سیکلواکسیژناز

آنزیم سیکلواکسیژناز(COX) از مهم‌ترین آنزیمهای ساختاری در تولید میانجی‌های التهابی بدن یا پروستونوئیدها شامل پروستاگلاندین٬ پروستاسیکلین و ترومبوکسان است. بازداری فارماکولوژیک در برابر کوکس می‌تواند سمپتوم و نشانه‌های آلرژیک(التهابی) و درد را از بین ببرد. عملکرد داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی بازداری از این آنزیم است.

کارکرد آنزیم

آنزیم فسفولیپاز فسفولیپیدهای غشای سلول (استریفیه) را به اسید آراشیدونیک (غیراستریفیه) تبدیل می‌کند. سپس آنزیم سیکلواکسیژناز باعث تبدیل اسید آراشیدونیک به پروستاگلاندینH۲ می‌شود که پیش‌ساز سایر پروستاگلاندین‌هااست. آنزیم لیپواکسیژناز موجب تبدیل اسیدآرشیدونیک به لکوترینها می‌شود. پروستاگلاندین‌ها یکی از مهم‌ترین واسطه‌های شیمیایی در داخل بدن هستند که با تأثیر بر روی گیرنده‌های مختلف سلولی تأثیرات متنوع زیادی در بدن دارند.

Eicosanoid synthesis.

انواع آنزیم و مهارکننده‌های سیکلواکسیژناز

آنزیم سیکلواکسیژناز در بسیاری از سلول‌های بدن مانند گلبول‌های سفید و سیستم ایمنی، سلول‌های معده، کلیه ومغز یافت می‌شود. حداقل دو ایزوفرم سیکلواکسیژناز وجود دارد: Cox-۱ و Cox-۲ (برشی از ککس۱ بنام COX-۳ نیز وجود دارد)

Cox-۱ عمدتاً درسلول‌های غیرالتهابی مانند سلول‌های معده یافت می‌شوند و تولید آن یک فرایند مداوم است، درحالی که Cox-۲ در سلول‌های التهابی و گلبولهای سفید یافت می‌شود و تولید آن ناشی از تحریک است. مهار Cox-۱ باعث اختلال در انعقاد خون می‌شود (به دلایل مختلف از جمله اختلال در تولید ترومبوکسان) . داروهای قدیمی این گروه مانند آسپرین، بروفن، دیکلوفناک، پیروکسیکام و ایندومتاسین هر دو ایزوفرم آنزیم سیکلواکسیژناز را مهار می‌کنند ( البته Cox-۲ را بیشتر مهار می‌کنند ) لذا هرچند کمی اختلال در انعقاد خون ایجاد می‌کنند ولی بیشتر اثرات ضدالتهابی و تب بر دارند. داروهای جدید این خانواده مانند سلکوکسیب و رافلوکسیب مهارکننده اختصاصی Cox-۲ هستند و بنابراین عوارض گوارشی کمتری دارند هرچند عوارض کلیوی آن‌ها مشابه مهارکننده‌های غیراختصاصی Cox-۲ بوده و عوارض قلبی عروقی آن‌ها حتی ممکن است بیشتر باشد.

جستارهای وابسته

• پروستاگلاندین
• اسید آراشیدونیک
• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
• آنزیم لیپواکسیژناز

منابع

• آلبرت لنینگر، مایکل کاکس، دیویدلی نلسون (۱۳۸۵)، اصول بیوشیمی لنینجر، ترجمهٔ رضا محمدی، آییژ، شابک ۹۶۴-۸۳۹۷-۰۵-۸