ترور طلعت پاشا

ترور طلعت پاشا
بخشی از عملیات نمسیس
دادگاه؛ در راستای محاکمه
موقعیت	خیابان ۲۷ هاردنبرگ، شارلوتنبورگ، برلین, استان براندنبورگ، آلمان
تاریخ	۱۵ مارس ۱۹۲۱
کشته‌ها	طلعت پاشا
انگیزه	کیفر نسل‌کشی ارامنه
متهم	سوقومون تهلیریان
رأی	تبرئه

در ۱۵ مارس ۱۹۲۱، دانشجوی ارمنی سوقومون تهلیریان، طلعت پاشا، وزیر اعظم اسبق امپراتوری عثمانی و معمار اصلی نسل‌کشی ارامنه را در برلین ترور کرد. تهلیریان در طول محاکمه خود اظهار کرد: «من مردی را کشتم، اما قاتل نیستم.» هیئت منصفه نیز او را تبرئه کرد.

تهلیریان از ارزنجان امپراتوری عثمانی آمده‌بود اما قبل از جنگ به صربستان رفت. او در یگان‌های داوطلب ارمنی ارتش روسیه خدمت کرده‌بود و بیشتر اعضای خانواده خود را در نسل‌کشی از دست داد. او که تصمیم به انتقام گرفت، هاروتیان مغردیتیچیان را که به پلیس مخفی عثمانی کمک می‌کرد، در قسطنطنیه ترور کرد. تهلیریان به عملیات نمسیس، یک برنامه مخفیانه که توسط فدراسیون انقلابی ارمنی انجام می‌شد، پیوست. از طرفی او به دلیل موفقیت قبلی برای مأموریت ترور طلعت انتخاب گشت. طلعت پاشا پیش‌تر توسط دادگاه نظامی عثمانی مجرم شناخته و به اعدام محکوم شده‌بود، اما با اجازه دولت آلمان در برلین زندگی می‌کرد. در مراسم تشییع جنازه طلعت بسیاری از آلمانی‌های سرشناس شرکت کردند. همین‌طور وزارت خارجه آلمان تاج گلی با مضمون «به یک دولتمرد بزرگ و یک دوست وفادار» فرستاده‌بود.

محاکمه تهلیریان در ۲ تا ۳ ژوئن ۱۹۲۱ برگزار شد و راهبرد دفاعی آن محاکمه طلعت به‌دلیل نسل‌کشی ارامنه بود. در آن محاکمه، شواهد گسترده‌ای در مورد نسل‌کشی شنیده شد که به‌گفته استفان ایهریگ، آن را به «یکی از دیدنی‌ترین محاکمه‌های قرن بیستم تبدیل کرد.» تهلیریان مدعی شد که به تنهایی عمل کرده و قتل از پیش برنامه‌ریزی نشده‌است، همین‌گونه داستانی دراماتیک و واقع‌بینانه اما غیر واقعی در مورد گریختن از نسل‌کشی و مشاهده مرگ اعضای خانواده‌اش را روایت می‌کند. رسانه‌های بین‌المللی به‌طور گسترده‌ای در مورد این محاکمه که توجه و شناخت حقایق نسل‌کشی ارامنه را به همراه داشت، گزارش دادند.

طلعت و تهلیریان هر دو از طرف خود قهرمان محسوب می‌شوند. مورخ آلپ ینن، از این رابطه با عنوان «درهم طلعت–تهلیریان» یاد می‌کند. طلعت پاشا در آلمان به خاک سپرده شد اما ترکیه بقایای او را در سال ۱۹۴۳ به کشور بازگرداند و مراسم تشییع جنازه‌ای را برای او برگزار کرد. رافائل لمکین وکیل لهستانی–یهودی، در مورد این محاکمه در اخبار خواند و الهام گرفت تا جنایت نسل‌کشی را در حقوق بین‌الملل مفهوم‌سازی کند.

پیشینه

همچنین ببینید: نسل‌کشی ارمنی‌ها

اجساد ارامنه در کنار جاده؛ منظره‌ای رایج در مسیرهای تبعید.

طلعت پاشا (زاده ۱ سپتامبر ۱۸۴۷ – ترور ۱۵ مارس ۱۹۲۱) به‌عنوان رهبر حزب اتحاد و ترقی، آخرین وزیر اعظم قدرتمند امپراتوری عثمانی در طول جنگ جهانی اول بود. او که معمار اصلی نسل‌کشی ارامنه به حساب می‌آید، در سال ۱۹۱۵ دستور تبعید تقریباً تمام جمعیت ارمنی امپراتوری عثمانی به صحرای سوریه را صادر کرد تا آن‌ها را از میان ببرد. از ۴۰،۰۰۰ ارمنی که از ارزروم تبعید شدند، کمتر از ۲۰۰ نفر به دیرالزور رسیدند. هنگامی که ارامنه بیش از آنچه طلعت در نظر داشت، جان سالم به در بردند، در سال ۱۹۱۶ دستور داد تا موج دوم قتل عام آغاز شود. طلعت تخمین زد که حدود ۱،۱۵۰،۰۰۰ ارمنی در جریان نسل‌کشی ناپدید شده‌اند. طلعت در سال ۱۹۱۸ به روزنامه‌نگار موهیتین بیرگن گفت: «من مسئولیت کامل شدت اعمال» در جریان اخراج ارامنه را بر عهده می‌گیرم و «مطلقاً از عملم پشیمان نیستم.» زمانی که هنری مورگنتا، سفیر ایالات متحده آمریکا تلاش کرد تا طلعت را متقاعد سازد که دست از این جنایات بردارد، صحبتش را قطع کرد و گفت که در این باره تجدید نظر نخواهد کرد زیرا اکثر ارامنه پیش‌تر مرده بودند. همین‌طور گفت: «نفرت بین ترک‌ها و ارمنی‌ها اکنون آنقدر شدید است که باید با آن‌ها تمام شود. اگر این کار را نکنیم، آن‌ها برای انتقام خود برنامه‌ریزی خواهند کرد.» طلعت به خالده ادیب، نویسنده ترک گفت که نابودی ارامنه برای پیشبرد منافع ملی ترکیه موجه است و «من حاضرم برای کاری که انجام داده‌ام بمیرم و می‌دانم که برای آن خواهم مرد.» در اوت ۱۹۱۵، پس از اطلاع از قتل عام ارامنه، جاوید بیگ، وزیر دارایی سابق حزب اتحاد و ترقی پیش‌بینی کرد طلعت توسط یک ارمنی ترور خواهد شد.

در طول جنگ جهانی اول، امپراتوری آلمان متحد نظامی امپراتوری عثمانی بود. سفیر امپراتوری آلمان، هانس فون وانگنهایم، با حذف محدود جمعیت ارمنی از مناطق حساس موافقت کرد. نمایندگان آلمان زمانی که عثمانی‌ها بسیار فراتر از این پیش رفتند، در تلاش برای جلوگیری از آسیب‌های اعتباری ناشی از اقدامات متحدان خود، اعتراض‌های دیپلماتیکی را صادر کردند. آلمان، اطلاعات مربوط به این نسل‌کشی را سانسور کرد و کمپین‌های تبلیغاتی به راه انداخت و ارمنی‌ها را متهم به خنجر زدن از پشت به امپراتوری عثمانی کرد. انفعال آلمان منجر شد تا اتهام مسئولیت نسل‌کشی بر این کشور وارد شود که با بحث در مورد مسئولیت آلمان در جنگ پیچیده گشت.

مراجع و مآخذ

منابع کتابی

• Akçam, Taner (2018). Killing Orders: Talat Pasha's Telegrams and the Armenian Genocide (به انگلیسی). Palgrave Macmillan. ISBN 978-3-319-69787-1.
• Bogosian, Eric (2015). Operation Nemesis: The Assassination Plot that Avenged the Armenian Genocide (به انگلیسی). Little, Brown. ISBN 978-0-316-29201-6.
• Dadrian, Vahakn N.; Akçam, Taner (2011). Judgment At Istanbul: The Armenian Genocide Trials (به انگلیسی). Berghahn Books. ISBN 978-0-85745-286-3.
• Dean, Carolyn J. (2019). The Moral Witness: Trials and Testimony after Genocide (به انگلیسی). Cornell University Press. ISBN 978-1-5017-3509-7.
• Engel, David (2016). The Assassination of Symon Petliura and the Trial of Scholem Schwarzbard 1926–1927: A Selection of Documents (به انگلیسی). Vandenhoeck & Ruprecht. ISBN 978-3-647-31027-5.
• Fleck, André (2014). Machtfaktor Diaspora?: Armenische Interessenvertretung in Deutschland [Diaspora Power Broker? Representation of Armenian Interests in Germany] (به آلمانی). LIT Verlag. ISBN 978-3-643-12762-4.
• Göçek, Fatma Müge (2015). Denial of Violence: Ottoman Past, Turkish Present and Collective Violence Against the Armenians, 1789–2009. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-933420-9.
• Hosfeld, Rolf (2005). Operation Nemesis: Die Türkei, Deutschland und der Völkermord an den Armeniern [Operation Nemesis: Turkey, Germany, and the Armenian Genocide] (PDF) (به آلمانی). Kiepenheuer & Witsch. ISBN 978-3-462-03468-4. Archived (PDF) from the original on 2019-11-22. Retrieved 2021-03-17.
• Ihrig, Stefan (2016). Justifying Genocide: Germany and the Armenians from Bismarck to Hitler. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-50479-0.
• Irvin-Erickson, Douglas (2016). Raphael Lemkin and the Concept of Genocide (به انگلیسی). University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-9341-8.
• Kieser, Hans-Lukas (2018). Talaat Pasha: Father of Modern Turkey, Architect of Genocide. Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-8963-1.
• MacCurdy, Marian Mesrobian (2015). Sacred Justice: The Voices and Legacy of the Armenian Operation Nemesis (به انگلیسی). Routledge. ISBN 978-1-351-49218-8.
• Suny, Ronald Grigor (2015). "They Can Live in the Desert but Nowhere Else": A History of the Armenian Genocide. Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-6558-1.

منابع نوشتاری

• Adak, Hülya (2007). "Identifying the "Internal Tumors" of World War I: Talat Paşa's hatıraları [Talat Paşa's Memoirs], or the Travels of a Unionist Apologia into History". Raueme Des Selbst: Selbstzeugnisforschung Transkulturell. Böhlau Verlag. pp. 151–169. ISBN 978-3-412-23406-5.
• Hofmann, Tessa (2016). "From Silence to Re-remembrance: The Response of German Media to Massacres and Genocide against the Ottoman Armenians". Mass Media and the Genocide of the Armenians: One Hundred Years of Uncertain Representation (به انگلیسی). Palgrave Macmillan UK. pp. 85–109. ISBN 978-1-137-56402-3.
• Hosfeld, Rolf (2013). "Ein Völkermordprozess wider Willen" [An Unintended Genocide Trial]. Johannes Lepsius–Eine deutsche Ausnahme: Der Völkermord an den Armeniern, Humanitarismus und Menschenrechte [Johannes Lepsius—A German Exception: The Armenian Genocide, Humanitarianism, and Human Rights]. Wallstein Verlag. pp. 248–257. ISBN 978-3-8353-2491-6. Postscript: Page numbers based on an online edition, paginated 1–14.
• Kieser, Hans-Lukas (2010). "Germany and the Armenian Genocide of 1915–17". In Friedman, Jonathan C. (ed.). The Routledge History of the Holocaust (به انگلیسی). Taylor & Francis. pp. 30–44. ISBN 978-1-136-87060-6. Archived from the original on 2020-12-13. Retrieved 2021-03-23.
• Ozavci, Ozan (2019). "Honour and Shame: The Diaries of a Unionist and the "Armenian Question"". The End of the Ottomans: The Genocide of 1915 and the Politics of Turkish Nationalism (به انگلیسی). Bloomsbury Publishing. pp. 193–220. ISBN 978-1-78673-604-8.
• Üngör, Uğur Ümit (2012). "The Armenian Genocide, 1915". Holocaust and Other Genocides (PDF) (به انگلیسی). NIOD Institute for War, Holocaust and Genocide Studies / Amsterdam University Press. pp. 45–72. ISBN 978-90-4851-528-8. Archived (PDF) from the original on 2020-11-12. Retrieved 2021-03-23.
• von Bieberstein, Alice (2017). "Memorial Miracle: Inspiring Vergangenheitsbewältigung Between Berlin and Istanbul". Replicating Atonement: Foreign Models in the Commemoration of Atrocities (به انگلیسی). Springer International Publishing. pp. 237–265. ISBN 978-3-319-65027-2.
• Yenen, Alp (2020). "The Exile Activities of the Unionists in Berlin (1918–1922)". Türkisch-Deutsche Beziehungen.: Perspektiven aus Vergangenheit und Gegenwart (به انگلیسی). Walter de Gruyter GmbH & Co KG. pp. 71–94. ISBN 978-3-11-220875-5.

منابع ژورنالی

• Akçam, Taner (2008). "Guenter Lewy's The Armenian Massacres in Ottoman Turkey". Genocide Studies and Prevention. 3 (1): 111–145. doi:10.3138/gsp.3.1.111. Archived from the original on 11 January 2021.
• Garibian, Sévane (2018). ""Commanded by my Mother's Corpse": Talaat Pasha, or the Revenge Assassination of a Condemned Man". Journal of Genocide Research. 20 (2): 220–235. doi:10.1080/14623528.2018.1459160.
• Gruner, Wolf (2012). ""Peregrinations into the Void?" German Jews and their Knowledge about the Armenian Genocide during the Third Reich". Central European History. 45 (1): 1–26. doi:10.1017/S0008938911000963. ISSN 0008-9389. JSTOR 41410719.
• Hofmann, Tessa (2020). "A Hundred Years Ago: The Assassination of Mehmet Talaat (15 March 1921) and the Berlin Criminal Proceedings against Soghomon Tehlirian (2/3 June 1921): Background, Context, Effect" (PDF). International Journal of Armenian Genocide Studies. 5 (1): 67–90. doi:10.51442/ijags.0009. ISSN 1829-4405. Archived (PDF) from the original on 21 March 2021.
• Hosfeld, Rolf; Petrossian, Gurgen (August 2020). "Tehlirjan, Soghomon". Lexikon der Politischen Strafprozesse (به آلمانی). pp. 1–13. Archived from the original on 23 January 2021. Retrieved 24 March 2021.
• Jacobs, Steven Leonard (2019). "The Complicated Cases of Soghomon Tehlirian and Sholem Schwartzbard and Their Influences on Raphaël Lemkin's Thinking About Genocide". Genocide Studies and Prevention. 13 (1): 33–41. doi:10.5038/1911-9933.13.1.1594. ISSN 1911-0359.
• Mouradian, Claire (2015). "Le télégramme, outil de génocide: le cas arménien" [The Telegram as a Tool of Genocide: the Armenian Case]. Revue d'Histoire de la Shoah (به فرانسوی). 202 (1): 507–535. doi:10.3917/rhsho.202.0507. Archived from the original on 16 May 2019.
• Petrossian, Gurgen (2020). "Ein Strafverfahren als Ausgangspunkt der Entwicklung des Völkermordsbegriffes" [A Criminal Case as the Starting Point for the Development of the Concept of Genocide]. Journal der Juristischen Zeitgeschichte. 14 (3): 93–100. doi:10.1515/jjzg-2020-0033.
• Yenen, Alp (2022). "The Talat-Tehlirian Complex: Contentious Narratives of Martyrdom and Revenge in Post-Conflict Societies". Comparative Studies in Society and History (به انگلیسی): 1–28. doi:10.1017/S0010417522000019. ISSN 0010-4175.