شیرزاد حسن

شیرزاد حسن Sherzad Hassan (به کُردی: شێرزاد حه‌سه‌ن) زادهٔ سال ۱۹۵۱ در اربیل نویسنده، شاعر و مترجم معاصر کردستان است. شهرت او بیشتر به خاطر داستان‌نویسی است. دارای آثار مهمی در داستان‌نویسی و رُمان با نگاه و جایگاهی متفاوت در ادبیات کُرد است. نوشته‌های او که همه به زبان کُردی و لهجه سورانی نگاشته شده‌اند به دیگر زبان‌های دنیا نیز ترجمه شده‌است.

شیرزاد حسن
زاده	۱۹۵۱ اربیل
محل زندگی	سلیمانیه
زمینه کاری	نویسنده، شاعر، مترجم
ملیت	کردستان
کتاب‌ها	حصار و سگهای پدرم، مه بر فراز دره، واپسین شب هبوط عیسی

شیرزاد حسن نویسندهٔ بلندآوازهٔ کردستان به سال ۱۹۵۱ در شهر اربیل (پایتخت اقلیم کردستان) به دنیا آمد. پدر او نظامی خشنی بود و در خانواده آن‌ها کسی اجازه ابراز عقیده نداشت و همین مسئله باعث کم‌رویی شیرزاد نوجوان شد. او بعدها شخصیت پدر و جامعه سنتی و پدرسالار خود را در داستانهایش، از جمله نوولت قدرتمند «حصار و سگهای پدرم» بازتاب داد. در این قصه، راوی پس از پدر کشی، درمی یابد که زنده و مرده پدرش ارزش و کارکردی برابر دارد. مرده پدر مانند زنده و مرده فیل است، یا حتی، ارزشی افزوده پیدا کرده‌است! چون ارزش اسطوره در جامعه اسطوره اندیش بسیار بیشتر از واقعیت است و ارزش دروغ بیش از حقیقت! از این روست که شیرزاد حسن با آگاهی از جنبه‌های گوسفند وار زندگی توده‌های اسطوره اندیش و خرافه باور، با شجاعت در کنار نقد خودکامگی پدر یا قدرت استبدادی، به نقد فرهنگ توده‌وار نیز دست می‌زند، با این که می‌داند ممکن است از دو طرف طرد شود. سال ۱۹۷۵ دانشنامه کارشناسی زبان انگلیسی را از دانشگاه المستنصریه بغداد دریافت کرد و به عنوان دبیر زبان خارجه به تدریس پرداخت. سال ۱۹۹۷ پس از شرکت در کنفرانس جهانی نویسندگان مدت شش ماه در فنلاند ماندگار شد، اما طاقت نیاورد و راه میهن را در پیش گرفت و در سلیمانیه اقامت گزید. رُمان «مِه بر فراز دره» در حقیقت داستان نوستالژیک اقامت چندماههٔ او در اروپا است. او هم‌اکنون در شهر سلیمانیه برای یکی از نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد کار می‌کند و همچنان به نوشتن داستان و رُمان مشغول است.

وی به ایران نیز سفر کرده و در دهم فروردین ۱۳۹۵ در حضور بیش از هزار نفر از دوستداران ادبیات به سخنرانی در مورد ادبیات پرداخت.

شیرزاد از همان آغاز با سبک و رویه ای متفاوت پا به جهان نویسندگی نهاد. وی با درهم شکستن تابوها و محدودیت‌های جامعه سنتی، توانست گوشه‌هایی از اسباب درماندگی و عقب ماندگی‌های مردم و دردها و محنت‌های لایه‌های فرودست اجتماع خود را آشکار سازد. او نویسنده ای متعهد به ادبیات و جامعه است و از این روی ادبیات را رها از هر گونه قید و بند و مرز می‌داند و تصریح می‌کند: «من وقتی می‌نویسم هیچ چیزی را قبول ندارم». شیرزاد حسن طرفدار جدی فمنیسم و حقوق زنان و آزادی‌های مشروع قانونی است و این موضوع در بیشتر داستانهای او نمود پیدا می‌کند. به قول بختیار علی این «این اُدیپ خجالتیِ کُردستان» گرچه نگاه و دیدگاهی کمابیش فرویدی به جهان پیرامون خود دارد، اما فرویدیسم او از نوع شرقیِ آن است که در عشقی ناب و به دور از هرگونه خیانت ریشه دارد. عشقی که همهٔ زنان و مردانِ میهنش از آن سهمی دارند.

بخشی از سخنان شیرزاد حسن در کنفرانس ۱۹۹۷ نویسندگان جهان

شیرزاد حسن سال ۱۹۹۷ در کنفرانس جهانی نویسندگان در شهر موکولای فنلاند به ایراد سخنرانی با عنوان «پاسخی تازه برای پرسشی کهن» پرداخت که توجه نویسندگان حاضر در کنفرانس را به خود جلب کرد. بخشی از سخنان او بدین گونه بود:

«شما وارثان دکارت هستید که می‌گفت: من می‌اندیشم، پس هستم. اما من فرزند فرهنگی هستم که باید نیندیشد تا بماند. فرهنگ شما برای یک پرسش در زمانهای گوناگون، پاسخهای تازه و گوناگون دارد، در حالی که فرهنگ ما برای یک پرسش در هر زمانی، یک پاسخ بیشتر ندارد. نزد ما آسمان به جای زمین سخن می‌گوید. شما از راهِ نوشتن وارد تاریخ شده‌اید، از راه هنر و ادبیات، ولی ما از راه مرگ و مصیبت، و به این دلیل است که پیش از آنکه با عقلِ شما گفتگو کنیم، بهتر است با وجدان شما سخن بگوییم. هراسِ من این است که آغازِ قرن بیست و یکم پایانی بر تاریخِ ما یا آغازی بر اختناقِ دسته جمعیِ ما باشد.»

آثار

تألیف

کلیه آثار شیرزاد حسن به زبان کُردی است، عمده آن‌ها عبارتند از:

1. تنهایی (مجموعه داستان ـ چاپ اول ۱۹۸۳)
2. گل سیاه (مجموعه داستان ـ چاپ اول ۱۹۸۸)
3. حصار و سگهای پدرم (نوولت ـ چاپ اول ۱۹۹۶)
4. محله مترسک‌ها (مجموعه داستان ـ چاپ اول ۱۹۹۷)
5. پهندشت غزالانِ کُشته شده (رُمان ـ چاپ اول ۲۰۰۱)
6. مِه بر فراز درّه (رُمان ـ چاپ اول ۲۰۰۳)
7. پروانه‌های پیرِ شامگاهان (مجموعه داستان ـ چاپ اول ۲۰۰۴)
8. عنکبوت و زنی اَلکَن (دو رُمانِ کوتاه ـ چاپ اول ۲۰۰۶)
9. زنی بر فراز مناره (رُمان ـ چاپ اول ۲۰۱۰)
10. واپسین شبِ هُبوطِ عیسی (رُمان ـ چاپ اول ۲۰۱۵)
11. چوبدستی‌های موطن و واپسین زمزمه‌های من (مجموعه اشعار ـ چاپ اول ۲۰۱۵)

ترجمه

ترجمه‌های شیرزاد حسن از زبان انگلیسی در موضوعات متنوعی چون شعر، داستان، نمایشنامه، روان‌شناسی، هنر و… به زبان کُردی است. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

1. قه لهڕه‍.ش و زه نگه کان (گزیده شعر غرب، به فارسی: کلاغ و زنگ‌ها) ۲۰۰۲
2. چۆن ده بیت به باشترین هاوڕێی خۆت؟ (روانشناسی، به فارسی: چگونه بهترین دوست خود باید بود؟) ۲۰۰۳
3. گه نجه ئازاکهٔ سه ر جۆلانه که (گزیده داستان‌های غرب) ۲۰۰۳
4. جه‌نگاوه ری ڕۆشنایی ۲۰۰۷
5. فریشه ته یه ک له بابل داده به زێت ۲۰۰۷
6. مارا ساد (نمایشنامه) ۲۰۰۷
7. مه‌رگه ساتی شالیر (نمایشنامه) ۲۰۰۷

ترجمه آثار به فارسی

1. ناتور دره (مِه بر فراز درّه)، مترجم: رضا کریم مجاور
2. خانه ای از جنس آب، مترجم: رضا کریم مجاور
3. حصار و سگهای پدرم، مترجم: رضا کریم مجاور
4. حصار و سگهای پدرم، مترجم: مریوان حلبچه‌ای
5. خانه عنکبوت،مترجم:آکوحسین‌پور

پژوهش‌ها در مورد شیرزاد حسن

1. بررسی تطبیقی و تحلیل شخصیت در آثار داستانی ثروت اباظه و شیرزاد حسن از دیدگاه روان‌شناسی و نقد ادبی (پایان‌نامه مقطع دکترا یدالله پشابادی)