در امواج سند

در امواج سند 

اثر مهدی حمیدی شیرازی
تاریخ نگارش	۱۴ اردیبهشت ۱۳۳۰
کشور	ایران
زبان	فارسی
قالب	چهارپاره
بحر	مفاعیلن مفاعیلن فعولن
شمار ابیات یا خط‌ها	۱۳۶

«در امواج سند» عنوان یکی از مشهورترین شعرهای مهدی حمیدی شیرازی است که به وصف رشادت‌های جلال‌الدین خوارزمشاه در مقابل مغولان می‌پردازد.

جوایز

در سال ۱۳۳۰ این شعر در مسابقه «وطن» برگزیده شد و جایزه اول را گرفت. در سال ۱۳۵۰ هم این شعر در مسابقه‌ای که رادیو بی‌بی‌سی برگزار کرد، برنده اول معرفی شد.

متن شعر

به مغرب سینه مالان قرص خورشید		نهان می‌گشت پشت کوهساران
فرو میریخت گردی زعفران رنگ		به روی نیزه ها و نیزه داران
ز هر سو بر سواری غلت می‌خورد		تن سنگین اسبی تیر خورده
به زیر باره می‌نالید از درد		سوار زخم دار نیم مرده
ز سم اسب می‌چرخید برخاک		به سان گوی خون آلود، سرها
ز برق تیغ می‌افتاد در دشت		پیاپی دست ها دور از سپرها
میان گردهای تیره چون میغ		زبانهای سنانها برق میزد
لب شمشیرهای زندگی سوز		سران را بوسه‌ها بر فرق میزد
نهان می‌گشت روی روشن روز		به زیر دامن شب در سیاهی
در آن تاریک شب می گشت پنهان		فروغ خرگه خوارزمشاهی
دل خوارزمشه یک لمحه لرزید		که دید آن آفتاب بخت، خفته
زدست ترکتازی های ایام		به آبسکون شهی بی تخت، خفته
اگر یک لحظه امشب دیر جنبد		سپیده دم جهان در خون نشیند
به آتشهای ترک و خون تازیک		ز رود سند تا جیحون نشیند
به خوناب شفق در دامن شام		به خون ،آلوده ایران کهن دید
در آن دریای خون در قرص خورشید		غروب آفتاب خویشتن دید
به پشت پرده شب دید پنهان		زنی چون آفتاب عالم افروز
اسیر دست غولان گشته فردا		چو مهر آید برون از پردهِ روز
به چشمش ماده آهویی گذر کرد		اسیر و خسته و افتان و خیزان
پریشان حال آهو بچه ای چند		سوی مادر دوان وز وی گریزان
چه اندیشید آن‌دم، کس ندانست		که مژگانش به خون دیده تر شد
چو آتش در سپاه دشمن افتاد		ز آتش هم کمی سوزنده تر شد
زبان نیزه‌اش در یاد خوارزم		زبان آتشی در دشمن انداخت
خم تیغش به یاد ابروی دوست		به هر جنبش سری بر دامن انداخت
چو لختی در سپاه دشمنان ریخت		از آن شمشیر سوزان، آتش تیز
خروش از لشکر انبوه برخاست		که: از این آتش سوزنده پرهیز
در آن باران تیغ و برق پولاد		میان شام رستاخیز می گشت
در آن دریای خون در دشت تاریک		به دنبال سر چنگیز می‌گشت
بدان شمشیر تیز عافیت سوز		در آن انبوه، کار مرگ میکرد
ولی چندان‌که برگ از شاخه میریخت		دو چندان می‌شکفت و برگ میکرد
سرانجام آن دو بازوی هنرمند		زکشتن خسته شد وز کار واماند
چو آگه شد که دشمن خیمه‌اش جست		پشیمان شد که لختی ناروا ماند
عنان بادپای خسته پیچید		چو برق و باد، زی خرگاه آمد
دوید از خیمه خورشیدی به صحرا		که گفتندش سواران: شاه آمد
میان موج می رقصید در آب		به رقص مرگ، اخترهای انبوه
به رود سند می غلتید بر هم		ز امواج گران، کوه از پی کوه
خروشان، ژرف، بی پهنا، کف آلود		دل شب می‌درید و پیش میرفت
از این سد روان ، در دیده ی شاه		ز هر موجی هزاران نیش میرفت
نهاده دست بر گیسوی آن سرو		بر آن دریای غم ، نظاره میکرد
بدو می گفت: "اگر زنجیر بودی		تورا شمشیرم امشب پاره میکرد"
گرت سنگین دلی ای نرم دل آب!		رسید آنجا که بر من راه بندی
بترس آخر زنفرین های ایام		که ره براین زن چون ماه بندی!
ز رخسارش فرو میریخت اشکی		بنای زندگی برآب می دید
در آن سیما بگون امواج لرزان		خیال تازه‌ای در خواب می‌دید:
اگر امشب زنان و کودکان را		زبیم نام بد در آب ریزم
چو فردا جنگ بر کامم نگردید		توانم کز ره دریا گریزم
به یاری خواهم از آن سوی دریا		سوارانی زره پوش و کمانگیر
دمار از جان این غولان کشم سخت		بسوزم خانمان‌هاشان به شمشیر
شبی آمد که می‌باید فدا کرد		به راه مملکت فرزند و زن را
به پیش دشمنان استاد و جنگید		رهاند از بند اهریمن وطن را
درین اندیشه‌ها می‌سوخت چون شمع		که گردآلود پیدا شد سواری
به پیش پادشه افتاد بر خاک		شهنشه گفت: آمد؟ گفت: آری
پس آنگه کودکان را یک به یک خواست		نگاهی خشم آگین در هوا کرد
به آب دیده اول دادشان غسل		سپس در دامن دریا رها کرد:
بگیر ای موج سنگین کف آلود		ز هم وا کن دهان خشم، وا کن!
بخور ای اژدهای زندگی خوار		دوا کن درد بی‌درمان، دوا کن!
زنان چون کودکان در آب دیدند		چو موی خویشتن در تاب رفتند
و زآن درد گران ، بی گفته ی شاه		چو ماهی ، در دهان آب رفتند
شهنشه لمحه‌ای بر آب‌ها دید		شکنج گیسوان تاب داده
چه کرد از آن سپس، تاریخ داند		به دنبال گل بر آب داده!
شبی را تا شبی با لشکری خرد		ز تنها سرد، ز سرها خود افکند
چو لشکر گرد بر گردش گرفتند		چو کشتی بادپا در رود افکند!
چو بگذشت از پس آن جنگ دشوار		از آن دریای بی پایاب ، آسان
به فرزندان و یاران گفت چنگیز		که: گر فرزند باید ، باید این‌سان!
بلی، آنان که از این پیش بودند		چنین بستند راه ترک و تازی
از آن این داستان گفتم که امروز		بدانی قدر و بر هیچش نبازی
به پاس هر وجب خاکی از این ملک		چه بسیار است، آن سرها که رفته!
ز مستی بر سر هر قطعه زین خاک		خدا داند چه افسرها که رفته