — سنگ‌های موزون سن پلیستوسن در پرتگاه‌های اسکاربرو، تورنتو، انتاریو، کانادا. ضخیم‌ترین سنگ موزون‌ها نزدیک به ۲ سانتی‌متر ضخامت دارند.

سنگ موزون^[۱] یا ریتمیت (انگلیسی: Rhythmite) نوعی سنگ رسوبی است که از لایه‌های متناوب و تکرار شونده با ضخامت‌های متفاوت تشکیل شده است. این لایه‌ها می‌توانند از مواد مختلفی مانند ماسه، لای، رس و مواد آلی تشکیل شده باشند. الگوی تکرار شونده لایه‌ها در سنگ موزون معمولاً نشان‌دهنده تغییرات دوره‌ای در محیط رسوب‌گذاری است، مانند تغییرات فصلی، کِشَندی (جزر و مدی) یا چرخه‌های آب و هوایی طولانی‌تر.

به‌طور کلی، سنگ موزون از لایه‌هایی از رسوب یا سنگ رسوبی تشکیل شده است که با تناوب و نظم آشکاری ته‌نشین شده‌اند. آن‌ها ممکن است توسط فرآیندهای سالانه مانند رسوبات متغیر فصلی که نشان‌دهنده تغییرات در چرخه رواناب است، توسط فرآیندهای کوتاه مدت مانند جزر و مد یا توسط فرآیندهای بلندمدت مانند سیل‌های دوره‌ای ایجاد شوند.

سنگ‌های موزون می‌توانند اطلاعات ارزشمندی در مورد شرایط گذشته زمین، مانند تغییرات آب و هوایی، سطح دریا و فعالیت‌های زمین‌ساختی، ارائه دهند. به عنوان مثال، سنگ‌های موزون تشکیل شده در محیط‌های جزر و مدی می‌توانند برای تخمین سرعت کاهش سرعت چرخش زمین و فاصله ماه از زمین در گذشته مورد استفاده قرار گیرند.

سنگ موزون‌ها نقش مهمی در کشف رویدادهای ماقبل تاریخ دارند و بینشی در مورد افزایش سطح آب دریاها، تغییر یخچال‌های طبیعی و تغییرات مداری زمین ارائه می‌دهند که به پاسخ به سوالاتی در مورد تغییرپذیری و تغییر اقلیم کمک می‌کنند.

سنگ‌های موزون لایه‌لایه سالانه

رسوبات لایه‌لایه سالانه (سال‌چینه‌ها) سنگ‌های موزونی با تناوب سالانه هستند: لایه‌های سالانه رسوب یا سنگ رسوبی از طریق تغییرات فصلی که ناشی از بارش یا دما است، که بر میزان بارش و بار زباله در رواناب تأثیر می‌گذارد، گذاشته می‌شوند. از میان سنگ‌های موزون زیادی که در پرونده زمین‌شناسی یافت می‌شود، واروها از مهم‌ترین و روشن‌ترین موارد برای مطالعات تغییرات آب و هوایی گذشته هستند. واروها از جمله ریزترین رویدادهای تفکیک‌پذیری هستند که به راحتی در چینه‌شناسی تشخیص داده می‌شوند.^[۲]

سنگ‌های موزون لایه‌لایه دوره‌ای

This photo shows a canyon cut into the surrounding flat soil with 32 distinct horizontal layers of soil, each clearly demarked from the layer below. Above the canyon a farm house can be seen in the distance - the farm house provide the perspective that helps the viewer establish that the cut is over 40 deep. The bottom of the cut is filled with tumble weeds. — لایه‌های متمایز بسترهای توشه در «گرند کنیون کوچک» در نزدیکی لودِن، واشینگتن در دره والا والا.

سنگ موزون‌ها ممکن است با تناوب‌های غیر از سالانه رسوب کنند. پرونده زمین‌شناسی هم رویدادهای مکرر (به عنوان مثال، جزر و مد) و هم رویدادهای کمتر مکرر (سیل‌های یخچالی) را ثبت می‌کند.

سنگ‌های موزون کشندی

سنگ‌های موزون کِشَندی زمین‌شناسی، لایه‌های کربنیفر را نشان می‌دهند که رویدادهای چرخه‌ای جزر و مدی مانند نیمه روزانه، روزانه یا چرخه جزر و مد را ثبت می‌کنند که نشان‌دهنده تأثیر دریایی در رسوبات است که قبلاً به عنوان کاملاً قاره‌ای تفسیر می‌شد.^[۳]^[۴] پرونده زمین‌شناسی، بسترهای لایه‌ای قابل مقایسه با آنچه در حال حاضر در رسوبات در خلیج فاندی در کانادا و خلیج مون سن-میشل در فرانسه یافت می‌شود را ثبت می‌کند.^[۵]

منطقه کوه استورم در دره بزرگ کاتن‌وود، یوتا، دارای سنگ‌های موزونی است که نوسانات رسوب سطح دریا را مطابق با چرخه جزر و مد ثبت می‌کند. سنگ‌های موزون جزر و مدی از دوره‌ها و زمان‌های زمین‌شناسی دیگر مانند اواخر پرکامبرین نیز شناخته شده‌اند.^[۶]

سنگ‌های موزون پیشایخبندان

یکی از سازوکارهای رایج، سیل‌های اپیزودیک ناشی از ترکیدن سدهای یخبندان است. در یک نمونه زمین‌شناسان تخمین می‌زنند که چرخه سیل و اصلاح دریاچه سیل‌های میسولا به‌طور متوسط ۵۵ سال طول می‌کشد و سیل‌ها تقریباً ۴۰ بار در طول دوره ۲۰۰۰ ساله بین ۱۵۰۰۰ تا ۱۳۰۰۰ سال پیش رخ داده است. سنگ‌های موزون متمایزی با تناوب تقریباً ۵۵ ساله مشاهده شده است.^[۷]^[۸]

سنگ‌های موزون روچرخه‌ای یخبندان

تغییرات سطح دریا که مربوط به دوره‌های یخبندان هستند نیز به صورت سنگ‌های موزون بسیار بلندمدت ظاهر می‌شوند. به عنوان مثال، افزایش یخ در دوره کواترنری منجر به تغییرات سطح دریا از ۱۲۷ متر به ۱۶۳ متر شد. پسروی و پیشروی سطح دریا از یخچال‌های طبیعی در حال افزایش و کاهش در سنگ‌های موزون پنسیلوانین و پرمین شناسایی شده است.^[۹]

جستارهای وابسته

منابع

↑ Toolforge.org. “جستجوی واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ” 2024. https://farhangestan.toolforge.org/results?word=Rhythmite&wordstart=&wordend=&hozeh=&daftar=همهٔ+دفترها.
↑ Hambrey, M. J.; Harland, Walter Brian (1997). [[۱](https://books.google.com/books?id=bW88AAAAIAAJ&q=rhythmite+varve+geology) Earth's pre-Pleistocene glacial record]. Cambridge earth science series. ISBN 978-0-521-22860-2. Retrieved 7 September 2009. {{cite book}}: Check |url= value (help)
↑ Kuecher, Gerald J.; Woodland, Bertram G.; Broadhurst, Frederick M. (1 September 1990). [[۲](https://doi.org/10.1016/0037-0738(90)90113-8) "Evidence of deposition from individual tides and of tidal cycles from the Francis Creek Shale (host rock to the Mazon Creek Biota), Westphalian D (Pennsylvanian), northeastern Illinois"]. Sedimentary Geology. 68 (3): 211–221. doi:10.1016/0037-0738(90)90113-8. ISSN 0037-0738. {{cite journal}}: Check |url= value (help)
↑ Archer, Allen W; Kuecher, Gerald J; Kvale, Erik P (1995). [[۳](https://doi.org/10.1306/D42680D6-2B26-11D7-8648000102C1865D) "The Role of Tidal-Velocity Asymmetries in the Deposition of Silty Tidal Rhythmites (Carboniferous, Eastern Interior Coal Basin, U.S.A.)"]. SEPM Journal of Sedimentary Research (به انگلیسی). 65: 408–416. doi:10.1306/d42680d6-2b26-11d7-8648000102c1865d. {{cite journal}}: Check |url= value (help)
↑ B.W. Flemming and A. Bartholoma (1995). [[۴](https://books.google.com/books?id=n4EjP8kHgRIC&q=rhythmite+geology) Tidal signatures in modern and ancient sediments]. Blackwell Science, Oxford. ISBN 978-0-86542-978-9. {{cite book}}: Check |url= value (help)
↑ Williams, G. E. (January 1989). [[۵](https://doi.org/10.1144/gsjgs.146.1.0097) "Late Precambrian tidal rhythmites in South Australia and the history of the Earth's rotation"]. Journal of the Geological Society (به انگلیسی). 146 (1): 97–111. doi:10.1144/gsjgs.146.1.0097. {{cite journal}}: Check |url= value (help)
↑ [[۶](http://www.wallawallawatershed.org/_acrobat/WRIA32Level1/S2%20Regional%20Overview.pdf#search=%22Touchet%20Formation%22) "Walla Walla Level 1 Watershed Assessment"] (PDF). WRIA 32 Watershed Plan. Walla Walla Watershed Management Partnership. Retrieved 1 September 2009. {{cite web}}: Check |url= value (help)
↑ Bjornstad, Bruce (2006). On the Trail of the Ice Age Floods: A Geological Guide to the Mid-Columbia Basin. Keokee Books; San Point, Idaho. ISBN 978-1-879628-27-4.
↑ Washburn, Albert Lincoln (1997). [[۷](https://books.google.com/books?id=q03MG41XoyYC&q=rhythmite+geology) Plugs and Plug Circles: A Basic Form of Patterned Ground, Cornwallis Island, Arctic Canada - Origin and Implications]. Geological Society of America, Incorporated. ISBN 978-0-8137-1190-4. Retrieved 7 September 2009. {{cite book}}: Check |url= value (help)

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Rhythmite». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۴.

پیوند به بیرون

[1] Toolforge.org. “جستجوی واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ” 2024. https://farhangestan.toolforge.org/results?word=Rhythmite&wordstart=&wordend=&hozeh=&daftar=همهٔ+دفترها.

[ambrey-2] Hambrey, M. J.; Harland, Walter Brian (1997). [[۱](https://books.google.com/books?id=bW88AAAAIAAJ&q=rhythmite+varve+geology) Earth's pre-Pleistocene glacial record]. Cambridge earth science series. ISBN 978-0-521-22860-2. Retrieved 7 September 2009. {{cite book}}: Check |url= value (help)

[Kuecher_et_al._1990-3] Kuecher, Gerald J.; Woodland, Bertram G.; Broadhurst, Frederick M. (1 September 1990). [[۲](https://doi.org/10.1016/0037-0738(90)90113-8) "Evidence of deposition from individual tides and of tidal cycles from the Francis Creek Shale (host rock to the Mazon Creek Biota), Westphalian D (Pennsylvanian), northeastern Illinois"]. Sedimentary Geology. 68 (3): 211–221. doi:10.1016/0037-0738(90)90113-8. ISSN 0037-0738. {{cite journal}}: Check |url= value (help)

[Archer_et_al._1995-4] Archer, Allen W; Kuecher, Gerald J; Kvale, Erik P (1995). [[۳](https://doi.org/10.1306/D42680D6-2B26-11D7-8648000102C1865D) "The Role of Tidal-Velocity Asymmetries in the Deposition of Silty Tidal Rhythmites (Carboniferous, Eastern Interior Coal Basin, U.S.A.)"]. SEPM Journal of Sedimentary Research (به انگلیسی). 65: 408–416. doi:10.1306/d42680d6-2b26-11d7-8648000102c1865d. {{cite journal}}: Check |url= value (help)

[Flemming-5] B.W. Flemming and A. Bartholoma (1995). [[۴](https://books.google.com/books?id=n4EjP8kHgRIC&q=rhythmite+geology) Tidal signatures in modern and ancient sediments]. Blackwell Science, Oxford. ISBN 978-0-86542-978-9. {{cite book}}: Check |url= value (help)

[Williams_1989-6] Williams, G. E. (January 1989). [[۵](https://doi.org/10.1144/gsjgs.146.1.0097) "Late Precambrian tidal rhythmites in South Australia and the history of the Earth's rotation"]. Journal of the Geological Society (به انگلیسی). 146 (1): 97–111. doi:10.1144/gsjgs.146.1.0097. {{cite journal}}: Check |url= value (help)

[7] [[۶](http://www.wallawallawatershed.org/_acrobat/WRIA32Level1/S2%20Regional%20Overview.pdf#search=%22Touchet%20Formation%22) "Walla Walla Level 1 Watershed Assessment"] (PDF). WRIA 32 Watershed Plan. Walla Walla Watershed Management Partnership. Retrieved 1 September 2009. {{cite web}}: Check |url= value (help)

[Bjornstad-8] Bjornstad, Bruce (2006). On the Trail of the Ice Age Floods: A Geological Guide to the Mid-Columbia Basin. Keokee Books; San Point, Idaho. ISBN 978-1-879628-27-4.

[Washburn-9] Washburn, Albert Lincoln (1997). [[۷](https://books.google.com/books?id=q03MG41XoyYC&q=rhythmite+geology) Plugs and Plug Circles: A Basic Form of Patterned Ground, Cornwallis Island, Arctic Canada - Origin and Implications]. Geological Society of America, Incorporated. ISBN 978-0-8137-1190-4. Retrieved 7 September 2009. {{cite book}}: Check |url= value (help)

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]