درگاه:ارمنستان/تاریخ
نبرد آوارایر (ارمنی: Ավարայրի ճակատամարտ) جنگی است که در دوم ژوئن (۱۲ خرداد) ۴۵۱ میلادی بین رزم‌آوران ساسانی و ارمنیان وفادار از یک سو و ارمنیان شورشی بر ضد یزدگرد دوم درگرفت.
علت جنگ این بود که یزدگرد دوم، پادشاه ساسانی ایران با مسیحی شدن ارمنیها موافق نبود و دستور داده بود که به دین زردشتی بازگردند. نبرد آوارایر رویداد بزرگی در تاریخ ارمنستان محسوب می‌شود و تا به امروز هنوز با هیجان از آن یاد میگردد، مرگ وارتان مامیگونیان سردار سپاه ارمنی تا به امروز در تقویم ایشان به نام پنجشنبهٔ آمرزیده ثبت شده است واز وارتان ، سپهسالار شورشیان، بعنوان قهرمان ملی ارمنستان یاد می‌شود. با وجود اینکه ارمنیها در جنگ شکست خوردند و مامیگونیان همراه با هشت سردار شورشی در جنگ کشته شدند، اما یزدگرد به نتیجه رسید که تغییر دین ارمنیان به صلاح و صرفه نیست و چندین سال بعد، در پیمان نوارساک (۴۸۴ میلادی)، آزادی دینی و خودمختاری ملی به ارمنیان داده شد.
پادشاهی ارمنی کیلیکیه به (ارمنی کلاسیک Կիլիկիոյ Հայոց Թագաւորութիւն)، به عنوان ارمنستان جدید یا ارمنستان کوچک شناخته شده است.
سرزمین کیلیکیه یکی از سکونتگاه‌های کهن بشری است که نام آن در بسیاری ازمتون مربوط به دورهٔ باستان به ثبت رسیده و به سبب موقعیت حساسش همواره در طول تاریخ مورد توجه فاتحان بوده است.
در قرن یازدهم میلادی با ظهور حکومتی ارمنی در سرزمین کیلیکیه که در اندک زمانی تبدیل به قدرتی مستقل با ابعاد نظامی، سیاسی و فرهنگی در خور توجهی شد به گونه‌ای که بخش اعظمی از حوادث مربوط به پادشاهی کیلیکیه درمتون تاریخی مورخان اروپایی هم روزگار آن در ذیل عنوانهای بارون نشین جدید ارمنی، ارمنستان جدید یا ارمنستان صغیر به نگارش درآمد و تا سدههای بعد نیز مورد بررسی قرار گرفت
تیگران دوم (به ارمنی: Տիգրան Բ) یا تیگران بزرگ پادشاه ارمنستان و داماد مهرداد ششم بود. وی پادشاه پنتوس (Πόντος) را بر ضد رومیان یاری کرد.
در زمان فرمانروایی تیگران دوم، قلمرو ارمنستان سه برابر گشت و ارمنستان به یکی از نیرومندترین حکومت‌های آن روز تبدیل شد. به همین علت تیگران دوم را در تاریخ تیگران بزرگ می‌نامند.
در سال ۸۸ پیش از میلاد، با مرگ مهرداد دوم شاه پارت که داماد و هم پیمان تیگران بزرگ بود، لشکریان ارمنی وارد هفتاد جلگه شدند و به مرزهای آتورپاتکان و ماد حمله کردند و تا همدان، پایتخت پارت، پیش رفتند و پس از تصرف این شهر کاخ شاه را به آتش کشیدند. پس پیمان آشتی‌ای بسته شد که طی آن هفتاد جلگه، آتورپاتکان، ماد و سرزمین‌های شمالی میان‌رودان به تیگران دوم سپرده شد.