سلطنت ممالیک

برای دیگر کاربردها، مملوک را ببینید.

سلطنت مملوک سلطنة الممالیک
۱۲۵۰–۱۵۱۷
پرچم
وضعیت	پادشاهی
پایتخت	قاهره
زبان(های) رایج	عربی مصری, زبان قبطی, زبان قبچاقی
دین(ها)	اسلام سنی
سلطان
تاریخ
• بنیان‌گذاری	۱۲۵۰
• فروپاشی	۱۵۱۷
پیشین پسین [[ایوبیان]] پادشاهی اورشلیم ایالت مصر ایالت شام ایالت یمن

مملوک‌ها یا ممالیک سلسله سربازان ترکی بود که در شام و مصر فرمانروایی یافتند.

ایوبیان مانند بیشتر سلسله‌های اسلامی هم زمان خود برای پشتیبانی و نگهداری خویش لازم دیدند که شماری از غلامان را به خدمت خود درآوردند و ممالیک از میان همین نگهبانان برخاستند. در گذر دو سده و نیم فرمانروایی مملوکان، دو سلسله از پادشاهان که تا اندازه‌ای بطور ساختگی از یکدیگر جدا شده‌اند، به فرمانروایی نشستند.

دولت ممالیک که به مدت ۲۷۵ سال فرمانروایی منطقه را در دست داشت، دولتی به سامان و با شکوه بود که با وجود جنگ‌های داخلی و آشوب‌های سیاسی انبوه و کشمکش‌های طایفه‌ای توانست تمدنی ایجاد کند که آثار آن هنوز در مصر و سوریه باقی است، به ویژه که پادشاهان این دولت به دانش‌ها و فنون توجه تام داشتند. از دید نظامی نیز پادشاهان مملوک توانستند با نیروی بی‌اندازه‌ای، با سلسله نبردهای ۵۰ سالهٔ دو متحد بزرگ، صلیبیان اروپای غربی و مغولان که پس از چیرگی بر سوریه و آناطولی، فلسطین و مصر را تهدید می‌کردند، مقابله کنند.

پیشینه

جمع مملوک ممالیک و بمعنی غلام است و بیشتر این کلمه را در مورد غلامان سفیدپوست به کار می برده‌اند و از آنجا که سلاطین «ممالیک» مصر از غلامان ترک یا چرکسی بودند که نخست در جزء قراولان مزدور الملک الصالح ایوب قرار داشتند بدین نام نامیده شده‌اند. اولین ایشان شجرةالدر همسر الملک الصالح است، اگرچه چند سالی اسماً سلطنت با موسی از بازماندگان خاندان ایوبی بود، ولی پس از او ممالیک رسماً سلطنت مصر را به دست گرفتند و ایشان دو گروه‌اند: ممالیک بحری و ممالیک برجی و این دو طبقه تا نیمه اول قرن دهم هجری مصر و شام را تحت اداره و حکومت خود داشتند و افراد آن سلسله‌ها با وجود سلطنت کوتاه و جنگهای داخلی دائمی و کشتن یکدیگر ممالک خویش را به خوبی اداره می‌کردند و شهر قاهره هنوز از دوره سلطنت ایشان آثاری دارد که نماینده عشق و علاقه سلاطین مملوک به هنر و سازندگی ااست. ممالیک علاوه بر این مردمانی جنگآور و دلیر بودند و در مقابل صلیبیون عیسوی و نیز اردوهای تاتار ایستادگی سختی کردند، مخصوصاً تاتارها را که در سده هفتم هجری بر آسیا چیرگی یافته و مصر را طرف تهدید قرار داده بودند چند بار مغلوب نمودند. دوره حکومت ممالیک بحری در سال ۷۹۲ ه. ق. به دست ممالیک برجی از میان رفت و ممالیک برجی را به سال ۹۲۲ ه. ق. سلاطین عثمانی ازمیان برداشتند.