سیر حکمت در اروپا

سیر حکمت در اروپا کتابی از محمدعلی فروغی است که جلد اول آن در سال ۱۳۱۰ منتشر شد. جلد دوم و سوم به ترتیب در سال‌های ۱۳۱۸ و ۱۳۲۰ انتشار یافت. این کتاب نخستین اثر دقیق و منظم از فلسفه غرب در ایران است.

در مقدمه سیر حکمت در اروپا، فروغی انگیزه خود را از تالیف این کتاب اینگونه توضیح میدهد: « ملاحظه فرمایید كه در مشرق‌زمین و ممالك اسلامی از چندین قرن به این‌طرف جریان امور معارفی كاملاً مانند اوضاع اسكولاستیك اروپا بوده است و این حالت بیشتر ازاین‌جهت شگفت‌آور است كه شرع مقدس اسلام بنیاد احكام و كلیه‌ی امور را بر عقل گذاشته و تعلیمات هیچ حكیم و فیلسوفی را ضروری دین نشمرده است. بااین‌همه، فضلای ما هم جمود و ركورد اصحاب اسكولاستیك را داشته‌اند و نتیجه یك‌سان بوده است و عجیب‌تر اینكه مردم كشور ما در علم و حكمت نسبت به اروپائیان پیش‌قدم بودند و مغربیان اسكولاستیك را برچیده، وارد مراحل جدید شده، هفت شهر علم را گشتند و ما هنوز اندر خم یك كوچه‌ایم.» در همین مقدمه فروغی میگوید که « کوشیده‌ام تا افكار اروپایی را به شیوه‌ی بیان ایرانی ارائه دهم و اصطلاحاتی را كه در زبان و بیان ما سابقه نداشته است، از نو بسازم. اگر قصوری رفته ما را معذور دارند كه در این راه پیش از ما كسی قدم نگذاشته و جاده كوبیده نشده بود.»

محتویات کتاب

این کتاب شامل سه جلد و یک ضمیمه‌است.

• جلد اول
  • دیباچه
  • فصل اول / حکمای پیش از سقراط
  • فصل دوم / سقراط و افلاطون و ارسطو
  • فصل سوم / متأخرین از حکمای قدیم
  • فصل چهارم / حوزهٔ علمی اسکندریه و دورهٔ رومیان
  • فصل پنجم / علم و حکمت در اوایل قرون وسطی
  • فصل ششم / اسکولاستیک
  • فصل هفتم / تجدید حیات علم و ادب
  • فصل هشتم / فرنسیس بیکن
  • فصل نهم / دکارت
  • پیوست / گفتار در روش درست راه بردن عقل و طلب حقیقت در علوم (کلام دکارت)
• جلد دوم
  • دیباچه
  • مقدمه
  • فصل اول / حکمای فرانسه در سدهٔ هفدهم
  • فصل دوم / اسپینوزا
  • فصل سوم / لایبنیتس
  • فصل چهارم / حکمای انگلیس در سدهٔ هفدهم
  • فصل پنجم / حکمای انگلیس در سدهٔ هیجدهم
  • فصل ششم / حکمای فرانسه در سدهٔ هیجدهم
  • فصل هفتم / کانت
• جلد سوم
  • دیباچه
  • مقدمه
  • باب نخستین / حکمای اروپا در نیمهٔ اول سدهٔ نوزدهم
  • باب دوم / حکمای اروپا در نیمهٔ دوم سدهٔ نوزدهم

نقد و نظر

فروغی فایدهٔ تألیف سیر حکمت در اروپا را دو چیز می‌داند که یکی آشنایی دانش‌اندوزان با افکار حکمای باختر است و «دیگر این‌که مفتاح و روش نگارش فلسفهٔ جدید را به زبان فارسی امروزی به دست» می‌دهد.