پیش‌نویس:اعتیاد به فضای مجازی

اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی امروز تبدیل به یک معضل همگانی شده است. این مسئله زمانی بحرانی‌تر می‌شود که به جز بزرگسالان، بچه‌ها هم درگیر این اعتیاد شوند. مصرف اینترنت در بچه‌های نسل زی، یعنی کسانی که در عصر اینترنت به دنیا آمده‌اند، امری عادی است اما آمارها نشان می‌دهد که این مصرف روزبه‌روز بحرانی‌تر می‌شود.

به گزارش پژوهشی که در دانشگاه تورنتو انجام گرفت، بیش از ۴۰٪ افراد در پنج دقیقه اول بیداری از خواب، موبایل خود را چک می‌کنند. علاوه بر این، استفاده از گوشی همراه حداقل ۲۵ بار در طی روز ادامه دارد. {۱} یک مطالعه که توسط دانشگاه کلمبیا انجام شده نشان می‌دهد، وقتی مردم فکر می‌کنند می‌توانند اطلاعات را از روی اینترنت به دست بیاورند، دیگر تمایلی برای به خاطر سپردن آن ندارند. اما این تاثیر تنها به اطلاعات ختم نمی‌شود و آن‌طور که مشخص شده تکنولوژی حتی مغز ما را هم تغییر می‌دهد. در حالی‌که به نظر می‌رسد جهان مجازی به ما کمک کرده تا تبدیل به موجوداتی چند وجهی و چند مسئولیتی شویم، اما این رخداد زیان هم دارد. مثلا تحقیقات اخیر به وسیله دستگاه ام‌آر‌آی MRI نشان داده مغز افرادی که زیاد به اینترنت سروکار دارند، شبیه مغز کسانی است که به مواد مخدر معتادند. {۲}

تشخیص علائم اعتیاد به بازی در کودکان

در حال حاضر والدین بسیاری نگران این هستند که فرزندان‌شان زمان زیادی را صرف بازی‌های آنلاین می‌کنند. بله، شاید عده‌ زیادی هم معتقد باشند که بازی‌های آنلاین هم کودکان را سرگرم و هم مغز آنها فعال نگه می‌دارد. اما از آنجا که سال 2018، سازمان بهداشت جهانی رسماً اعتیاد به بازی gaming addiction را به طبقه‌بندی بین‌المللی آماری بیماری‌ها اضافه کرد– که مشخصه آن شکل‌گیری عادت بازی کردن به اندازه‌ای که تأثیر منفی بر فعالیت‌های روزانه داشته باشد است– مهم و نیاز است که والدین و سرپرستان بچه‌ها در وهله نخست فعالیت‌های آنها را تحت نظر بگیرند و اگر نشانه‌/هایی از این اعتیاد در آنها مشاهده کردند، پیش از آنکه دیر و از کنترل خارج شود، اقدام کنند. {۳}

جز مسئله اعتیاد البته ماهیت خشونت‌آمیز بعضی از این بازی‌های آنلاین هم می‌تواند مایه نگرانی باشد، چرا که هم بر خواب تأثیر می‌گذارد و هم قابلیت اجتماعی شدن را در کودکان کمتر می‌کند. به هر حال، فناوری در حال پیشرفت است و روزبه‌روز بیشتر در دسترس بچه‌ها قرار می‌گیرد. این وظیفه بزرگ‌ترهاست که نسبت به وضعیت آگاه و هوشیار باشند تا بتوانند هرچه زودتر جلو بروز بحران را بگیرند.

کودکانی که به بازی وابستگی پیدا می‌کنند، کم‌کم مثلاً وقتی پدر و مادرشان صدایشان می‌کنند که بیایند غذا بخورند، دوست ندارند بازی را رها کنند یا تمام وقت‌شان را صرف بازی می‌کنند و از کارهای دیگر غافل می‌مانند. اگر این وابستگی در آنها تبدیل به اعتیاد شود ممکن است وقتی از آنها خواسته می‌شود بازی‌ را کنار بگذراند، بسیار مضطرب یا عصبانی یا ناراحت شوند.» {۴)

عوارض اعتیاد به فضای مجازی

در حالی که تکنولوژی روز به روز بیشتر به بخش مهمی از زندگی‌های ما تبدیل می‌شود، جای تعجب ندارد که مقاومت در برابر آن برای بسیاری از ما سخت باشد. با این حال، باید این را بدانیم که ارتباط دائمی با تکنولوژی و متعلقاتش بهای گزافی برای ما دارد؛  بر کیفیت زندگی‌های ما تأثیر منفی می‌گذارد، روابطمان را به خطر می‌اندازد و احساساتمان را تحریک و جریحه‌دار می‌کند.

صرف زمان زیاد و مازاد در فضای مجازی عواقب منفی زیادی دارد؛ می‌تواند باعث شود که افراد نسبت به تصویر فردی خود احساس بدی داشته باشند، عزت نفسشان پایین بیاید، با اختلال در خواب، افسردگی. اضطراب، سوء مدیریت زمان، بازدهی پایین و بروز مشکلاتی در روابط بینافردی خود مواجه شوند. ما می‌دانیم که برای داشتن تصویر و احساس مثبت نسبت به خود و سلامت روان به روابط محکم و قوی نیاز داریم.

با اینکه هنوز کاملاً مشخص نیست که آیا استفاده بیش از اندازه از گوشی‌های هوشمند تأثیری منفی بر مغز و قابلیت شناختی افراد دارد یا خیر، نتایج تحقیقات نشان داده است که وابستگی بیش از اندازه به گوشی موبایل می‌تواند به تنبلی ذهنی منجر شود و کارکرد مغز ما را به شکلی درآورد که دائم به دنبال شادی و لذت آنی باشیم. {۶)

برنامه دوازده قدمی معتادان به اینترنت

به جز انجمن‌های گمنام معتادان به مواد مخدر و الکل که از سایرین معروف‌ترند، انجمن‌های دیگری هم بر اساس اصول ای‌ای برای کمک به سایر اعتیادها وجود دارد. یکی از آنها انجمن معتادان اینترنت و فناوری گمنام است که کارش ارائه خدمات حمایتی از سوی اجتماع معتادان گمنام برای کمک به بهبودی است.

از زمانی که الکلی‌های گمنام در سال 1935 تأسیس شد، برنامه دوازده قدمی آن برای سایر اعتیادها و رفتارهای غیرارادی از جمله پرخوری، خرج کردن بیش از حد و قمار به کار گرفته شده است. حالا این برنامه مبتنی بر پرهیز برای یک ماده مصرفی جدید به کار گرفته می‌شود. همان چیزی که در خواب و بیداری از ما جدا نمی‌شوند؛ تلفن‌های همراه‌مان.

در جلسات انجمن معتادان به اینترنت، شرکت‌کنندگان ITAA که احساس می‌کنند میزان استفاده‌شان از فناوری وارد قلمرو مخرب شده است، تجربیات خود را به اشتراک می‌گذارند و از یکدیگر در تعیین مرزهای سالم حمایت می‌کنند. طیف مشکلات آنها خرید آنلاین و بالا و پایین کردن غیرارادی و زیاد رسانه‌های اجتماعی تا اعتیاد به بازی‌های ویدیویی و پرخوری موقع تماشای سریال‌های تلویزیونی را شامل می‌شود. برای اکثریت، هدف پرهیز نیست، بلکه مدیریت است. {۵}