نمایش مبدأ برای دادگاه حمید نوری

{{pp-semi-indef|small=yes}}{{Infobox court case
| name = دادگاه حمید نوری
| image = Hamid Noury at the Swedish court of law.jpg
| court = دادگاه استکهلم
| date decided = ۲۳ تیر ۱۴۰۱
| verdict = [[حبس ابد]]
| charge = [[قتل|قتل عمد]] {{سخ}} [[جنایت علیه بشریت]]
}}'''دادگاه حمید نوری'''، دادگاه رسیدگی به اتهامات حمید نوری، متهم به مشارکت در [[اعدام دسته‌جمعی زندانیان عقیدتی سیاسی ایران در تابستان ۱۳۶۷]] بود که در ۴ مه ۲۰۲۲ پایان یافت.<ref name="radiofarda">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی = https://www.radiofarda.com/a/31833893.html |عنوان = حکم نهایی دادگاه حمید نوری در سوئد در تیرماه صادر می‌شود |ناشر = رادیو فردا |تاریخ = ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ |تاریخ بازدید = ۴ مه ۲۰۲۲ |تاریخ بایگانی = ۴ مه ۲۰۲۲ |پیوند بایگانی = https://web.archive.org/web/20220504110617/https://www.radiofarda.com/a/31833893.html}}</ref> دادگاه منطقه [[استکهلم]] سوئد روز ۱۴ ژوئیه حمید نوری را به دلیل مشارکت در اعدام‌های [[زندانی سیاسی|زندانیان سیاسی]] در سال ۱۳۶۷، به [[حبس ابد]] محکوم کرد.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=Swedish court convicts Iranian ex-official over 1988 prison executions|نشانی=https://www.reuters.com/world/swedish-court-convicts-iranian-ex-official-over-1988-prison-executions-2022-07-14/|کوشش=Reuters|تاریخ=2022-07-14|تاریخ بازبینی=2022-07-14|زبان=en|نام خانوادگی=Reuters}}</ref><ref name=":0">{{یادکرد خبر|عنوان=حمید نوری به جرم دست‌داشتن در کشتار سال ۶۷ به حبس ابد محکوم شد|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-62165062|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ بازبینی=2022-07-14|زبان=fa|تاریخ=2022-07-14}}</ref>

این دادگاه ۹ ماه به‌طول انجامید که در ۹۲ جلسه برگزار و ۳۴ [[دعوی قضایی|شاکی]] و ۲۶ [[شاهد]] در آن شهادت دادند. برای برقراری امنیت دادگاه، شمار زیادی از نیروهای [[پلیس]] در محل مستقر بودند.<ref name="bbc">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.bbc.com/persian/iran-61318207|عنوان = پایان دادگاه حمید نوری؛ حمید نوری در آخرین دفاع: آشتی، آشتی، آشتی|ناشر = بی‌بی‌سی فارسی|تاریخ = ۴ مه ۲۰۲۲|تاریخ بازدید = ۴ مه ۲۰۲۲|تاریخ بایگانی = ۴ مه ۲۰۲۲|پیوند بایگانی = https://web.archive.org/web/20220504083219/https://www.bbc.com/persian/iran-61318207}}</ref>

حمید نوری ۱۸ آبان ۱۳۹۸ (نهم نوامبر ۲۰۱۹) به محض ورود به [[فرودگاه استکهلم-آرلاندا|فرودگاه آرلاندا در استکهلم]] [[سوئد]] و تحت [[صلاحیت قضایی جهانی|اصل صلاحیت قضایی جهانی]] بر اساس پرونده شکایت [[ایرج مصداقی]] و [[حمید اشتری]] بازداشت شد.<ref name=":1">{{یادکرد وب|عنوان=ایرج مصداقی: صداهایی از حمید نوری چند ساعت قبل از سوار شدن به هواپیما دارم|نشانی=https://www.radiozamaneh.com/703577/|وبگاه=www.radiozamaneh.com|تاریخ=2022-02-09|بازبینی=2023-08-24|کد زبان=fa-IR}}</ref><ref name=":2">{{یادکرد خبر|عنوان=حمید نوری کیست و چرا در سوئد محاکمه می‌شود؟|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-61255952|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ بازبینی=2023-08-24|زبان=fa}}</ref> او به اتهام مشارکت در اعدام زندانیان سیاسی مجاهد و چپ در [[زندان گوهردشت]] در تابستان سال ۱۳۶۷ بازداشت شد. اتهاماتی که [[دادستان|دادستانی]] در رابطه با زندانیان [[مجاهدین خلق]] به حمید نوری نسبت داده، [[جنایت جنگی]] و [[قتل عمد]] است. اما اتهامی که دادستانی در رابطه با زندانیان چپ به او نسبت داده تنها قتل عمد است.<ref name="bbc"/> وکلای حمید نوری مدعی بودند که در این دادگاه سیاسی‌کاری انجام شده و شاکیان و شاهدان علیه نوری از این دادگاه استفاده کرده‌اند تا [[نظام جمهوری اسلامی ایران|حکومت جمهوری اسلامی]] را محکوم کنند.<ref name="radiofarda"/> دادگاه استیناف حکم نهایی را در ۲۸ آذر ۱۴۰۲ مبنی بر حبس ابد اعلام کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Sweden upholds life sentence in Iran prison executions case – DW – 12/19/2023|نشانی=https://www.dw.com/en/sweden-upholds-life-sentence-in-iran-prison-executions-case/a-67771180|وبگاه=dw.com|بازبینی=2024-02-03|کد زبان=en}}</ref>

نوری در ۱۵ ژوئن ۲۰۲۴ در [[تبادل زندانی|تبادل زندانیان]] بین [[ایران]] و [[سوئد]] آزاد شد و به ایران برگشت.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=حمید نوری در پی تبادل زندانیان میان ایران و سوئد آزاد شد – ۱۴۰۳/۳/۲۶|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/حمید-نوری-در-پی-تبادل-زندانیان-میان-ایران-و-سوئد-آزاد-شد/a-69372480|وبگاه=DW|بازبینی=2024-06-15|کد زبان=fa}}</ref>

== پیش‌زمینه ==
این نخستین باری است که یکی از اعضاء [[هیئت مرگ]] کشتارهای سال ۱۳۶۷ در خارج از [[مرزهای ایران]] بازداشت و دادگاهی شده است.<ref name="voanews"/>

=== اعدام‌های دهه ۱۳۶۰ ===
{{اصلی|اعدام دسته‌جمعی زندانیان عقیدتی سیاسی ایران در تابستان ۱۳۶۷}}
در مرداد و شهریور ۱۳۶۷، هزاران زندانی سیاسی با دستور [[سید روح‌الله خمینی]]، بنیانگذار و [[رهبر جمهوری اسلامی]]، اعدام و در گورهای دسته‌جمعی دفن شدند. تعداد دقیق کشته‌شدگان نامعلوم مانده است اما بنا به برآوردهای تخمینی سازمان‌های [[حقوق بشر|حقوق بشری]] و سیاسی، به حدود پنج هزار نفر می‌رسد.<ref name="bbc2"/>

مقام‌ها و مسئولان جمهوری اسلامی جنازه هیچ‌یک از قربانیان کشتارهای فراقضایی سال ۱۳۶۷ را به خانواده‌هایشان تحویل نداده و به علاوه، در تلاش برای محو کردن هر نشانی از قربانیان، محل دفن اجساد را هم به اکثر خانواده‌ها اطلاع نداده‌اند. [[حسینعلی منتظری]] در آن زمان در جلسه‌ای با مقام‌های مسئول، این اعدام‌ها را بزرگ‌ترین جنایت تاریخ ایران خوانده بود.<ref name="bbc2"/>

=== حمید نوری ===
'''حمید نوری''' (زاده {{تاریخ تولد|۱۳۴۰|۲|۹|گاه‌شمار=خورشیدی}} در [[تهران]]) با [[نام مستعار]] '''حمید عباسی'''، [[کارمند]] سابق [[قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران]] است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=زندانبان در زندان؛ حمید نوری، ایرانی بازداشت شده در سوئد کیست؟|نشانی=https://iranwire.com/fa/features/34136|وبگاه=IranWire {{!}} خانه|بازبینی=2019-11-14|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=دادستانی سوئد: حمید نوری حکم اعدام می‌داد و زندانیان را به اتاق اعدام می‌آورد|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran-hamid-noori-court-in-sweden-begins/31402297.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2021-08-11|کد زبان=fa}}</ref> او که در ابتدا به عنوان [[پاسدار]] در [[سپاه پاسداران]] فعال بوده است، در سال ۱۳۶۱ درخواست کار در دادستانی می‌دهد و متهم است که در زمان [[کشتارهای تابستان سال ۱۳۶۷]] دستیار [[محمد مقیسه]] در [[زندان گوهردشت]] بوده است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.bbc.com/persian/iran-61255952 |عنوان = حمید نوری کیست و چرا در سوئد محاکمه می‌شود؟| ناشر = بی‌بی‌سی فارسی|تاریخ = ۸ اردیبهشت ۱۴۰۱ |تاریخ بازدید = ۴ مه ۲۰۲۲}}</ref>

گفته می‌شود نوری از نزدیکان [[سید ابراهیم رئیسی]] و یکی از مسئولان هیئت اعدام در زندان‌های [[زندان اوین|اوین]] و گوهردشت ([[زندان رجایی‌شهر]]) کرج بوده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=بازداشت حمید نوری، از مجریان مؤثر قتل‌عام ۶۷ در گوهردشت ــ گفتگو با ایرج مصداقی|نشانی=https://www.radiozamaneh.com/474164|وبگاه=رادیو زمانه|تاریخ=2019-11-13|بازبینی=2019-11-14}}</ref> بنابر شهادت‌ها و کتاب‌های منتشر شده از خاطرات زندانیان سیاسی، حمید نوری با نام مستعار «عباسی» در زمان اعدام‌ها دادیار زندان گوهردشت بوده است. گفته می‌شود حمید نوری در سمت دادیار به ناصریان کمک می‌کرده و در واقع دستیار او بوده است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-58291884|عنوان=سفیر ایران در سوئد با حمید نوری، متهم اعدام‌های دهه شصت، دیدار کرد}}</ref>

=== دادگاه‌های مشابه در سوئد ===
دادگاه‌های سوئد از سال ۲۰۱۰ مظنونان غیر سوئدی را با استناد به [[اصل صلاحیت قضایی جهانی]] تحت پیگرد قرار داده و تاکنون به ۱۰ پرونده رسیدگی کرده‌اند که پنج پرونده، مربوط به [[یوگسلاوی سابق]] و [[روآندا]]، همانند پرونده حمید نوری پرونده‌هایی تاریخی با شاکیان بسیار و پنج پرونده، [[عراق]] و [[سوریه]]، مربوط به جرایم معاصر با یک یا بدون شاکی خصوصی بوده‌اند.<ref name="bbc1">{{یادکرد وب |نویسنده = دلجو آبادی |نشانی = https://www.bbc.com/persian/blog-viewpoints-61304523 |عنوان = دادگاه حمید نوری؛ مروری بر آنچه گذشت، از بازداشت تا درخواست حبس ابد |ناشر = بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ = ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۱ |تاریخ بازدید = ۴ مه ۲۰۲۲ |تاریخ بایگانی = ۴ مه ۲۰۲۲ |پیوند بایگانی = https://web.archive.org/web/20220504032252/https://www.bbc.com/persian/blog-viewpoints-61304523}}</ref>

== دستگیری و اتهامات ==
در نوامبر ۲۰۱۹ دادستان‌های سوئدی بنابر پرونده شکایت ایرج مصداقی و حمید اشتری با استناد به اصل حقوقی «صلاحیت قضایی جهانی» خواستار دستگیری محاکمه نوری شده بودند.<ref name=":0"/> ایرج مصداقی پیش از ورود حمید نوری به خاک اروپا از این سفر آگاهی پیدا کرده بود. او اسناد و مدارک را به شکلی که کمترین افراد متوجه بشوند، به دستگاه قضائی ارائه می‌کند و کیفرخواست تنظیم می‌شود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=چرا پرونده حمید نوری در خارج از سوئد کلید خورد؟ – DW – ۱۴۰۱/۲/۲۴|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/چرا-پرونده-حمید-نوری-در-خارج-از-سوئد-کلید-خورد/a-61801128|وبگاه=dw.com|بازبینی=2023-12-19|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=ایرج مصداقی در گفتگو با کیهان لندن: برای بازداشت و تکمیل پرونده حمید نوری از همه جای دنیا به ما کمک شد|نشانی=https://kayhan.london/1398/08/24/176556/|بازبینی=2023-12-19|کد زبان=fa-IR|نام=کیهان|نام خانوادگی=لندن}}</ref> دستگیری حمید نوری در ۸ نوامبر ۲۰۱۹ در فرودگاه آرلاندا در استکهلم پایتخت سوئد صورت گرفت.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=Swedish court convicts Iranian ex-official over 1988 prison executions|نشانی=https://www.reuters.com/world/swedish-court-convicts-iranian-ex-official-over-1988-prison-executions-2022-07-14/|کوشش=Reuters|تاریخ=2022-07-14|تاریخ بازبینی=2022-07-14|زبان=en|نام خانوادگی=Reuters}}</ref> حکم بازداشت نهایی حمید نوری پنج روز پس از دستگیری او صادر شد.<ref name="voanews"/><ref name="radiofarda"/> پس از دستگیری حمید نوری، دادستانِ بخش [[جرائم سازمان‌یافته]] و بین‌المللی سوئد در بیانیه‌ای در تاریخ ۱۳ نوامبر ۲۰۱۹ اتهامات او را نقض مجرمانه و فاحش قوانین بین‌المللی، معادل جنایت جنگی، و قتل عمد اعلام کرد.<ref name="bbc1"/>

دادستان پرونده کریستینا لیندهوف کارلسون، بخش عمده تحقیقات مقدماتی را در تاریخ ۳۱ ژانویه ۲۰۲۱ با ابلاغ متن اولیه کیفرخواست به حمید نوری به پایان رساند. پس از درخواست تمدید مهلت از سوی وکلای حمید نوری برای بررسی کیفرخواست اولیه، کیفرخواست نهایی در ۲۷ ژوئیه ۲۰۲۱ صادر شد.<ref name="bbc1"/> بر پایه این کیفرخواست، حمید نوری متهم است که در تابستان سال ۶۷ به عنوان دستیار معاون دادستان یا سمتی مشابه در زندان گوهردشت به عمد جان تعداد بسیار زیادی از زندانیان عضو یا هوادار سازمان مجاهدین و همین‌طور گروهی از اعضا یا هواداران گروه‌های چپ را گرفته است.<ref name="voanews">{{یادکرد وب|نویسنده = حمیده آرمیده|نشانی = https://ir.voanews.com/a/iran-hamid-nouri-court-victims-/6322822.html|عنوان = بررسی پرونده حمید نوری و چگونگی بازداشت او در سوئد؛ او به ارتکاب «جنایت جنگی» و «قتل عمد» متهم است|ناشر = صدای آمریکا|تاریخ = ۱ آذر ۱۴۰۰|تاریخ بازدید = ۴ مه ۲۰۲۲|تاریخ بایگانی = ۴ مارس ۲۰۲۲|پیوند بایگانی = https://web.archive.org/web/20220304023531/https://ir.voanews.com/a/iran-hamid-nouri-court-victims-/6322822.html}}</ref>

دادستانی سوئد در این پرونده با چالش‌های متعددی مواجه بود. از جمله اینکه در مورد کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷، هیج سابقه قضایی وجود نداشت و نهادهای حقوق بشر سازمان ملل حتی یک بار در این زمینه تحقیق نکرده بودند، حمید نوری کل کشتار را انکار می‌کرد و اثبات مشارکت او بر اساس شهادت خانواده‌های قربانیان و زندانیان سابق، بدون امکان تحقیق واقعی در ایران، محدودیت ایجاد می‌کرد.<ref name="bbc1"/>

چند هزار شماره تماس و پیامک از [[تلفن همراه]] حمید نوری به دست آمده که روابط گسترده او با مقامات قضایی و به ویژه مسئولان دهه شصت زندان را نشان می‌داد. علاوه بر این، پلیس در تلفن همراه او، بخشی از سابقه کاری او مبنی بر فعالیت در [[قوه قضائیه ایران]] و [[وزارت اطلاعات]] را به دست آورده که در آنجا اسامی مستعار وی نیز ذکر شده است.<ref name="bbc1"/>

=== فایل صوتی مکالمه محمد مقیسه‌ای ===
سازمان مجاهدین خلق ایران در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۹ با انتشار فایل صوتی مکالمه [[محمد مقیسه|محمد مقیسه‌ای]] (ناصریان)، فاش کرد که مقیسه‌ای چند روز قبل از سفر حمید نوری به سوئد صراحتاً به او گفته بود که به این سفر نرود زیرا دستگیر می‌شود. مقیسه‌ای در این فایل صوتی تصریح می‌کند که پلیس و اطلاعات و دادگاه سوئد از قبل از وضعیت نوری مطلع بوده‌اند. در این نوار محمد مقیسه‌ای تصریح می‌کند که حمید نوری کارمند دادگاه و مسئول دفتر او بود. این فایل به‌عنوان مدرک مربوط به دستگیری حمید نوری، توسط وکیل کنت لوئیس از وکلای شاکیان مجاهدین خلق به دادگاه ارائه و در دادگاه پخش شد. حمید نوری در این دادگاه تأیید کرد که پیش از سفر به سوئد با محمد مقیسه مشورت کرده و قاضی مقیسه در این مورد به او هشدار داده بود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=هفتاد و یکمین جلسه دادگاه حمید نوری؛ آغاز دور دوم جلسات دفاعیه متهم|نشانی=https://ir.voanews.com/a/nouri-trial-second-round/6475882.html|وبگاه=صدای آمریکا|بازبینی=2022-05-06|کد زبان=fa|تاریخ بایگانی=۶ مه ۲۰۲۲|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20220506104515/https://ir.voanews.com/a/nouri-trial-second-round/6475882.html}}</ref><ref>{{یادکرد خبر|عنوان=توضیح حمید نوری دربارهٔ روابطش با برادر قاسم سلیمانی و نیری|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-60658607|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ بازبینی=2022-05-06|زبان=fa|تاریخ بایگانی=۶ مه ۲۰۲۲|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20220506104515/https://www.bbc.com/persian/iran-60658607}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=هفتادویکمین جلسه دادگاه حمید نوری: شماره چند رئیس زندان و دو رئیس‌جمهوری اسلامی در تلفن همراه نوری|نشانی=https://www.radiozamaneh.com/707197/|وبگاه=www.radiozamaneh.com|بازبینی=2022-05-06|کد زبان=fa-IR|تاریخ بایگانی=۸ مارس ۲۰۲۲|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20220308162519/https://www.radiozamaneh.com/707197/}}</ref>

== جلسات ==
جلسات دادگاه از ۱۰ اوت ۲۰۲۱ با شش قاضی، دو حقوقدان حرفه‌ای و چهار شهروند غیر حقوقدان، آغاز شد. توماس ساندر ریاست هیئت قضات را بر عهده داشت.<ref name="bbc1"/> جلسات سی و ششم تا چهل و دوم این دادگاه طی دو هفته به جای [[استکهلم]] در شهر [[دورس]] [[آلبانی]]، محل استقرار شش تن از شاکیان و یک تن از شاهدان این دادگاه در [[اردوگاه اشرف]] برگزار شد.<ref name="voanews"/>

۳۴ شاکی و ۲۶ شاهد طی نه ماه و در نود و دو جلسه دادگاه شهادت داده‌اند.<ref name="bbc"/> آخرین جلسه ۴ مه ۲۰۲۲ به‌پایان رسید و بنا بر اعلام قاضی دادگاه حکم نهایی روز چهاردهم ژوئیه صادر خواهد شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=حکم نهایی دادگاه حمید نوری در سوئد در تیرماه صادر می‌شود|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/31833893.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2022-05-04|کد زبان=fa|تاریخ بایگانی=۴ مه ۲۰۲۲|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20220504114339/https://www.radiofarda.com/a/31833893.html}}</ref>

=== شاکیان و شاهدان ===
[[ایرج مصداقی]]، حمید اشتری و مختار شلاوند از نخستین کسانی هستند که پیش از بازداشت حمید نوری از او شکایت و تصویر او را شناسایی کردند. ایرج مصداقی در جلد سوم کتاب «نه زیستن، نه مرگ» که تلفیقی از خاطرات و گزارش از زندان‌های جمهوری اسلامی است، از نوری به عنوان یکی از آمران اعدام‌ها یاد کرده بود. مصداقی یکی از شاهدان پرونده حمید نوری است که علاوه بر شکایت و بازداشت و شناسایی حمید نوری، نقش عمده‌ای نیز در محاکمه وی داشته است.<ref name=":1"/><ref name=":2"/> حمید اشتری که در زمان اعدام‌های تابستان ۱۳۶۷ در [[بند جهاد زندان گوهردشت]] بود، شهادت داد که بارها حمید نوری را پیش و پس از کشتار زندانیان سیاسی دیده است. اشتری در شهادت خود، به مسئولان وقت زندان گوهردشت بین سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۷ اشاره کرده و از او به عنوان مسئولان دادیاری زندان گوهردشت یاد می‌کند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی = https://www.bbc.com/persian/iran-60452367 |عنوان = محاکمه حمید نوری؛ شاهدی که متهم را شناسایی کرد در دادگاه حاضر شد |ناشر = بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ = ۲ اسفند ۱۴۰۰ |تاریخ بازدید = ۵ مه ۲۰۲۲ |تاریخ بایگانی = ۵ مه ۲۰۲۲ |پیوند بایگانی = https://web.archive.org/web/20220505050051/https://www.bbc.com/persian/iran-60452367}}</ref>

دادگاه [[جفری رابرتسون]]، اریک داوید، یان یارپه، [[شادی صدر]]، مارک کلامبری، اووه برینگ، سالی لانگوورت، دیوید کلفنذ و [[پیام اخوان]] را به عنوان شاهدان متخصص احضار کرد.<ref name="bbc2"/>

[[شادی صدر]] از بنیان‌گذاران [[سازمان عدالت برای ایران]]، در سال ۲۰۱۰، پس از شروع به کار سازمان عدالت برای ایران، تحقیق دربارهٔ شکنجه جنسی و خشونت مبتنی بر جنسیت علیه زندانیان سیاسی زن در دهه ۶۰ را آغاز کرده است. او شهادت داد که حسن گلزاری و مجید صاحب‌جمع دو زندانی سیاسی بودند که در مصاحبه‌هایشان در سال ۲۰۱۷ به‌طور مستقیم و مشخص از حمید عباسی به عنوان فردی نام برده‌اند که در زندان گوهردشت با او مواجه شدند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = حمیده آرمیده|نشانی = https://ir.voanews.com/a/hamid-nouri-trial/6498179.html|عنوان = هفتادوهفتمین جلسه دادگاه نوری؛ شاهد: ادعای قانونی بودن اعدام‌ها «دروغ محض» است|ناشر = صدای آمریکا|تاریخ = ۴ فروردین ۱۴۰۱|تاریخ بازدید = ۵ مه ۲۰۲۲|تاریخ بایگانی = ۵ مه ۲۰۲۲|پیوند بایگانی = https://web.archive.org/web/20220505050928/https://ir.voanews.com/a/hamid-nouri-trial/6498179.html}}</ref>

[[جفری رابرتسون]] در سال ۲۰۱۱ با همکاری [[بنیاد عبدالرحمن برومند]] یک گزارش تحقیقی مفصل در مورد کشتار زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ تهیه کرد<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.iranrights.org/fa/library/document/1380|عنوان = تحقیقی در بارهٔ کشتار زندانیان سیاسی ایران در سال ١٣٦٧|ناشر = بنیاد عبدالرحمن برومند|تاریخ = ۲۹ فروردین ۱۳۹۰|تاریخ بازدید = ۵ مه ۲۰۲۲|تاریخ بایگانی = ۶ مه ۲۰۲۲|پیوند بایگانی = https://web.archive.org/web/20220506154357/https://www.iranrights.org/fa/library/document/1380}}</ref> که به عنوان ادله اثباتی جزو مدارک و مستندات این دادگاه مورد استناد قرار گرفته است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.radiozamaneh.com/707503/|عنوان = هفتادوسومین جلسه دادگاه حمید نوری: شهادتی مبنی بر نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت در سال ۶۷|ناشر = رادیو زمانه|تاریخ = ۱۹ اسفند ۱۴۰۰|تاریخ بازدید = ۵ مه ۲۰۲۲|تاریخ بایگانی = ۱۳ مارس ۲۰۲۲|پیوند بایگانی = https://web.archive.org/web/20220313065654/https://www.radiozamaneh.com/707503/}}</ref>

بن هسلبری و گیتا هدینگ وایبری دو تن از وکلای شاکیان و شاهدان خواستار اشد مجازات برای نوری و همچنین پرداخت غرامت و [[دیه]] شدند.<ref name="bbc3">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.bbc.com/persian/iran-61269702|عنوان = دادگاه حمید نوری؛ وکلای شاهدان تقاضای حبس ابد و پرداخت دیه کردند|ناشر = بی‌بی‌سی فارسی|تاریخ = ۹ اردیبهشت ۱۴۰۱|تاریخ بازدید = ۵ مه ۲۰۲۲|تاریخ بایگانی = ۵ مه ۲۰۲۲|پیوند بایگانی = https://web.archive.org/web/20220505055100/https://www.bbc.com/persian/iran-61269702}}</ref>

=== دفاعیات متهم و وکلا ===
حمید نوری، با نام مستعار حمید عباسی، کشتار زندانیان سیاسی در تابستان سال ۱۳۶۷ را انکار می‌کند و آن را ساختگی و جعلی می‌داند.<ref name="bbc3"/> او همچنین مدعی است از میانه تابستان ۶۷، یعنی زمان جرم انتسابی، به دنبال تولد فرزندش برای چند ماه به مرخصی رفته است. او همچنین گفته است یک عباسی دیگر را می‌شناسد که در زندان گوهردشت کار می‌کرده است و می‌گوید اسامی کشته‌شدگان قابل تأیید نیست.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی = https://www.bbc.com/persian/iran-61232553 |عنوان = دادستانی سوئد برای حمید نوری تقاضای حبس ابد کرد |ناشر = بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ = ۸ اردیبهشت ۱۴۰۱ |تاریخ بازدید = ۵ مه ۲۰۲۲ |تاریخ بایگانی = ۵ مه ۲۰۲۲ |پیوند بایگانی = https://web.archive.org/web/20220505060647/https://www.bbc.com/persian/iran-61232553}}</ref>

وکلای نوری دادگاه سوئد را فاقد صلاحیت رسیدگی به این پرونده می‌دانند. آنها ادعا کردند که دادگاه سوئد صلاحیت رسیدگی به وقایع ۳۴ سال پیش در ایران را ندارد و باید این پرونده را برگرداند. همچنین تأکید دارند بین گفته‌های شاهدان و شاکیان نزد پلیس و در دادگاه تناقض‌های اساسی وجود دارد. همچنین تحقیقات دادستانی را ناقص دانسته و گفته‌اند چرا دادستان سوئد درخواست نکرده که از زندان گوهرشت، گورهای دست‌جمعی، راهروی مرگ یا حسینیه‌ای که گفته شده اعدام‌ها در آن به اجرا درآمده است، بازدید کند.<ref name="bbc2">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی = https://www.bbc.com/persian/iran-61304524 |عنوان = آخرین دفاعیات وکلای حمید نوری: دادگاه صلاحیت رسیدگی به اتهامات را ندارد |ناشر = بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ = ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۱ |تاریخ بازدید = ۵ مه ۲۰۲۲ |تاریخ بایگانی = ۵ مه ۲۰۲۲ |پیوند بایگانی = https://web.archive.org/web/20220505052945/https://www.bbc.com/persian/iran-61304524}}</ref>

=== دفاعیات کنت لوئیس، از وکلای مدافع شاکیان پرونده ===
روز ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۱ در جلسه نود و یکم دادگاه، کنت لوئیس، از وکلای مدافع برخی از شاکیان پرونده از اعضاء سازمان مجاهدین خلق، در آخرین دفاعیات خود گفت، او برخلاف دادستان‌های این پرونده معتقد است جنگ بین [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی]] و مجاهدین از قبل از ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ و با کشتن مجاهدین آغاز شده و کماکان ادامه دارد، وی افزود که [[عملیات فروغ جاویدان]] در امتداد [[جنگ ایران و عراق]] نبوده و درگیری مسلحانه بین‌المللی محسوب نمی‌شود.

کنت لوئیس در ارتباط با فتوای خمینی گفت که این حکم براساس اتهام محاربه به اعضاء و هواداران سازمان مجاهدین صادر شد. وی در پایان اعلام کرد که بر اساس کیفرخواست دادستان‌ها از دادگاه، براساس قوانین سوئد برای حمید نوری به اتهام جنایت جنگی و قتل عمد تقاضای اشد مجازات یعنی حبس ابد کرده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=روزهای پایانی دادگاه حمید نوری؛ وکیل شاهدان: متهم رئیس دفتر مقیسه بود و نقشی مؤثر در اعدام‌ها داشت|نشانی=https://ir.voanews.com/a/6553551.html|وبگاه=صدای آمریکا|بازبینی=2022-05-06|کد زبان=fa|تاریخ بایگانی=۵ مه ۲۰۲۲|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20220505124853/https://ir.voanews.com/a/6553551.html}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=دادگاه حمید نوری؛ وکیل شاهدان: کیفرخواست، علیه تمام حکومت ایران است|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-61297932|وبگاه=BBC News فارسی|تاریخ=2022-05-02|بازبینی=2022-05-06|کد زبان=fa|تاریخ بایگانی=۶ مه ۲۰۲۲|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20220506105837/https://www.bbc.com/persian/iran-61297932}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=وکیل برخی از شاهدان دادگاه حمید نوری: این کیفرخواستی علیه تمام حکومت ایران است|نشانی=https://iranwire.com/fa/news-1/103569-وکیل-شاهدان-در-دادگاه-حمید-نوری-این-کیفرخواستی-علیه-تمام-حکومت-ایران-است|وبگاه=iranwire.com|بازبینی=2022-05-06|کد زبان=fa|تاریخ بایگانی=۶ مه ۲۰۲۲|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20220506105837/https://iranwire.com/fa/news-1/103569-%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF-%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D9%86-%DA%A9%DB%8C%D9%81%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA}}</ref>

=== درخواست دادستان ===
دادستانی سوئد از ایران خواسته بود که به آنها اجازه داده شود از [[محمد مقیسه]] با نام مستعار ناصریان، رئیس وقت زندان گوهردشت، و تقی عادلی با اسم مستعار داود لشگری، بازجویی کند. دادستانی سوئد همچنین می‌خواست از [[حسینعلی نیری]] و [[مرتضی اشراقی]]، اعضای هیئت متصدی اعدام‌ها مشهور به [[کمیسیون مرگ]]، در مورد نقش حمید نوری استعلام کند.<ref name="bbc2"/>

روز ۲۸ آوریل ۲۰۲۲ دادستان سوئد در کیفرخواست خود برای حمید نوری تقاضای اشد مجازات (حبس ابد) به اتهام «[[جنایات علیه بشریت|جنایت علیه بشریت]] و قتل» کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دادستان سوئد خواستار اشد مجازات برای حمید نوری به اتهام جنایت علیه بشریت شد|نشانی=https://www.rfi.fr/fa/حقوق-بشر/20220428-دادستان-سوئد-خواستار-اشد-مجازات-برای-حمید-نوری-به-اتهام-جنایت-علیه-بشریت-شد|وبگاه=ار. اف. ای - RFI|تاریخ=2022-04-28|بازبینی=2022-05-04|کد زبان=fa|تاریخ بایگانی=۴ مه ۲۰۲۲|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20220504190914/https://www.rfi.fr/fa/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%A8%D8%B4%D8%B1/20220428-%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B4%D8%AF-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AA-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF-%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%AA%D9%87%D8%A7%D9%85-%D8%AC%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%B4%D8%AF}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=دادستانی سوئد برای حمید نوری تقاضای صدور حکم حبس ابد کرد|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/hamid-noury-life-sentence/31825486.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2022-05-04|کد زبان=fa|تاریخ بایگانی=۴ مه ۲۰۲۲|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20220504191101/https://www.radiofarda.com/a/hamid-noury-life-sentence/31825486.html}}</ref>

=== اعلام حکم حبس ابد ===
در ۱۴ ژوئیه ۲۰۲۲ حمید نوری، به دلیل دست داشتن در اعدام‌های زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷، به حبس ابد محکوم شد.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=Swedish court convicts Iranian ex-official over 1988 prison executions|نشانی=https://www.reuters.com/world/swedish-court-convicts-iranian-ex-official-over-1988-prison-executions-2022-07-14/|کوشش=Reuters|تاریخ=2022-07-14|تاریخ بازبینی=2022-07-14|زبان=en|نام خانوادگی=Reuters}}</ref> این حکم توسط دادگاه استکهلم اعلام شد و بر پایه قوانین سوئد این شدیدترین حکمی است که قضات می‌توانستند برای متهم در نظر بگیرند.<ref name=":0"/>

قضات دادگاه، اعلام کردند که در جریان کشتار زندانیان سیاسی سال ۶۷، جرائم بزرگی رخ داده و «رهبران مذهبی و سیاسی ایران پیش از هرگونه محاکمه عادلانه زندانیان سیاسی که اعدام شدند، تصمیم خود را برای اعدام آنها گرفته بودند.» در بخشی از بیانیه دادگاه آمده است: «متهم هم در کمک به معاون دادستان در زندان گوهردشت کرج نقش داشته و هم با دیگرانی که در اعدام‌ها دست داشتند، همکاری کرده است.»<ref name=":0"/>

در زمان اعلام حکم نوری، تعداد زیادی از بازماندگان اعدام‌های سال ۶۷ و خانواده‌های قربانیان در برابر دادگاه تجمع کرده بودند.<ref name=":0"/><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Sweden convicts former Iranian official over prison executions {{!}} DW {{!}} 14.07.2022|نشانی=https://www.dw.com/en/sweden-convicts-former-iranian-official-over-prison-executions/a-62465148|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2022-07-14|کد زبان=en-GB|نام=Deutsche|نام خانوادگی=Welle (www.dw.com)}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Verdict due for Iranian ex-official in Sweden war crimes trial|نشانی=https://www.france24.com/en/live-news/20220714-verdict-due-for-iranian-ex-official-in-sweden-war-crimes-trial|وبگاه=France 24|تاریخ=2022-07-14|بازبینی=2022-07-14|کد زبان=en}}</ref>

== آزادی ==
حمید نوری درجریان [[تبادل زندانی]] با سوئد آزاد و به ایران بازگشت. نخست‌وزیر سوئد اعلام کرد [[یوهان فلودروس|یوهان فلودرس]] و سعید عزیزی در جریان تبادل زندانی آزاد شدند. دولت [[عمان]] [[میانجیگری]] برای تبادل زندانیان را انجام داد. این تبادل شنبه ۱۵ ژوئن ۲۰۲۴/ ۲۶ خرداد ۱۴۰۳ صورت گرفت.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دبیر ستاد حقوق بشر ایران از آزادی حمید نوری خبر داد|نشانی=https://www.bbc.com/persian/articles/c8778e460vxo|وبگاه=BBC News فارسی|تاریخ=2024-06-15|بازبینی=2024-06-15|کد زبان=fa}}</ref>

== دادگاه استیناف ==
دادگاه استیناف در آبان ۱۴۰۲ برگزار شد، و پس از ۲۲ جلسه روز ۱۷ آبان به کار خود پایان داد و حکم نهایی را روز سه‌شنبه ۲۸ آذر ۱۴۰۲ مبنی بر درستی حکم صادره در دادگاه بدوی که حبس ابد بود را اعلام نمود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=أهمیة إدانة أحد مرتکبی مجزرة عام 1988 فی إیران|نشانی=https://elaph.com/Web/ElaphWriter/2023/12/1523386.html|وبگاه=Elaph - إیلاف|تاریخ=2023-12-21|بازبینی=2024-02-03|کد زبان=ar|نام=Elaph Publishing|نام خانوادگی=Limited}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=دفاعیات کنت لوئیس در دادگاه استیناف سوئد ـ قسمت چهارم تا ششم میهمان برنامه: دکتر سنابرق زاهدی مسئول کمیسیون قضایی شورای ملی مقاومت ایران #قتل‌عام67 #دادخواهی #ایران|نشانی=https://ftp.khorshidazadi.com/component/content/article/27466-دفاعیات-کنت-لوئیس-در-دادگاه-استیناف-سوئد-ـ-قسمت-چهارم-تا-ششم-میهمان-برنامه-دکتر-سنابرق-زاهدی-مسئول-کمیسیون-قضایی-شورای-ملی-مقاومت-ایران-قتل_عام67-دادخواهی-ایران?catid=198&amp;highlight=WyJcdTA2MmZcdTA2NDFcdTA2MjdcdTA2MzlcdTA2Y2NcdTA2MjdcdTA2MmEiLCJcdTA2YTlcdTA2NDZcdTA2MmEiLCJcdTA2NDRcdTA2NDhcdTA2MjZcdTA2Y2NcdTA2MzMiLCJcdTA2MmZcdTA2MzEiLCJcdTA2MmZcdTA2MjdcdTA2MmZcdTA2YWZcdTA2MjdcdTA2NDciLCJcdTA2MjdcdTA2MzNcdTA2MmFcdTA2Y2NcdTA2NDZcdTA2MjdcdTA2NDEiLCJcdTA2MzNcdTA2NDhcdTA2MjZcdTA2MmYiXQ==&amp;Itemid=101|وبگاه=صفحه اصلی - سایت بسوی پیروزی|تاریخ=2023-11-14|بازبینی=2024-02-03|کد زبان=fa-ir|نام=Super|نام خانوادگی=User}}</ref> در آخرین جلسه دادگاه استیناف کنت لوئیس وکیل شاکیان و شاهدان در دفاعیات خود گفت: «از نظر ما جنگ بین مجاهدین خلق و رژیم ایران جنگی غیر بین‌المللی بود و حمید نوری باید محکوم شود.»<ref>{{یادکرد وب|عنوان=هجدهمین روز دادگاه استیناف سوئد- رسیدگی به جنایات دژخیم حمید نوری -استکهلم- ۱۵ آبان ۱۴۰۲-قسمت آخر|نشانی=https://hambastegimeli.com/110922_هجدهمین-روز-دادگاه-استیناف-سوئد--رسیدگی-|وبگاه=hambastegimeli.com|بازبینی=2024-02-03|کد زبان=en}}</ref> این جنگ از ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ شروع و به گفته مصطفی پورمحمدی تا امروز ادامه دارد. عملیات مجاهدین علیه ایران مستقل از نیروها و ارتش عراق انجام می‌شد و به همین دلیل سازمان مجاهدین خلق پس از سرنگونی دولت قبلی عراق، از سوی آمریکا به عنوان افراد تحت حمایت [[کنوانسیون چهارم ژنو]] شناخته شدند. کنت لوئیس همچنین اسناد مربوط به استقلال مالی مجاهدین را به دادگاه ارائه کرد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.azadi-b.com/?p=39183|عنوان=مرحله نهایی دادگاه تجدید نظر حمید نوری پایان یافت!}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=داد گاه استیناف دژخیم حمید نوری در استکهلم پایان یافت|نشانی=https://farsi.fffi.se/داد-گاه-استیناف-دژخیم-حمید-نوری-در-استک/|وبگاه=اتحاد انجمنها برای ایران ازاد|تاریخ=2023-11-09|بازبینی=2024-02-03|کد زبان=fa-IR|نام خانوادگی=آفتاب}}</ref>

کنت لوییس در دادگاه استیناف با ارائه یک نظریه جدید حقوقی پیرامون قتل‌عام گفت: «همه شواهد و توالی وقایع و بررسی کارشناسانه متن حکم اثبات می‌کند که حکم خمینی در مورد قتل‌عام مجاهدین قبل از عملیات فروغ جاویدان صادر شده است. نظریه اثبات می‌کند که خمینی پروژه نابودی مجاهدین را از مدتها قبل شروع کرده بود و در سرفصل آتش‌بس برای بقای حکومت خود آن را شدت و سرعت بخشید.»<ref>{{یادکرد وب|عنوان=فی جلسة الاستئناف الخاصة بمحاکمة السفاح حمید نوری.. محامی المدعین یثبت اشتراکه فی مجزرة 1988|نشانی=https://shamspress.com/في-جلسة-الاستئناف-الخاصة-بمحاكمة-السف/|وبگاه=شبکة شمس برس الإخباریة|تاریخ=2023-10-19|بازبینی=2024-02-03|کد زبان=ar|نام خانوادگی=shamsa}}</ref>

دادگاه استیناف سوئد در تاریخ ۱۹ دسامبر ۲۰۲۳ با رد درخواست تجدیدنظر، حکم حبس ابد را تأیید کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=حکم حبس ابد حمید نوری تأیید شد|نشانی=https://www.bbc.com/persian/articles/cp0r3r8n2dqo|وبگاه=BBC News فارسی|تاریخ=2023-12-19|بازبینی=2023-12-19|کد زبان=fa}}</ref>

== واکنش‌ها ==
[[پرونده:Trial_of_Hamid_Noury_-_MEK_rally_in_front_of_the_courthouse_(2021-08-11).webm|چپ|بندانگشتی|تجمع روبروی دادگاه حمید نوری]]
حمید معصومی‌فر، سفیر ایران در سوئد، که پس از چند روز پیگیری موفق به ملاقات با نوری در زندان شد از کاربرد خشونت و رفتارهای غیرانسانی، ظالمانه و تحقیرآمیز در ارتباط با او خبر داد.<ref name="voanews"/> [[حسین امیرعبداللهیان]]، وزیر امور خارجه ایران، در تماس تلفنی با همتای سوئدی‌اش، دادگاه حمید نوری را غیرقانونی توصیف کرد و خواستار آزادی فوری او شد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.bbc.com/persian/iran-61327388|عنوان = امیرعبداللهیان در تماس با وزیرخارجه سوئد: دادگاه حمید نوری غیرقانونی است|ناشر = بی‌بی‌سی فارسی|تاریخ = ۵ مه ۲۰۲۲|تاریخ بازدید = ۵ مه ۲۰۲۲|تاریخ بایگانی = ۴ مه ۲۰۲۲|پیوند بایگانی = https://web.archive.org/web/20220504212430/https://www.bbc.com/persian/iran-61327388}}</ref>

اگنس کالامارد، گزارشگر ویژه اعدام‌های فراقانونی در [[سازمان ملل متحد]] این دادگاه را اولین گام مهم به سوی عدالت دربارهٔ اعدام‌های سال ۱۳۶۷ عنوان کرد و [[کومی نایدو]]، دبیرکل [[سازمان عفو بین‌الملل]] بازداشت نوری را تحولی تاریخی علیه مصونیت از مجازات کشتار زندانیان در سال ۱۳۶۷ در ایران دانست.<ref name="voanews"/>

دختر و همسر حمید نوری در مصاحبه‌ای با [[پرس‌تی‌وی]]، تلویزیون انگلیسی‌زبان وابسته به جمهوری اسلامی ایران، [[دستگاه قضایی سوئد]] را به محروم کردن حقوق ابتدایی او متهم کردند. همچنین پسر او نیز در مصاحبه‌ای با [[بی‌بی‌سی فارسی]] گفت دستگاه قضایی سوئد، بیش از ۲۵ ماه به پدر او اجازه ملاقات با اعضای خانواده‌اش را نداد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی = https://www.independentpersian.com/node/235061/سیاسی-و-اجتماعی/هماهنگی-خانواده-حمید-نوری-با-پروپاگاندای-جمهوری-اسلامی |عنوان = هماهنگی خانواده حمید نوری با پروپاگاندای جمهوری اسلامی |ناشر = ایندیپندنت فارسی |تاریخ = ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۱ |تاریخ بازدید = ۴ مه ۲۰۲۲ |تاریخ بایگانی = ۴ مه ۲۰۲۲ |پیوند بایگانی = https://web.archive.org/web/20220504141140/https://www.independentpersian.com/node/235061/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF-%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C}}</ref> [[کاظم غریب‌آبادی]]، دبیر [[ستاد حقوق بشر ایران]] این دادگاه را غیرقانونی، نمایشی و ناعادلانه و مغایر با اصول حقوق بشر و نقض عدالت قضائی خواند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.ilna.news/بخش-سیاسی-3/1226242-انتقاد-تند-دبیر-ستاد-حقوق-بشر-از-دادگاه-حمید-نوری|عنوان = انتقاد تند دبیر ستاد حقوق بشر از دادگاه حمید نوری|ناشر = ایلنا|تاریخ = ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۱|تاریخ بازدید = ۴ مه ۲۰۲۲|تاریخ بایگانی = ۴ مه ۲۰۲۲|پیوند بایگانی = https://web.archive.org/web/20220504101259/https://www.ilna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-3/1226242-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF-%D8%AA%D9%86%D8%AF-%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1-%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%A8%D8%B4%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF-%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C}}</ref>

[[مریم رجوی]] رهبر سازمان مجاهدین خلق در ۴ مه ۲۰۲۲ و همزمان با پایان محاکمه حمید نوری، طی پیامی خطاب به تظاهرات ایرانیان در مقابل دادگاه استکهلم اعلام کشتار زندانیان مجاهد و مبارز در زندان گوهردشت به‌عنوان جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت و درخواست اشد مجازات برای حمید نوری را یک مرحله در کارزار بزرگ دادخواهی خواند و گفت: «ما می‌گوییم که روزگار محاکمه همه مسئولان و آمران جنایت بزرگ در ایران فرا خواهد رسید. خامنه‌ای و رئیسی از همین می‌ترسند.»<ref>{{یادکرد وب|عنوان=رسالة مریم رجوی إلی احتجاجات الإیرانیین فی ستوکهولم|نشانی=http://www.alyoum8.net/news/91662|وبگاه=الیوم الثامن|بازبینی=2022-05-06|کد زبان=en|تاریخ بایگانی=۴ مه ۲۰۲۲|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20220504155348/https://alyoum8.net/news/91662}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=پایداری قهرمانان سرموضع در سال ۶۷، شرف ملی و معیار ارزش‌های مردم ایران|نشانی=https://www.iranncr.org/2022/05/04/7546/|وبگاه=شورای ملی مقاومت ایران|تاریخ=2022-05-04|بازبینی=2022-05-06|کد زبان=fa-IR|تاریخ بایگانی=۴ مه ۲۰۲۲|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20220504124706/https://www.iranncr.org/2022/05/04/7546/}}</ref>

== جستارهای وابسته ==
* [[ایران تریبونال]]
* [[متهمان نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران]]

== منابع ==
{{پانویس|۲}}

[[رده:افراد محکوم‌شده به جرم جنایت علیه بشریت اهل ایران]]
[[رده:ایرانیان متهم به نقض حقوق بشر]]
[[رده:ایرانی‌های محکوم‌شده به اتهام جنایت‌های جنگی‏]]
[[رده:حقوق بشر در ایران]]
[[رده:روابط آلبانی و ایران]]
[[رده:روابط ایران و سوئد]]
[[رده:کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷]]
[[رده:مجرمان اهل ایران]]
[[رده:محاکمه‌های افراد سیاسی]]