قلم کلاقه
 قلم تجانتینگ سنتی استفاده شده در فرایند ساخت چاپ کلاقه‌ای یا باتیک | |
| گونه‌ها | رنگرنگ، ایسن، چکک، کلوونگ، تمبوکان، چچکان، لورون، تلون، پراپاتان، لیمان، بیوک، گالاران |
|---|---|
| استفاده همراه با | موم، چاپ کلاقه‌ای |
| نوآور | جاوه‌ای |
| سازنده | اندونزیایی‌ها (جاوه‌ای) |
| ابزارهای مرتبط |  |
قلم کلاقه (به انگلیسی: Canting) یا تجانتینگ (به انگلیسی: Tjanting) ابزاری شبیه قلم است که برای اعمال موم داغ مایع در فرایند ساخت چاپ کلاقه‌ای یا باتیک در اندونزی (به‌طور دقیق‌تر باتیک نوشتاری)، بویژه در جزیرهٔ جاوه استفاده می‌شود. قلم تجانتینگ سنتی شامل مخزن موم مسی با دهانهٔ لوله‌ای سوزنی و دسته‌ای از جنس بامبو است. مخزن قلم سنتی از موادی چون مس، برنز، روی یا آهن ساخته می‌شد، اما در نسخه‌های امروزی ممکن است از تفلون استفاده کنند.[۱][۲][۳][۴][۵]
ریشه‌شناسی
[ویرایش].jpg)
نام انگلیسی کَنتینگ (Canting) از کلمهٔ جاوه‌ای ꦕꦤ꧀ꦛꦶꦁ (آی‌پی‌اِی: t͡ʃɑnʈɪŋ) [از ریشۀ: غذاخوردن (Canthing)] گرفته شده‌است که به معنای ابزار کوچک جمع‌آوری است.[۶][۷]
در این مقاله نیز انتخاب نام کلاقه به واسطهٔ استفادهٔ خاص این ابزار و مشابهت آن با تکنیک چاپ کلاقه‌ای بومی ایران بوده‌است.
طراحی
[ویرایش]قلم کلاقه شامل موارد زیر است:
نیامپلانگ: مخزن یا ظرف موم مایع گرد، ساخته شده از مس.
کیوکوک: لوله یا دهانه مسی کوچکی که به ظرف مسی متصل می‌شود، جایی است که موم مایع از آن روان می‌شود تا روی پارچه اعمال شود.
گاگانگ: دستگیره یا نگهدارندهٔ چوبی که معمولاً از بامبو یا چوب ساخته می‌شود.
اندازهٔ قلم کلاقه ممکن است با توجه به اندازهٔ نقاط یا ضخامت خطوط مورد نظر برای اعمال روی پارچه تغییر کند. یک صنعتگر چاپ باتیک از قلم کلاقه به روشی مشابه طراحی با قلم معمولی استفاده می‌کند.
تکنیک
[ویرایش]
ابتدا پارچه باید شسته شود، خیس شود و با یک پتک بزرگ کوبیده شود. موم داغ و مایع از تابهٔ کوچک (ووک) که روی اجاق گاز کوچک گرم می‌شود برداشته می‌شود. صنعتگر باتیک گاهی در نوک دهانهٔ قلم کلاقه می‌دمد تا موم مایع روان جریان داشته باشد و از گرفتگی جلوگیری کند، سپس با کمک خطوط یا نقطات نقوشی را روی پارچه می‌کشند و بدینوسیله موم مایع را روی پارچه اعمال می‌کنند. معمولاً از الگوها و تصاویری که قبلاً با استفاده از مداد بر روی پارچه کشیده شده بود، استفاده می‌کنند.[۸] پس از این‌که با موم داغ به نام مالام و با استفاده از قلم کلاقه، الگویی ترسیم شد (موم به عنوان یک مادهٔ مقاوم در برابر رنگ عمل می‌کند)، پارچه را در حمام رنگ حاوی اولین رنگ فرو می‌برند. پس از خشک شدن پارچه، موم را با تراشیدن یا جوشاندن پارچه از بین می‌برند. این فرایند به تعداد رنگ مورد نظر تکرار می‌شود. برای قسمت‌های بزرگ‌تری از پارچه که نیاز به پوشاندن دارند، موم با استفاده از ابزاری به نام تونیوک نمبوکی/موپوکی اعمال می‌شود.[۹]
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ Tirta, Iwan; Steen, Gareth L. ; Urso, Deborah M. ; Alisjahbana, Mario (1996). "Batik: A Play of Lights and Shades" (به انگلیسی). Vol. 1. Gaya Favorit Press. ISBN 978-979-515-313-9.
{{cite web}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link) - ↑ Ratna, Roostika (2019). ""TERRITORIAL MARKETING AND COLLECTIVE BRANDING TO SUPPORT REGIONAL DEVELOPMENT: A STUDY OF SMEs BATIK INDUSTRY"". Russian Journal of Agricultural and Socio-Economic Sciences. 90 (6): 97–106. (به انگلیسی). doi:10.18551/rjoas.2019-06.14.
- ↑ Akhir, Noor Haslina Mohamad; Ismail, Normaz Wana; Said, Rusmawati; Ranjanee, Shivee; Kaliappan, P (2015). ""Traditional Craftsmanship:The Origin, Culture, and Challenges of Batik Industry in Malaysia"". Islamic Perspectives Relating to Business, Arts, Culture and Communication: 229–237. (به انگلیسی). doi:10.1007/978-981-287-429-0_22. ISBN 978-981-287-428-3.
{{cite web}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link) - ↑ Lee, Thienny (2016). ""Defining the Aesthetics of the Nyonyas' Batik Sarongs in the Straits Settlements, Late Nineteenth to Early Twentieth Century"". Asian Studies Review. 40 (2): 173–191. (به انگلیسی). doi:10.1080/10357823.2016.1162137.
- ↑ Baasanjargal, Tsolmonchimeg; Soon-Joo, Ahn; Mi-Jeong, Kwon (2019). ""인도네시아 바틱전통 패턴의 비교 분석: 자바섬의 족자카르타와 페칼롱간의 패턴을 중심으로 [Comparative Analysis of Indonesian Batik Traditional Patterns: Focused on Patterns of Yogyakarta and Pekalongan in Java Island]"". 한복문화. 22 (3): 75–91. (به جاوه‌ای). doi:10.16885/jktc.2019.09.22.3.75.
{{cite web}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link) - ↑ Hariyanto, Isbandono (2015). ""CANTING: SENI DAN TEKNOLOGI DALAM PROSES BATIK"". [CANTING: ARTS AND TECHNOLOGY IN THE BATIK PROCESS]. ATRAT: Fine Arts Journal (in Indonesian). 3 (3). (به انگلیسی).
- ↑ ""Using Javanese Cantings"". textiletraders.co.uk. Textile Traders. Retrieved 4 February 2021. (به انگلیسی).
- ↑ Tim Bina Karya Guru. 2007. "Seni Budaya dan Keterampilan Untuk Sekolah Dasar Kelas VI". Penerbit Erlangga. شابک ۹۷۸-۹۷۹-۰۱۵-۰۶۰-۷.
- ↑ Batik Nomination for inscription on the Representative List in 2009 (Reference No. 00170).