علی حجتی کرمانی

حاج شیخ علی حجتی کرمانی (زادهٔ ۱۳۱۶ خورشیدی در شهرکرمان - درگذشته در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۹ در مرز سوریه و عراق) خطیب، نویسنده، پژوهشگر، نظریه پرداز و روحانی، که از طلاب دروس فقه و اصول نزد آیت الله خمینی، سید محمد محقق داماد، مرتضی حائری یزدی و از دانش آموختگان فلسفه نزد محمدحسین طباطبایی محسوب می‌شد و سوابق طولانی در مبارزه با حکومت پهلوی داشت.

تحصیلات حوزوی

وی دربارۀ درس سید محمد محقق داماد اینگونه اشاره می کند: «آیت‌الله داماد در مسجد امام درس می‌گفتند و شاگردان خیلی زیادی هم نداشتند. یعنی شاید ده دوازده نفر بیشتر در درس ایشان شرکت نمی‌کردند که البته همه آن ده دوازده نفر، نخبه بودند. بعدها وقتی نوبت امثال ماها رسید و امام را هم تبعید کردند، درس آقای داماد رونق گرفت؛ به طوریکه ایشان دیگر روی منبر تدریس می‌کردند و جمعیت هم زیاد شد. علت آن بود که شاگردان درس‌خوان امام همه به درس آقای داماد منتقل شدند. واقعا هم در آن زمان بهتر از آقای داماد در حوزه نبود. ایشان به جهت دقت نظر و عمقی که در تحلیل مسائل فقهی داشتند، خصوصا آن ابداع احتمالاتی که در روایات می‌کردند، بی‌نظیر بودند. به هر حال شاگردان ایشان همه نخبه بودند که یکی از برجستگان آنها امام موسی صدر بود. یکی دیگر آیت‌الله مکارم شیرازی از مراجع کنونی تقلید بود؛ یکی آیت‌الله موسوی اردبیلی بود؛ یکی آیت‌الله حاج‌آقا موسی شبیری زنجانی از مراجع تقلید کنونی بود و یکی هم مرحوم شهید بهشتی بود که ایشان نیز از شاگردان برجسته آن بزرگوار بودند.»

مبارزات سیاسی

سابقه مبارزات علی حجتی کرمانی با حکومت پهلوی به دهۀ چهل و قبل از آن برمی گردد. او در حمله کماندوها به فیضیه در سال 1342 شاهد عینی بوده و می گوید: «با پايان يافتن ماجرا از حجره بيرون آمديم. هوا هم تاريك شده بود. به طبقه اول كه رسيديم فهميديم كه آيت‌الله گلپايگاني در يكي از حجرات هستند،‌لذا به آنجا رفتيم، عمامه آيت‌الله گلپايگاني افتاده و لباس‌هايش نيز خاكي شده بود و حتي داماد ايشان را هم كتك زيادي زده بودند. وقتي اين منظره رقت‌انگيز را ديدم، بي‌اختيار گريه كردم و به دامان ايشان افتادم كه ‌آقاي صافي مرا بلند كرد و گفت آقا را ناراحت نكنيد!»
دربارۀ دستگیری امام در سال ۱۳۴۲ اشاره دارد: از اول محرم تاشب دوازدهم که روزش امام دستگیر شدند، برنامه این بود که هرکدام از محله های قم، امام را دعوت می کردند. امام با جمعیت زیادی-شاید چندین هزار نفر- حرکت می کردند و به آن محل می رفتند. در حسینیه و مسجد محل، هربار یک سخنران در حضور امام سخنرانی می کرد... به حسینیه رفتم، بعد از قرائت قرآن، نوبت منبر من فرارسید. با اجازه امام به منبر رفتم و مسأله مبارزات قهرمانانه حضرت ابراهیم را با طاغوت زمان و تطبیق آن با مبارزات ابراهیم زمان (امام) راعنوان کردم... خدمت امام رفتم. امام تشویقم کردند و پس از آن از مسجد بیرون آمدیم.
در موضوع جشن فروردین 1343 به مناسبت آزادی امام در فیضیه نیز اسناد ساواک از حضور او سخن می گوید: «در ساعت 20:00 آقاى خمینى در میان ازدحام در حدود چهار هزار نفر، جمعیت شهرستان ها و اهالى قم با تاکسى در میدان آستانه پیاده و به مدرسه فیضیه رفت. از ساعت 20:00 آقاى مروارید واعظ بر منبر رفت و مطالبى در مورد آزادى آقاى خمینى و خواسته هاى ملت مسلمان ایران از دولت فعلى ایراد و همچنین قطع روابط سیاسى، اجتماعى، اقتصادى ایران با اسرائیل را خواستار شد و نیز تقاضا نمود که دولت در جراید و رادیو ـ تلویزیون این موضوع را اعلام نماید و به اعلام خود عمل کند و به آقاى مسعودى، مدیر مؤسسه اطلاعات پرخاش نمود که چرا مطالبى دروغ از قول روحانیت در روزنامه چاپ مى کند. پس از سخنرانى مروارید، آقاى على حجتى کرمانى واعظ، قطعنامه ده ماده اى حوزه علمیه قم را قرائت کرد که تعدادى بین اشخاص پخش شد و بعد از او آقاى خزعلى واعظ، مطالبى ایراد نمود که جنبه تحریک آمیز نداشت.»
علی حجتی کرمانی قطعنامه ده بندی راخواند و بندهای آن را با جمله «تکرار می کنم» برای جلب توجه بیشتر تکرار می کرد که بعد دستگیری توسط ساواک، مأمور او را زیر ضربات مشت می زد و می گفت: تکرار می کنم!
وی در سال ۱۳۵۵ به کرمانشاه تبعید می شود و در آنجا نیز مبارزین علیه حومت پهلوی با وی ارتباط برقرار می کنند. از جمله شهید سید سعید جعفری که دروس حوزه (منطق مظفر و حاشيه ملاعبداله) را نزد علي حجتي كرماني در سلسله جلسات منظم و روزانه گذراند.
در تبعیدگاه کرمانشاه آقای طاهری خرم آبادی برای تبلیغ و نیز آقای مهدوی کنی در مسیر تبعید به بوکان با او ملاقات می کنند.
خلیل آرش درباره روزهای تبعید علی حجتی کرمانی در کرمانشاه می گوید: «نوشته های مرحوم حجت الاسلام علی حجتی کرمانی(ره) این جا موجود است که بنده شخصاً با آقا سعید آن را نزد شهید محمدجواد باهنر برده بودیم. این نوشته ها شامل کتاب مفصلی بود که شهید باهنر برای انتشار آن ما را به پاساژی به نام حافظ در تهران برد. چاپخانه ای آن جا بود که نوشته های ممنوعه آن زمان را چاپ می کرد.»

تدریس دانشگاهی

وی عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد و استاد مدعو در دانشکده الهیات دانشگاه تهران بود. در دانشگاه وی عمدتاً عناوین مرتبط با تفسیر و علوم قرآنی تدریس می کرده است.

آثار

بدلیل ارتباط با نحله های مختلف فکری، تدریس در دانشکده‌ی‌ الهیات‌ دانشگاه‌ تهران‌ و آشنایی با مسایل روز، نوعی بیان نو در آثار وی یافت می شود. تعدادی از آثار او عبارتند از:

1. اسلام، آئین زندگی
2. اسلام و تبعیض نژادی
3. اسلام و فرهنگ قرن بیستم (ترجمهٔ کتاب امام موسی صدر)
4. درآمدی بر تاریخ و علوم قرآن
5. عقل و احساس
6. آدم نه آدمک!
7. چهارده داستان
8. لبنان به روایت امام موسی صدر و دکتر مصطفی چمران
9. زن و انتخابات
10. آفریدگار جهان
11. بلاهای اجتماعی
12. حج را چگونه انجام داده ای؟
13. فاجعه تمدن و رسالت اسلام
14. نیایش در رمضان
15. پدیده‌ای به نام قرآن (ترجمهٔ کتاب «الظاهره القرآنیه». از «مالك بن نبي».)
16. سیره معصومان (در شش جلد ترجمه کتاب فی رحاب ائمه اهل البیت سید محسن امین )
17. شخصیت و اندیشه دکتر شریعتی
18. جرعه‌ای از بیکران زمزم (ترجمهٔ کتاب آیت الله جوادی آملی)
19. سیر قضاوت در ادوار مختلف تاریخ
20. فاجعه تمدن و رسالت اسلام(ترجمهٔ کتاب الاسلام و مشکلاة الحضارة از سید قطب)
21. نامه سرگشاده به آيت‌ الله ناصر مکارم شیرازی (اين نامه صريح و انتقادي در باب رسالت حوزه های علمیه در پاسخگویی به مسایل اساسی جامعهٔ امروز -که در بستر بیماری وی در بیمارستان قلب تهران نگاشته شده بود- مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت)

منابع

• دانشور، محمد، چهره‌های ماندگار کرمان، انتشارات مرکز کرمان شناسی، چاپ اول:۱۳۸۸، جلد اول
• نام آوران علم و اجتهاد کرمان، از انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، چاپ اول:۱۳۸۳

پیوند به بیرون

• [۱] دانشنامه: فرهنگنامه روحانیون معاصر