ماترهورن

مختصات: ۴۵°۵۸′۳۵″ شمالی ۷°۳۹′۳۰″ شرقی / ۴۵٫۹۷۶۳۹°شمالی ۷٫۶۵۸۳۳°شرقی / 45.97639; 7.65833
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
ماترهورن
Map
مرتفع‌ترین نقطه
ارتفاع۴٬۴۷۸ متر
برجستگی۱٬۰۲۹ متر
قله مادر
ایزولاسیون۱۳٫۸ کیلومتر (۸٫۶ مایل) ویرایش این در ویکی‌داده
فهرست‌بندی
مختصات۴۵°۵۸′۳۵″ شمالی ۷°۳۹′۳۰″ شرقی / ۴۵٫۹۷۶۳۹°شمالی ۷٫۶۵۸۳۳°شرقی / 45.97639; 7.65833
جغرافیا
موقعیت ایتالیا و  سوئیس
صعود
نخستین صعود۱۴ ژوئیه ۱۸۶۵ توسط ادوارد ویمپر[۱] و همراهان

ماترهورن (به آلمانی: Matterhorn، ایتالیایی: چروینو Cervino، فرانسوی: Cervin) کوهی با ۴٬۴۷۸ متر بلندا و از بلندترین قله های آلپ است که در بخش غربی این رشته کوه، موسوم به آلپ پنین، و روی خط الرأس مرزی سوئیس-ایتالیا قرار دارد.

ماترهورن هرمی شکل است و چهار وجه آن به طرز جالبی دقیقا رو به جهات اصلی جغرافیایی هستند و چهار یال اصلی که این وجوه را احاطه کرده اند مسیرهای عادی صعود به قله را تشکیل می دهند.

جبهه شمالی ماترهورن به بلندای ۱٬۲۰۰ متر یکی از بلندترین و دشوارترین جبهه‌های شمالی در آلپ به حساب می آید.

کوه ماترهورن از کشنده‌ترین کوه‌ها برای کوهنوردان آلپ بوده‌است. از سال ۱۸۶۵ که کوهنوردی به سوی قله آن آغاز شد تا سال ۱۹۹۵ بیش از ۵۰۰ کوهنورد بر روی آن کشته شده‌اند.

کوه ماترهورن از سوی شمال خاوری مشرف بر شهر زرمات[۲] در بخش واله[۳] و از سوی جنوب مشرف به چروینیا[۴] در درهٔ آئوستا[۵] است.

با این‌که کوه ماترهورن بلندترین کوه سوئیس نیست ولی نمادین‌ترین کوه این کشور و به‌طور کل نماد کوه‌های آلپ به‌شمار می‌رود.

برای دسترسی آسان‌تر به منطقه، خط راه‌آهن و تله‌کابین در پیرامون این کوه ساخته شده‌است. راه‌آهن گورنرگرات در نزدیکی کوه، در سال ۱۸۹۸ گشایش یافت.

موزه ماترهورن در زرمات تاریخ کوهنوردی منطقه را بازگو می‌کند.

نام[ویرایش]

نام ماترهورن در آلمانی از دو جزء Matte به معنی چمنزار و Horn به معنی شاخ (یا قله) ساخته شده و معنای «شاخ چمنزار» می‌دهد. نام‌های ایتالیایی و فرانسوی آن از نام لاتین آن یعنی Mons Silvinus گرفته شده‌است. واژهٔ silva در لاتین به معنای جنگل است.

زمین شناسی[ویرایش]

جنس صخره ها در ارتفاع حدودا 4150 متری مسیر اصلی صعود به قله ماترهورن

ماترهورن به همراه باقی آلپ حاصل فرایند موسوم به کوهزایی است که از برخورد دو صفحه آفریقا و اورآسیا از پوسته زمین ایجاد شده است. چینش خاص صفحات پوسته زمین در محل این کوه، از قله (شکل گرفته از صفحه آفریقا) تا دامنه، کوهپایه و دره زرمات (لایه لایه از صفحات اوراسیا و اقیانوسی)، و نیز نحوه ایجاد هرم منفرد ماترهورن در نتیجه فرایند فرسایشی که طی میلیون ها سال پس از کوه زایی اولیه به وقوع پیوسته و تا اکنون ادامه یافته است (ترکیبی از خراشیده شدن توسط یخچالهایی که چهار وجه آن را احاطه کرده اند و هوازدگی) امکان کاوش همزمان سه دوره تاریخ زمین، از پالئوزوئیک تا به اکنون، یعنی بیش از 400 میلیون سال را برای زمین شناسان فراهم کرده است.[۶]

جنس سنگ ها در کوهپایه ماترهورن عمدتا رسوبی ناپایدار و بالاتر از حدودا 3400 متری، که عمده مسیر فنی صعود را شامل می شود، گنَیس یا سنگ جرقه است (در آلمانی Gneis، احتمالا برگرفته از آلمانی میانه با معنای لغوی جرقه به دلیل درخشان بودن آن). این نوع سنگ که حاصل فرآیند دگرگونی سازندهایی از سنگهای آذرین یا رسوبی در دما و فشار بالاست، ساختاری دانه ای و لایه ای دارد. در مقایسه با گرانیت (سنگ محبوب صخره نوردان)، گنَیس اگر چه معمولا دانه درشت تر است (اصطکاک خوب) اما به دلیل لایه ای بودن، در معرض هوازدگی بیشتری قرار دارد (شکستن و ریزش).

تاریخچه صعودها[ویرایش]

راه آهن گورنرگرات در سال 1900

قله ماترهورن از جمله آخرین قله های مهم آلپ بوده که صعود شده اند (قریب 80 سال پس از نخستین صعود به مون بلان). نیمه قرن نوزدهم دورانی بود که نخستین صعودها به قلل مهم آلپ از مسیرهای مختلف به اوج خود رسید. این صعودها که اغلب توسط کوهنوردان بریتانیایی (از جمله زنان کوهنورد) با همراهی راهنمایان محلی سوییسی و فرانسوی آنها صورت می گرفت، لقب عصر طلایی صعودهای آلپاین (golden age of alpinism) را به آن دوره داده است. در همین مقطع بود که توجه بهترین کوهنوردان اروپا بر صعود به ماترهورن متمرکز شد و رقابتی بین المللی به ویژه بین ایتالیایی ها و بریتانیایی ها برای نخستین صعود به قله شکل گرفت. تلاش ایتالیایی ها بیشتر بر یال جنوب غربی (یال Leone، مسیر ایتالیایی)، که گمان می رفت یالی کوتاه تر و با دشواری کمتر است، متمرکز بود تا اینکه تیمی 5 نفره از بریتانیا با همراهی دو گاید از زرمات (پدر و پسر با نام خانوادگی Taugwalder) و سرپرستی کوهنورد ماجراجوی 25 ساله، ادوارد ویمپر (Edward Whymper)، در 14 ژوئیه 1865 موفق شدند از یال شمال شرقی به قله برسند (یال Hörnli ، مسیر سوییسی). البته این صعود به فاجعه ختم شد چرا که 4 نفر از آنها (همه بریتانیایی ها به جز خود ویمپر) در مسیر فرود به جبهه شمالی سقوط کرده و کشته شدند. همین تراژدی بود که نقطه پایانی بر عصر طلایی آلپینیزم گذاشت. از دیگر صعودهای شاخص به ماترهورن می توان به این موارد اشاره کرد [۷]:

  • تنها 3 روز پس از صعود تیم ویمپر، مسیر ایتالیایی توسط ژان آنتوان کارِل (Jean-Antoine Carrel)، کوهنورد و راهنمای سرشناس ایتالیایی و رقیب ویمپر، در قالب تیمی 4 نفره در 17 ژوئیه 1965 صعود شد.
  • لوسی واکر (Lucy Walker) در 22 آگوست 1871 نخستین زنی بود که به قله ماترهورن رسید.
  • یال شمال غربی (با نام Zmutt) در سپتامبر 1879 توسط تیمی از کوهنوردان انگلیسی و راهنمایان سوییسی صعود شد.
  • نخستین صعودهای زمستانی: مارچ 1882 از یال ایتالیایی و ژانویه 1911 از یال هورنلی.
  • آخرین یال، جنوب شرقی به نام Furggen، به طور کامل در 9 سپتامبر 1911 توسط کوهنوردان ایتالیایی صعود شد.

مسیرهای صعود[ویرایش]

مسیر یال هورنلی از برکه Schwarzsee

مسیر اصلی صعود به ماترهورن یال شمال شرقی آن موسوم به هورنلی است (Hörnli، مسیر سوییسی) که از بالای زرمات (ارتفاع 1650 متری) آغاز شده و با گذر از کنار برکه ای به نام Schwarzsee در ارتفاع 2552 متر، به پناهگاه هورنلی (به آلمانی Hörnlihutte) در ارتفاع 3260 متری می رسد. فاصله زرمات تا Schwarzsee را می توان با تله کابین طی کرد و ادامه مسیر تا پناهگاه نیز پاکوبی مشخص و علامت گذاری شده است که هر کجا لازم بوده با سیم بکسل، طناب، راهرو و پلکان فولادی ایمن سازی و تسهیل شده است.

مسیر فنی صعود بلافاصله بالای پناهگاه آغاز می شود و همواره توصیه شده است که کوهنوردان بدون همراهی گاید (guide، راهنمای کوه دارای مجوز رسمی و معتبر) عازم قله نشوند. مسیر امروزی یال هورنلی در چندین نقطه با انحراف جزیی از گرده یال (عمدتا به سمت وجه شرقی)، چند بخش صخره ای/دیواره ای از مسیر نسبتا مستقیمی که تیم ویمپر طی کردند را دور زده و صعود را نسبت به مسیر حماسی آنها کمی آسان تر کرده است؛ به طوری که هم اکنون پایین ترین درجه سختی را در بین چهار یالی که هرم ماترهورن را احاطه کرده اند داراست: از لحاظ سنگ/صخره نوردی درجه سختی III (درجه بندی UIAA، فدراسیون بین‌المللی کوهنوردی از حداکثر XII) و از جنبه کوهنوردی آلپاین یا mountaineering درجه AD (Fairly hard = Assez difficile، درجه بندی فرانسوی).

دومین مسیر پر صعود ماترهورن، یال جنوب غربی آن است (یال لئونه، Leone، مسیر ایتالیایی) که از چروینیا در ارتفاع 2025 متری آغاز می شود و با گذر از پناهگاه Abruzzi روی یال جنوب غربی به سمت قله ادامه می یابد. این مسیر نسبت به یال هورنلی اندکی طولانی تر، با امکانات ایمنی کمتر (طناب ثابت، میله حمایت،...) و دارای احتمال بالاتری از ریزش سنگ و یخ است و درجه سختی III (صخره نوردی) و AD+ (کوهنوردی) به آن اختصاص یافته است. با این حال وجود جانپناه قابل استفاده برای شب مانی در ارتفاع 3830 متری این یال (به نام جانپناه کارِل، Rifugio Jean-Antoine Carrel)، روز قله را کوتاه تر می کند.

پانویس - منابع[ویرایش]

  1. Edward Whymper
  2. Zermatt
  3. Valais
  4. Cervinia
  5. Aosta
  6. Michel Marthaler Henri Rougier. «An Outstanding Mountain: The Matterhorn». کاراکتر line feed character در |نویسنده= در موقعیت 17 (کمک)
  7. "Matterhorn". Wikipedia (به انگلیسی). 2023-10-14.