توروککهها
توروککهها[۱] مردمانی ساکن خاور نزدیک باستان در شمال باختری ایران بودند و در عصر برنز می‌زیستند. سکونت‌گاه اصلی ایشان -که توروک‌کوم خوانده‌می‌شد- در حوزهٔ دریاچه ارومیه و شمال باختری رشته‌کوه زاگرس بود. دربارهٔ تبار آنان به نظر می‌رسد که ایشان با وجود تأثیراتی از سامی‌های خاوری وابسته به هوری‌ها بوده‌باشند (هوریانی‌ها یا هوری‌ها یا هوریت‌ها (Hurrians) مردم باستانی شمال میان رودان از کوه‌های زاگرس تا سوریه بودند، که در هزاره سوم پیش از میلاد در این منطقه ظهور یافتند. اطلاعات بسیار کمی از هوریانی‌ها نسبت به سایر تمدن‌های خاور نزدیک در دست می‌باشد. لیکن این تمدن از مهمترین و تأثیر گذارترین تمدن‌های کهن خاور نزدیک می‌باشد.[۲] در الواح آشوری به توروک ها اشاره شده و گفته شده به دلیل جنگاوری قوم توروک آشوریان در امان نبودند و توروک ها پس از متحد شدن دیگر اقوام علیه توروک ها سرانجام به عقب رانده شدند؛نام‌های هندو آریایی سلسله‌ها و سرکرده‌های این اقوام هویت هندو آریایی آنان را آشکار می‌سازد. به نظر می‌رسد مهاجرین هندو آریایی از شمال شرق این منطقه به آن وارد شده و پس از تضعیف دولت‌های سامی در سده پانزدهم پیش از میلاد از طریق حکومت میتانی در شمال میانرودان به قدرت سیاسی دست یافتند.[۳])
ریشه نام[ویرایش]
نام آن‌ها گاهی به عنوان توکری بازسازی می‌شود. پادشاه بابل، حمورابی (در حدود ۱۷۹۲ تا ۱۷۵۲ پیش از میلاد) در کتیبه‌هایی به پادشاهی توکریچ اشاره می‌کند. اشاره‌های قابل توجهی در مورد آن‌ها وجود دارد و در کنار گوتیان، سوبارتو (Subartu) و ایلام از آن‌ها یاد می‌شود. متون دیگر از همان دوره از پادشاهی Tukru یاد می‌کنند. در اوایل هزاره اول قبل از میلاد، نام‌هایی مانند Turukkum , Turukku و ti-ru-ki-i برای همان منطقه استفاده می‌شود. به معنای وسیع تر، از اسامی مانند Turukkaean به صورت کلی استفاده شده‌است که به معنای «مردم کوهستان» (mountain people) یا «ارتفاع نشینان یا ساکنان ارتفاعات» (highlanders) می‌باشد. به بیان دیگر منظور از عبارت توروککهها به‌طور غالب، مردم کوهستان می‌باشد.
گفته می‌شود توکرو یا توروکوم لبه شمال شرقی بین‌النهرین و قسمت مجاور کوه‌های زاگرس (عراق و ایران امروزی) را دربر گرفته‌است. به ویژه، آن‌ها با حوضه دریاچه ارومیه و دره‌های شمال غربی زاگرس همراه بودند؛ بنابراین آن‌ها در شمال لولوبی باستان قرار داشتند و حداقل یک متن نئو آشوری (قرن نهم تا هفتم قبل از میلاد مسیح) از کل منطقه و مردمان آن به عنوان «لولوبی-توروکی» یاد می‌کند.
نوع زندگی و زبان[ویرایش]
با توجه به تاخت‌وتازهای ایشان به شمال میانرودان به‌احتمال اینان قبایلی بودند که زندگی نیمه‌شبانی داشته‌اند. از شواهد به دست آمده از تل شمشاره اطلاعاتی از سامانهٔ سیاسی ایشان به دست آمده‌است که برمی‌آید که شامل اتحادی از قبیله‌ها و مراکز قدرت با ریاست موروثی بوده‌است. گویا مهمترین قدرت توروککهها پادشاهی ایتابلوم بوده‌باشد. وجود اینان تهدیدی دائمی برای امپراتوری آشور باستان بود.
توروککهها در زمان سلطنت شمشی-آداد اول (Shamshi-Adad I) (۱۸۱۳ تا ۱۷۸۲ پیش از میلاد) و پسرش و جانشین او ایشمه داگان (Ishme-Dagan) (۱۷۸۱ پیش از میلاد) توسط امپراتوری آشور قدیمی به عنوان یک تهدید همیشگی تلقی می‌شد. بنا بر گزارش‌ها، توروککهها شهر مردامان (Mardaman) را در حدود سال ۱۷۶۹/۶۸ پیش از میلاد تصرف کردند. شکست بابل از توروککهها در ۳۷ امین سال سلطنت حمورابی جشن گرفته شد (وفات ۱۷۷۳ پیش از میلاد).
از نظر خصوصیات فرهنگی و زبانی، در مورد توکری چیز کمی شناخته شده‌است. آن‌ها به عنوان یک قبیله کوهستانی نیمه عشایری توصیف می‌شوند که پوست حیوانات را می‌پوشیدند. برخی از محققان معتقدند که شاید آن‌ها هوری زبان (هوری‌ها) بوده‌اند یا تابع نخبگان هوری بودند که با یک زبان هندواروپایی منقرض شده صحبت می‌کردند.
نابودی[ویرایش]
این منطقه سرانجام حدود سال ۱۷۶۰ پیش از میلاد توسط حمورابی تسخیر می‌شود و پس از آن توروککهها از تاریخ ناپدید می‌شوند و بدون شک در توده زیاد جمعیت هوری‌ها ادغام می‌شوند. پس از آن‌ها هوری‌ها در این منطقه غالب می‌شوند.[۴]
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- Wikipedia contributors, "Turukkaeans," Wikipedia, The Free Encyclopedia, https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Turukkaeans&oldid=768192641 (accessed March 13, 2017).
- The Shemshāra Archives 1: The Letters