سلطانی اردلان

امرای سلطانی اردلان

نشسته از سمت راست: نفر اول سیف الدین خان اردلان (مظفر السلطنه اول) نوجوان نشسته روی زمین سیف الله خان فرزند سیف الدین خان (مظفر السلطنه دوم) نفر دوم موسیونز بلژیکی مشاور وزارات دارایی ایران نفر سوم کریم خان اردلان اجلال السلطنه نفر چهارم حاجی امیر محتشم خان اردلان
اصالت	ایرانی
زادبوم	سقز، کردستان
مشاهیر	مجیدخان اردلان سیف‌الدین‌خان اردلان سیف‌الله خان اردلان

سلطانی اردلان خاندان حکمران سقز در دوران قاجار و یکی از شاخه‌های خاندان اردلان است. البته خانواده حکام سقز به شاخه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام دارای پیشوندهایی در اسم فامیل اردلان هستندکه شامل خانواده‌های اردلانی، سلطانی اردلان، علایی اردلان سلیمی اردلان، امیری اردلان، اردلانی و اردلان سقزی (اردلان صفوی) می‌باشند ولی نسب همه آنها مشترک می‌باشد هر چند تعدادی از خانواده‌های اردلان سقزی (اردلان صفوی) نام خود را به اردلان تغییر داده‌اند و خود را شیعه می‌دانند.

از این خاندان نخست محمدسلطان اردلان به حکومت سقز رسید که نام این خانواده برگرفته از نام اوست. پس از وی پسرش محمدعلی‌خان بزرگ حاکم سقز شد و سپس مجیدخان، پسر محمدعلی‌خان. در جنگ جهانی اول سیف‌الدین‌خان اردلان (مظفرالسلطنه اول) پسر مجیدخان حاکم سقز بود که پس از دستگیری و شکنجه بخاطر تبعیت از سیاست بی‌طرفی حکومت مرکزی ایران و رد خواسته عثمانی‌ها برای جنگ با روس‌ها به همراه محمدحسین خان مکری حاکم ساوجبلاغ در میدان اصلی مراغه به دست عثمانی هااعدام شد. پسر او سیف‌الدین‌خان (مظفرالسلطنه دوم) از سال ۱۳۳۵ قمری به بعد حکومت این شهر را در دست داشت. اسدالله‌خان اسعدالملک و پسر او عبدالحسین‌خان از اعضای دیگر این خانواده بودند که در اواخر دوره قاجار، اولی در ترشیز و دیگری در خواف حکومت کردند.

شجره نامه

محمد سلطان اردلان

محمد علی خان اردلان

اسدالله خان اسعدالملک

مجیدخان اردلان

عبدالحسین‌خان اسعدالملک

سیف‌الدین‌خان اردلان مظفرالسلطنه اول

سیف‌الله خان اردلان مظفرالسلطنه دوم

علیرضاخان اردلان

عمرخان اردلان

احمدخان اردلان

حسین خان اردلان

گنبد اردلانیه سقز

گنبد اردلانیه آرامگاه خانوادگی خاندان اردلان سقز «سلطانی اردلان» است. آنجا مدفن پنج حاکم اردلانی سقزی و وابستگان آنها می‌باشد. مکان گنبد اردلانیه توسط مجیدخان اردلان به احترام و یادبود پدر و پدربزرگ خود محمد علی خان و محمد سلطان خان حکمدار در موقوفه او به مساحت تقریبی سه هزار متر مربع، در دامنه تپه بزرگی در ضلع جنوب غربی دارالحکومه آن زمان (جنب مسجد جامع کنونی سقز) بنا گردیده و گنبدی بزرگ بر مزارگاه مستقر بوده و در آن موقوفه مسجد بزرگ و زیبایی به نام مسجد مجید خان به همراه حجرات متعدد برای اقامت طلاب با حیاط و اشجار و حوض بزرگ و فواره و خانه سرایدار وجود داشته‌است. سرایدار موقوفه شخصی به نام «آغا عزیز سبیلی» بوده‌است که در سال‌های اشغال ایران توسط متفقین حدوداً ۱۳۲۲ یا ۱۳۲۳ شمسی از دنیا رفته و پسرش «آغا حسن» در زمان حیات سیف‌الله خان اردلان مظفرالسلطنه دوم که تا ۱۳۳۲ شمسی فرماندار بود، موقوفه مذکور را اداره می‌کرده‌است. بعد از مرگ سیف‌الله خان نوه مجید خان در ۱۳۵۲ شمسی، دو تن از برادرزادگان سیف‌الله خان به اسامی «علی خان حاج امیر خان» بزرگ خاندان اردلان سقزی و «احمد خانِ علی رضاخان» با هزینه شخصی مزار را دیوار و سقف کشیده و سنگ‌ها را مرتب نموده، اما سنگ مزار محمد سلطان خان مفقود گردیده بود و از قدیم قبل از تعمیر به جای آن، دو سنگ نتراشیده ساده بر مدفن مجیدخان نصب کرده بودند که تا به حال باقی است. ولی سنگ مزار سایر امرا بر جای خود استوار است. این مقبره خانوادگی بخش باارزشی از تاریخ شهر سقز، کردستان و ایران است؛ زیرا مدفن پنج تن از حاکمان قرن هجده، نوزده و اوایل قرن بیستم میلادی سقز است که در مهترین دوران تحول مربوط به جنگ‌های اول و دوم جهانی نقش مهمی را در حفظ این منطقه ایفا نمودند. اقامت خاندان محمدسلطان خان اردلان با آغاز حکومت او همراه بوده‌است. اقامتی دویست ساله، از دوره سلطنت فتحعلی شاه قاجار تا امروز. وجود این مزار خانوادگی که تاریخ اولین سنگ قبر آن به ۱۶۴ سال پیش برمی گردد نشان از این دارد که سقز از جمله ولایتها یا شهرهای قدیمی ایران است، شهری که قدمت آن به زمانهای دور قبل از عهد مادها و هخامنشیان و اسکندر مقدونی بر می‌گردد.

جستارهای ویژه

• حکام اردلان
• تاریخ کردستان

پیوند به بیرون

• چکیده مقالات همایش بین‌المللی اردلان‌شناسی