امید کوکبی

پرونده:This is the person's image used in different internet news media and his friends pages- 2014-01-08 07-18.jpg

امید کوکبی در کنفرانس بین المللی لیزر و الکترواپتیک CLEO درسال 2010، سان خوزه، کالیفرنیا، آمریکا

امید کوکبی
زادهٔ	۱۳۶۱ گنبدکاووس
محل زندگی	زندانی سیاسی در زندان اوین تهران
ملیت	ایران
محل تحصیل	مرکز تحقیقات فوتونیک اروپا (ICFO)، بارسلونا، اسپانیا دانشگاه پلی تکنیک کاتالونیا (UPC)، بارسلونا، اسپانیا دانشگاه بارسلونا (UB)، بارسلونا، اسپانیا دانشگاه آتونوما بارسلونا (UAB)، بارسلونا، اسپانیا دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران
جایزه(ها)	جایزه آندره ساخاروف سال 2014 انجمن فیزیک آمریکا
پیشینه علمی
شاخه(ها)	فیزیک اتمی، لیزر
محل کار	دانشگاه تگزاس در آستین، تگزاس، آمریکا

امید کوکبی (زاده ۱۳۶۱ در گنبد کاووس)، برگزیده المپیاد و دانشجوی فوق دکترای فیزیک اتمی با گرایش لیزر در دانشگاه تگزاس آمریکا است که در بهمن ماه سال ۸۹ به ایران سفر کرده و هنگام خروج از ایران در فرودگاه بازداشت و زندانی شد.

بازداشت و زندان

وی با کسب رتبه ۲۹ در کنکور توانست به طور همزمان در دو رشته فیزیک و مکانیک در دانشگاه صنعتی شریف تحصیل کند.

کوکبی پس از اخذ لیسانس به دلیل سطح بالای نمرات درسی اش، برای ادامه تحصیل با پیشنهادات زیادی از سوی دانشگاه های برجسته دنیا مواجه شد.

وی فوق لیسانس خود را در آلمان و دکتری را در اسپانیا در رشته فیزیک اتمی در گرایش لیزر کسب کرد. پس از اتمام دکتری مجدداً از وی برای ادامه تحصیل دعوت به عمل آمد که با توجه به این که دانشگاه تگزاس آمریکا بالاترین سطح علمی را در رشته فیزیک اتمی در میان دانشگاههای دنیا داراست در سال ۲۰۱۰ به این دانشگاه رفت.

وی در دوران تحصیل خود چندین بار برای دیدار با خانواده خود به ایران سفر کرده بود اما در آخرین سفر در بهمن سال ۸۹، هنگام برگشت به امریکا در فرودگاه امام خمینی بازداشت شد. او به اتهام ارتباط با دولت متخاصم و کسب درآمد نامشروع یک ماه در بازداشتگاه ۲۰۹ زندان اوین در انفرادی، واز آن زمان به بعد در بند ۳۵۰ زندان اوین به سر می‌برد. وی ترکمن و از اهل سنت است و هیچ گونه سابقه فعالیت سیاسی نداشته است.

پس از گذشت بیش از دو سال از حبس کوکبی، وی در نامه‌ای به دوست قدیمی‌اش می‌نویسد:

«بنده از سال ۱۳۸۴ در نوبت‌های مختلف برای مدیریت و کار در پروژه‌های فنی مراکز امنیتی-نظامی دعوت شده‌ام که دوستان و مدارک موثقی وجود دارد که این امر را تصدیق نمایند. به عنوان مثال دعوت به کار در مرکز تحقیقات دانشگاه مالک اشتر اصفهان، ارائه بورس تحصیلی دکتری از طرف سازمان انرژی اتمی ایران و پروپوزال‌های پروژه‌های سازمان صنایع دفاعی. در آخرین نمونه آن، صبح روزی که دیرتر در نیمه شب آن روز بازداشت شدم، بنده به سازمان انرژی اتمی ایران دعوت شدم و پس از پیگیری‌های مکرر آن‌ها بالاخره مجبور شدم در آنجا حضور پیدا کنم تا در دفتر معاون سازمان جلسه‌ای برای گفتگو بر‌گزار شود که بنده نیز صحبت‌ها و پاسخ همیشگی خود را دادم که خوشبختانه کپی برگه ملاقات آن روز نیز موجود است.»

وی می‌افزاید: «این حکم ۱۰ ساله حبس نه برای خطای رفته از کسی بلکه تنبیهی است برای کسی که حاضر نشده به خاطر اعتقادش به "آزادی انتخاب شخصی برای برگزیدن مسیر زندگی‌اش،" در داخل سیستم امنیتی و نظامی، علی‌رغم ارائه انگیزه‌های مالی و فنی فراوان آن، مشغول به کار شود.»

در دوران بازجویی کوکبی است که از وی سوال شده چرا دولت آمریکا به تو ویزا می دهد؟ وی پاسخ داده چون من دانشجوی آنجا هستم. پرسیده اند که هنگام درخواست ویزا در سفارت آمریکا چه چیزی بیان کرده است؟ وی پاسخ داده از دلیل من برای ادامه تحصیل در آنجا سوال کرده اند که من گفته ام به دلیل علاقه ام به این رشته و کبود امکانات این رشته در ایران بوده است، بر اساس این پاسخ ها وزارت اطلاعات کوکبی را به «ارتباط با دولت متخاصم» متهم کرده است. همچنین در بازجویی ها از وی پرسیده شده چرا دانشگاه هزینه سفرهای تو به ایران را می دهد که وی پاسخ داده، این یک عرف است که هزینه های سفرها و کنفرانس های چهره های علمی را می پردازند که بنا بر این پاسخ به وی اتهام “کسب درآمد نامشروع” تفهیم شده است.

او که در بند ۳۵۰ اوین محبوس است در گفتگویی که در زندان انجام داد، با تاکید بر اینکه مشغولیت های علمی و دانشگاهی هیچ گاه به او فرصت فعالیت های سیاسی را نداده است، در پاسخ به این سوال که چرا با وجود بی گناهی، در زندان ماندگار شده است می گوید: این سوالی است که هر روز از خودم می پرسم. در کل دوره بازجویی هم هیچ سند و مدرکی مبنی بر جاسوسی ارائه نشد.

او همچنین در دیداری که همراه با سایر نخبگان المپیادی با علی خامنه ای داشت مورد تقدیر قرار گرفته بود.

او در دی ۱۳۹۰ در نامه ای به صادق لاریجانی، نوشت: « امروز که این نامه را تحریر می‌کنم حدود ۱۰ ماه است بدون هر گونه دلیل و مدرکی (و شاید در اثر یک سوء تفاهم) در بازداشت به سر می‌برم. پس از چند بار تفهیم اتهام متفاوت از جمله شرکت در تجمعات غیر قانونی و اخلال در نظم و امنیت، نهایتاً اتهاماتی واهی و بی‌اساس که روحم را آزرده کرده است با عنوان «ارتباط با دول متخاصم و کسب درآمد نامشروع» را به من تفهیم کردند که یقیناً این اتهامات با توجه درخواست‌ها و عملکرد مسئولین امر کاملاً منافات دارد و با هیچ منطق و عقل سلیمی همخوانی ندارد. چگونه می‌شود به کسی که متهم به جاسوسی یا ارتباط با اجانب است اطمینان کرد و او را به محرمانه‌ترین و سرّی‌ترین بخش اسرار نظام دعوت کرده و از او درخواست همکاری نمود؟ دعوت‌های مکرر مسئولین امنیتی و اطلاعاتی و تحت فشار قرار دادن خانواده‌ام جهت متقاعد کردن من به همکاری و نشان دادن در باغ سبز و وعده حمایت‌های مختلف همچون آزادی و ادامه تحصیل در همان دانشگاه قبلی خودم (دانشگاه آستین تگزاس) برای کسی که تاکنون هیچ فعالیتی خارج از دانشگاه و محافل علمی دنیا نداشته و با عالم سیاست بیگانه است چه معنا و مفهومی را تداعی می‌کند؟ و در پشت این اتهام زنی‌ها و فشارها چه هدفی نهفته است؟ اگر چه من به عنوان یک ایرانی حاضر به همه گونه خدمت و جانفشانی برای کشورم هستم لیکن بنده همیشه این استدلال وپاسخ را به بازجویان و نمایندگان اعزامی از نهادهای مختلف داشته و دارم که: امروز که هیچ خطایی نکرده‌ام و هیچ اطلاعی از موضوعات و فعالیت‌های محرمانه نظام ندارم با من اینگونه رفتار می‌شود و تمام زندگی و خانواده‌ام را به واقع گروگان گرفته‌اند. در آینده اگر راضی به همکاری شوم و به سبب آن از این اطلاعات و اسرار مطلع شوم با من چه رفتاری خواهد شد؟ و چه چیزی را برای حصول اطمینان و اعتمادشان از من به گروگان خواهند گرفت؟»

وی با اعتراض به برخوردهای زشت و تحقیرآمیز صورت گرفته با خود، ضمن بیان اینکه «قاضی‌ای که به متهم بدون هیچ دلیل موجهی توهین و تحقیر و پرخاش نماید دیگر بی‌طرف نیست و طبق قانون هم صلاحیت رسیدگی به پرونده را ندارد»، خاطرنشان می کند: «اکنون به عنوان عکس العمل طبیعی یک زندانی که به حرمت و حقوق اولیه انسانی او توهین شده است اعلام می کنم که بعد از این حاضر نیستم در این دادگاه حضور یافته و از خود دفاعی بکنم و اگر هم اجباراً مرا به دادگاه ببرند قطعاً سکوت کرده و دفاعی نخواهم کرد تا ایشان با فراغ بال به آنچه که از قبل برای من تجویز کرده اند حکم دهد.»»

واکنش ها

• ده‌ها تن از استادان خارجی و دانشمندان، ازجمله هشت تن از برندگان جایزه نوبل با ارسال نامه‌ای که نسخه‌ای از آن در سایت «کلمه» منتشر شده خطاب به علی خامنه‌ای می‌نویسند: «زندانی کردن امید کوکبی و محاکمه‌ای که ایشان در پیش رو دارند، باعث هراس سایر دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در خارج از کشور ایران شده است و بسیاری از آنان به جای اینکه دانش و مهارت‌های خود را به ایران برگردانند، با ترس در مورد آینده خود در حال تغییر افکار خود در مورد بازگشت به ایران هستند.»

این نامه می‌افزاید: «ما یک سازمان مستقل غیر دولتی متشکل از دانشمندان، پزشکان، مهندسان و پژوهشگران هستیم. اظهارات استادان و دانشجویان دانشگاه تگزاس و همچنین موسسه علوم فوتونی در بارسلون اسپانیا، که ایشان مدرک کارشناسی ارشد خود را در این موسسه گرفته‌اند، همگی گویای این واقعیت است که آقای کوکبی تمامی تمرکز خود را بر روی درس خود داشته‌اند و از سیاست دوری می‌گزیده‌اند.»

این نامه در ارتباط با اتهام «کسب درآمد نامشروع» که به امید کوکبی زده شده می‌نویسد: «ایشان به خاطر همکاری در امر آموزش، کمک‌هزینه می‌گرفته‌اند که این کمک‌هزینه به طور معمول به تمامی دانشجویان سال اول دکتری چه آمریکایی و چه غیرآمریکایی، توسط دانشگاه تگزاس داده می‌شود و این کمک‌هزینه از طرف دولت آمریکا یا دیگر بنگاه‌ها نیست.»

• ۳۱۹ دانشجو و دانش‌آموخته دانشگاه صنعتی شریف در دو نامه به رییس قوه قضاییه، از بازداشت و نحوه دادرسی همکلاسی‌های خود، امید کوکبی و علی‌اکبر محمدزاده ابراز نگرانی کردند.

در نامه دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاه شریف تاکید شده که امید کوکبی نویسنده ۷ مقاله تخصصی در مجلات دانشگاهی فیزیک و ارائه آنها به ۱۶ کنفرانس علمی بوده است. آنها از رییس قوه قضاییه خواسته‌اند که امید کوکبی حق دسترسی به وکیل انتخابی خود را یافته و بنا بر اصل برائت قبل از دادگاه، امکان مراجعت قانونی به دانشگاه محل تحصیل خود را پیدا کند.

در این نوشته آمده که ادامه زندان خارج از قانون و قبل از دادگاه امید کوکبی، نه یک مورد اتفاقی، بلکه نشانه‌ای از سوءظن و برخورد خشن دستگاه قضایی با نسل جوان نخبه ایرانی است.