کریستووائو دی مندونکا
| کریستووائو دی مندونکا | |
|---|---|
 کریستووائو دی مندونکا | |
| زادهٔ | ۱۴۷۵ مورائو، پادشاهی پرتغال |
| درگذشت | ۱۵۳۲ (۵۶−۵۷ سال) ملوک هرمز |
| ملیت | پرتغالی |
| پیشه | اکتشاف جغرافیایی |
| والدین | Diogo Furtado de Mendonça[ضد و نقیض] Brites Soares de Albergaria |
کریستووائو دی مندونکا (Cristóvão de Mendonça) (مورائو، زادهٔ ۱۴۷۵- هرمز، درگذشتهٔ ۱۵۳۲)،[۱] نجیب‌زاده و کاوشگر پرتغالی بود که در قرن شانزدهم در جنوب شرق آسیا فعالیت می‌کرد.
او پسر دوک دیوگو فورتادو دی مندونکا، (شهردار) مورائو، کاپیتان تیراندازان و همسرش، برایت سورس دی آلبرگاریا بود. خواهرش، دوشس جوآنا با دوک چهارم براگانسا، دوک جیمی ازدواج کرد. کریستووائو دی مندونکا با دوشس ماریا دی ویلیانا، دختر سانچو دی تووار ازدواج کرد، آن‌ها فرزندی نداشتند.[۲][۳][۴]
مندونکا در کتاب دهه‌های آسیا اثر مورخ ژائو دی باروس[ویرایش]
از مندونکا در برخی منابع پرتغالی، به‌خصوص در کتاب ژائو دی باروس نام برده شده‌است.[۵] باروس یکی از اولین مورخان بزرگ پرتغالی بود که اثر مشهورش، دهه‌های آسیا (Décadas da Ásia) نام دارد. این کتاب دربارهٔ تاریخ امپراتوری پرتغال در هند و آسیا است که در میان سال‌های ۱۵۵۲ تا ۱۶۱۵ منتشر شد. باروس اشاره می‌کند که کریستووائو دی مندونکا، پسر پدرو دی مندونکا از مورائو بود، اما تاریخ تولدش ذکر نشده‌است.[۶] مندونکا بعدها از سال ۱۵۲۷ با درجهٔ سرگردی مسئول ادارهٔ هرمز (اُرمُس) شد و در سال ۱۵۳۲ در همان‌جا درگذشت.[۷]
باروس، مندونکا را کاپیتان کشتی‌ای معرفی می‌کند که در سال ۱۵۱۹، لیسبون را ترک کرد و پس از رسیدن به گوا، طبق دستورها، به کاوش جزایر طلایی و افسانه‌ای پلینیوس (کرایس) پرداخت که گفته می‌شد، «فراتر از سوماترا» قرار دارد:
در پایان ژوئن سال ۱۵۲۰، کشتی‌ای رسید که در همان سال قلمرو پادشاهی را ترک کرده بود و کاپیتان آن پدرو اینس، ملقب به مرد فرانسوی، مردی کوشا و کارآزموده در، دریانوردی بود. پادشاه مانوئل مسئولیت‌هایی را در چندین نامه، دربارهٔ امور خدمت‌رسانی به دیوگو لوپز واگذار کرده بود. از جمله مسائلی که پادشاه به دیوگو لوپز در آن سال فرمان داد، این موضوع بود که شخصی را با پدرو اینس برای کاوش جزایر طلایی که فراتر از سوماترا بودند، بفرستد. در حالی که پیش‌تر به این موضوع اشاره کرده‌ایم، افراد بسیاری به این مناطق هند سفر کرده بودند و او بسیار امید داشت که بتواند آن‌ها را کشف کند. سپس دیوگو لوپز این مسؤلیت را به کریستووائو دی مندونکا، پسر پدرو مندونکا، شهردار مورائو سپرد که در ادامه به آن سفر اشاره خواهیم کرد.[۸]
باروس قول داد، به موضوع سفر به جزایر طلایی بپردازد که درپی آن، به سرعت این کار را انجام داد. بعدها توضیح می‌دهد که چطور مندونکا به دلیل نیاز به کمک در ساخت و دفاع از قلعه‌ای در پدیر، در قلمرو امیرنشین سوماترایی در پیسم (پاسای) دست از سفر اکتشافی برداشت. شرح داده‌اند که مندونکا و دیگر کاپیتان‌های پرتغالی برای کمک به احداث قلعه‌ای در پدیر (سوماترا) رفته‌اند که پس از آن، او به سمت مالاکا حرکت کرد:
رافائل کاتانو و کریستووائو دی مندونکا با سه کشتی برای اکتشاف جزایر طلایی، به بندر پدیر رسیدند… آنتونیو دی بریتو همچنان فرمانده آنجا بود… از آنجاییکه احداث استحکامات نظامی زمان زیادی برده بود، رافائل کاتانو، رافائل پسترلو و کریستووائو دی مندونکا باید مایحتاج ضروری، فلفل و سایر چیزها را برای سفرشان فراهم می‌کردند. همچنین از آنجاییکه فصل باران‌های موسمی بود باید از آنجا می‌رفتند، دراصل کریستووائو دی مندونکا از قبل رفته بود اما به همهٔ آن‌ها دستور داده شد که برای کمک و حمایت از استحکامات نظامی آنجا بمانند، زیرا قلعه هنوز در وضعیتی نبود که قابل دفاع باشد… پس از آنکه وضعیت دفاعی قلعه مناسب شد، کریستووائو دی مندونکا و دینیس فرناندز به سمت مالاکا حرکت کردند.[۹]
از آنجاییکه باروس هیچ اشاره‌ای به سفر اکتشافی مندونکا به جزایر طلایی نکرده‌است، مشخص نیست که آیا او اصلاً این مأموریت را به سرانجام رساند، یا اینکه باروس با بیان این موضوع که چطور مندونکا به‌خاطر دفاع از پدیر از سفر خود بازماند، قصد داشت تا توضیح دهد چرا این سفر اکتشافی به سرانجام نرسید.[۱۰][۱۱]
باروس نقل می‌کند که پیش از آنکه دستور سفر اکتشافی جزایر طلایی به مندونکا داده شود، تلاش دیوگو پاچکو در سواحل سوماترا که در جستجوی این جزایر بود، با شکست مواجه شده بود:
دیوگو پاچکو کمی قبل از مانوئل پاچکو از مالاکا به آنجا آمد و اطلاعات زیادی دربارهٔ جزایر طلایی داشت که به‌طور کلی در هند این باور وجود داشت که آن‌ها در جنوب سوماترا قرار دارند. به همین دلیل دیوگو لوپز به دیوگو پاچکو دستور داد که به اکتشاف برود، پاچکو در امور دریانوردی بسیار ماهر بود و به عنوان کاوشگر، مهارت و توانایی بالایی داشت، علاوه بر این خودش هم فردی نجیب‌زاده بود… هوا به گونه‌ای بود که دریا، کشتی را بلعید. و بقایای کشتی به ساحل رسید… دیوگو پاچکو اولین فردی از ما بود که جان خود را برای اکتشاف این جزایر طلایی از دست داد.[۱۲]
اعتقاد به جزایر طلایی (لهاس دو اَرو) ناشی از افسانه‌ای است که در ادبیات هند باستان، سووآرنادویپا (سووآرنابومی) ذکر شده‌است و با نام جزایر طلا و نقره (کرایس و آرگایرا) و شبه جزیرهٔ طلایی در جغرافیای یونانی‌رومی لحاظ شده‌اند.[۱۳]
مندونکا و نظریهٔ اکتشاف استرالیا توسط پرتغالی‌ها[ویرایش]
در دههٔ ۱۹۷۰، زمانی که کنت مک‌اینتایر، نظریهٔ اکتشاف استرالیا توسط پرتغالی‌ها را مطرح کرد، نام مندونکا در بحث‌های تاریخ استرالیا معروف شد.[۱۴] در حالی که اسناد یا نقشه‌های پرتغالی چندانی به غیر از کتاب باروس وجود ندارند که به مندونکا اشاره کنند و هیچ‌کدام مستقیماً مندونکا را با استرالیا مرتبط نمی‌کنند، مک‌اینتایر این فرض را مطرح کرد که در سال‌های ۱۵۲۱–۱۵۲۴ مندونکا فرماندهی ناوگانی متشکل از سه کشتی را برعهده داشت که سواحل شرقی استرالیا را نقشه‌برداری می‌کردند. مک‌اینتایر عقیده داشت که این سفر مخفی نگه داشته شد، زیرا احتمالاً معاهدهٔ مبهم توردسیلاس را نقض می‌کرد که بر اساس آن پرتغال موافقت کرد که اسپانیا حق انحصاری برای کاوش در بیشتر مناطق قارهٔ آمریکا و مناطق مابین قارهٔ آمریکا و آسیا (اقیانوس آرام) را داشته باشد.[۱۵] علاوه بر این، او استدلال کرد که بسیاری از گزارش‌های پرتغالی در زمین لرزهٔ فاجعه‌بار لیسبون در سال ۱۷۵۵ از میان رفته‌اند.[۱۶]
فرضیهٔ مک‌اینتایر دربارهٔ مندونکا به عنوان فرماندهٔ احتمالی ناوگان پرتغالی که سواحل شرقی استرالیا را در حدود سال‌های ۱۵۲۴–۱۵۲۱ نقشه‌برداری کرده بود، توسط دیگر مؤلفان نظریهٔ اکتشاف استرالیا توسط پرتغالی‌ها، از جمله لارنس فیتزجرالد (۱۹۸۴)[۱۷] و پیتر تریکت نیز پذیرفته شده‌است.[۱۸] مک‌اینتایر عقیده داشت که یکی از کشتی‌های مندونکا در امتداد سواحل جنوب شرق استرالیا حرکت می‌کرد و جایی در نزدیکی وارنامبول، ویکتوریا غرق و تبدیل به کشتی ماهاگونی در فرهنگ عامهٔ استرالیا شده‌است. اگرچه این کشتی غرق‌شده از دههٔ ۱۸۸۰ دیده نشده‌است، اما امروزه اغلب در رسانه‌های استرالیا و تا حدود زیادی بر اساس نظریهٔ مک‌اینتایر از آن به عنوان کشتی پرتغالی یا یکی از ناوگان مندونکا یاد می‌شود.[۱۹] با این حال، مک‌اینتایر در سال ۱۹۹۴، در یکی از آخرین آثار خود دربارهٔ این موضوع اذعان داشت که هویت کاوشگر پرتغالی نامعلوم مانده‌است. «در هر حال، چه کاوشگر مندونکا باشد یا شخص دیگری، حداقل مطمئن هستم که او پرتغالی بوده‌است».[۲۰]
آثار اخیر[ویرایش]
پیتر تریکت، روزنامه‌نگار علوم، در سال ۲۰۰۷، در کتاب خود با نام Beyond Capricorn اطلاعات دیگری را دربارهٔ زندگی مندونکا آشکار کرد، از جمله، پیدا شدن پاره سنگ حکاکی شده با نام مندونکا در آفریقای جنوبی[۲۱] که به وضوح تاریخ ۱۵۲۴ را نشان می‌دهد و یک نقاشی که ممکن است حرکت ناوگان به سمت گوا را در سال ۱۵۱۹ نشان دهد.[۲۲] تریکت همچنین مندونکا را با کشف جزیرهٔ شمالی در نیوزیلند مرتبط می‌داند.
لوئیس فیلیپه توماز، استاد شرق‌شناسی در دانشگاه کاتولیک پرتغال در لیسبون، پژوهشی دربارهٔ سفر اکتشافی کریستووائو دی مندونکا نوشت و در می ۲۰۰۸، آن را در همایشی به نام «پرتغالی‌ها در استرالیا» که در موزهٔ علوم در کویمبرا، پرتغال برگزار شد، ارائه کرد.[۲۳]
سایر دیدگاه‌ها[ویرایش]
کاپیتان آ. آریل با اظهار نظر دربارهٔ نظریهٔ مک‌اینتایر در سال ۱۹۸۴، عقیده داشت که بسیار بعید بوده‌است که دریانوردان قرن شانزدهم از میان آب‌های خطرناک و ناشناخته و در برابر بادهای غالب، سفری به سمت جنوب سواحل شرقی استرالیا داشته باشند، با فرض اینکه فردیناند ماژلان در عرض‌های جغرافیایی به سمت جنوب و در برابر بادهای چهلگان در حال حرکت به سمت غرب بوده‌است.[۲۴]
در سال ۲۰۰۶، دانشیار، ویلیام آرتور ریدلی (بیل) ریچاردسون از دانشگاه فلیندرز، استرالیای جنوبی، ادعا کرد که سفر کریستووائو دی مندونکا به سواحل شرقی استرالیا، بر مبنای سفرهایی که هیچ جزئیات حقیقی دربارهٔ آن‌ها باقی نمانده، گمانه‌پردازی محض است.[۲۵]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ National Archives, Torre do Tombo, Lisbon, Portugal
- ↑ Cristovão Alão de Morais; Eugénio de Andrea da Cunha e Freitas (1699). Alexandre António Pereira de Miranda Vasconcellos; António Cruz (eds.). Pedatura lusitana (nobiliário de famílias de Portugal) ... (به پرتغالی). Vol. 2. Livraria Fernando Machado. p. 276. Retrieved 2014-02-02.
- ↑ Cristovão Alão de Morais; Eugénio de Andrea da Cunha e Freitas (1673). Alexandre António Pereira de Miranda Vasconcellos; António Cruz (eds.). Pedatura lusitana (nobiliário de famílias de Portugal) ... (به پرتغالی). Vol. 4. Livraria Fernando Machado. p. 463. Retrieved 2014-02-02.
- ↑ GAYO, M. Filgueiras. Nobiliário das famílias de Portugal (v. VII). Braga, 1989. p. 295.
- ↑ João de Barros, Decada III da Asia, Lisbon, 1563 (1628 edn.), lib.IV, cap.iii, fol.92-93; lib.V, cap.iiii, fol.112-113, 121-123.
- ↑ "Christovão de Mendoça filho de Pero de Mendoça alcaide môr de Mourão". João de Barros, Decada III da Asia, Lisbon, 1563 (1628 edn.), lib.V, cap.iii, fol.92; cited in Trickett, P.(2007) Beyond Capricorn. How Portuguese adventurers discovered and mapped Australia and New Zealand 250 years before Captain Cook p.79 East St. Publications. Adelaide. ISBN 978-0-9751145-9-9
- ↑ "World Statesmen - Iran".Hormuz was ruled by Portugal from 1515 to 1622 under the submission of Goa, then a Portuguese possession, before being incorporated into Persia in 1622.
- ↑ "sendo já no fim de Iunho do anno de quinhentos & vinte, chegou huma nao que deste Reyno partio aquelle anno, capitão & piloto Pedro Eanes, Frances de alcunha: ao qual por ser homem diligente, & que sabia bem as cousas do mar, el Rey dom Manuel mandava com cartas a Diogo Lopez dobre algunas cousas de seu serviço. E entre outras cousas que el Rey mandavo a Diogo Lopez que fezesse aquelle anno [1520], era que na mesma nao que Pedro Eanes enviasse alguna pessoa, de que elle confiasse este a ida a descobrir as ilhas do ouro, traves da ilha Çamatra, de que já atras escrevemos, por lhe muitas pessoas que andarão naquellas partes da India, darem grande esperança de se poderem descobrir. A qual ida Diogo Lopez logo ali deu a Christovão de Mendoça filho de Pero de Mendoça alcaide môr de Mourão: da viagem do qual a diante faremos menção". João de Barros, Decada III da Asia, Lisbon, 1563 (1628 edn.), lib.V, cap.iii, fol.92-93, Como Iorge de Brito com sua armada foi ter ao Reyno Achem, onde elle & outros capitães cõ muita gente forã mortos em hũa peleja,que teverão com o Rey da terra: e vindo seu irmão Antonio de Brito com os nauios a Pedir onde os achou, tomou posse da capitania delles, e do mais que elle e Iorge d’Alboquerque passarão tè chegarem a Malaca, & acontaceo aos outros capitães que ficerão em Pacem. [۱]
- ↑ E sendo tanto avante como o porto de Pedir: acharão Raphael Catanho, & Christovão de Mendoça, com os tres navios do seu descobrimento paro as ilhas do Ouro… todavia Antonio de Brito ficou com a sua capitania… Porque como o acabamento do fortaleza avia mister muito tempo, & Raphael Catanho, Raphael Perstrello, & Christovão de Mendoça ali se avião de prover, & carregar de pimenta & de outras cousas pera fazerem suas viagems, & tambem o tempo não era de monção pero onde cadahum avia de ir, principalmente a Christovão de Mendoça, que era já passada: mandou a todos que ficassem ali em ajuda & favor daquella fortaleza, em quanto ella não estava em estado pera se poder defender… A qual despois que foi posta em estado que bem se podia defender: Christovão de Mendoça & Dinis Fernandez forãose pera Malaca. João de Barros, Decada III da Asia, Lisbon, 1563 (1628 edn.), lib.V, cap.iii, fol.123.
- ↑ McIntyre, K.G. (1977) The Secret Discovery of Australia, Portuguese ventures 200 years before Cook, p.241-243 Souvenir Press, Menindie ISBN 0-285-62303-6
- ↑ João de Barros quoted in Trickett, P.(2007) p.79
- ↑ Diogo Pacheco… o qual avia pouco que com Manuel Pacheco viera de Malaca, & trouxera grandes informações das ilhas do ouro, de que avia géral fama na India estarem ao Sul de Çamatra. Sobre o qual descobrimento Diogo Lopez o mãdava, por elle Diogo Pacheco ser mui experto nas cousas do mar, & ter grande habilidade pera descobridor, alem de ser cavalleiro de sua pessoa. João de Barros, Decada III da Asia, Lisbon, 1563 (1628 edn.), lib.III, cap.iii, fol.60-62. See also Gabriel Ferrand, "Suvarņadvīpa", in L'empire sumatranais de Crivijaya, Paris, Imprimerie nationale, 1922, p.185-189.
- ↑ Pliny, Natural History vi, 23; Paul Wheatley, The Golden Khersonese, Kuala Lumpur, 1961, pp.131-6; Himansu Bhusan Sarkar, Trade and Commercial Activities of Southern India in the Malayo-Indonesian World, up to A.D. 1511, Calcutta, Firma KLM, 1986, p.11; R.K. Dube, “Southeast Asia as the Indian El-Dorado”, in Chattopadhyaya, D. P. and Project of History of Indian Science, Philosophy, and Culture (eds.), History of Science, Philosophy and Culture in Indian Civilization, New Delhi, Oxford University Press, 1999, Vol.1, Pt.3, C.G. Pande (ed.), India's Interaction with Southeast Asia, Chapter 6, pp.87-109.
- ↑ McIntyre, K.G. (1977) P.239-248
- ↑ McIntyre, K.G. (1977) p.42-51
- ↑ However, a significant library of Portuguese discovery maps and documents apparently still exists in Goa. See http://www.smh.com.au/news/opinion/the-goans-get-tough-and-mystery-remains/2007/04/13/1175971344776.html
- ↑ Fitzgerald, L (1984). Java La Grande p. 69+. The Publishers, Hobart ISBN 0-949325-00-7
- ↑ Trickett, P.(2007) p.11+
- ↑ See for example; Adams, D, "Buried in the dunes…" The Age, March 10, 2000
- ↑ McIntyre, K.G. (1994) Quoted by Peter Schumpeter "Great Questions of Our Time Series; Who Discovered Australia?" The Age, 26 January 1994
- ↑ Trickett, P. (2007) p.180 Plate 11
- ↑ Trickett, P. (2007) p.180 Plate 1
- ↑ Luis Felipe Thomaz, "A expedição de Cristóvão de Mendonça e o descobrimento da Austrália", in Carlota Simões, Francisco Contente Domingues (coordenadores), Portugueses na Austrália: as primeiras viagens, Coimbra,Imprensa da Universidade de Coimbra, 2013, pp.59-126, p.98.
- ↑ Ariel, A. "Navigating with Kenneth McIntyre" in The Great Circle, Vol 6, No 2, 1984. p135-139
- ↑ Richardson, W.A.R. (2006). Was Australia charted before 1606? The Jave La Grande inscriptions. Canberra, National Library of Australia, p.39, ISBN 0-642-27642-0