گلیم قشقایی

(گلیم قشقایی) یکی از طرح‌های بافت گلیم است که بدست ایل قشقایی بافته می‌شود. مهمترین تولیدکننده گلیم قشقایی، دره شوری‌ها هستند.

گلیم قشقایی در آبان سال ۱۳۹۲ موفق به دریافت نشان اصالت یونسکو شد.

ویژگی‌ها

گلیم قشقایی قدرت و انرژی بالایی دارد که کمتر مشابه آن را در موارد دیگر می‌توان یافت. استفاده معدود از نگاره‌ّای کوچک و برخی تشابهات دیگر، بعضاً بیننده را به یاد گلیم‌های ترک‌بافتی همچون گلیم شاهسون می‌اندازد. این گلیم‌ها داراری برش چاک‌دار بوده و گاه در آنها از تارهای نخی و پشم طبیعی قهوه‌ای استفاده می‌شود. عشایر قشقایی تنها ایلی هستند که هم از نخ و هم از پشم برای بافتن گلیم استفاده می‌کنند. به‌طور سنتی گلیم‌ها از پشم بافته می‌شود به جز در هند که از نخ برای بافتن گلیم استفاده می‌شود.

در آن از رنگ‌های تند و روشن بیشتر از رنگ‌های تیره و سنگین (سرمه‌ای، قهوه‌ای و یشمی) استفاده می‌شود. معمولاً شامل چهار گروه نقش‌مایه است:

• اشکال منظم هندسی. مانند: سرمه‌دان، چهارخال، شبه‌مَعْقِلی
• تکرار یک نگاره خاص که می‌تواند با رنگ‌های مثبت و منفی همراه باشد. مانند: آیت آل (دست سگ)، خراسانی، تهرانی
• نقش‌مایه‌های با هویت مستقل که ترکیب چندین نگاره‌اند. مانند: چین (گردگل)، قزل قیچی، آلماگل (گل سیب)، شانه، قیچی، شوشتری، آقاجری، لاک‌پشت، عربی، دوقاناق (دو بال)، نمکدان، یاقْلُق (دستمال)، چهار ماهی، خاک‌انداز، پروانه
• نقش‌مایه‌های حاشیه‌ای. مانند: نقش اشکالی، کف ساده، محرمات، خشتی و قابی.

عمده‌ترین نقش‌مایه‌های گلیم قشقایی، لچک ترنج و محرمات است. شیوه رنگ‌بندی و نقوش ترنج‌دار این دست‌بافته از فضای رنگی‌ای برخوردار است که موجب تفکیک نقش‌ها از هم می‌شود. طرح‌های این گلیم ساده هستند و عمدتاً دارای حاشیه مداخل است و نقوش ریز و ساده ای دارد و از رنگ‌بندی شاد و سرزنده‌ای برخوردار است.

جستارهای وابسته

• گلیم صحنه - گلیم بافته شده بدست مردمان ناحیه صحنه کرمانشاه
• گلیم عنبران - نوعی گلیم در میان عشایر اردبیل
• شیرکی‌پیچ - نوعی گلیم در میان عشایر ناحیه سیرجان
• ورنی - نوعی گلیم در میان عشایر ارسباران
• سفره کردی - نوعی گلیم در میان عشایر کرد خراسان شمالی
• شال سیستان - نوعی گلیم در میان مردم سیستان